A Research on Comparison of Financial Performance of Basic Metal Industry Companies Traded in Borsa Istanbul with Du-Pont Analysis

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 32, 39 - 51, 30.05.2025

İsmet Bolat

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1626707

Öz

Purpose: The purpose of this study is to determine which firms have superior performance by comparing critical financial indicators such as profitability, asset efficiency, and equity efficiency of the companies included in the analysis.
Design/Methodology: The research used Du-Pont analysis as the analysis method. The equity capital, total assets, net profit, net sales, total equity, and gross sales profit values of 19 companies operating in BIST for the years 2019-2023 were obtained from the balance sheets and income statements of the companies to be used in DuPont analysis
Findings: As a result of the analysis, it was concluded that the average return on equity of the companies increased from 2019 to 2022 and then again showed a downward trend in 2023. Another noteworthy result is the high level of the equity multiplier ratio among the equity ratio components of the companies during the analysis period. The high equity multiplier indicates that companies' foreign resource utilization ratios have increased significantly
Limitations: A limitation of the study is that the analyses were conducted in a limited period of time. In the future, it is envisaged that more comprehensive and detailed research can be conducted if the study period and the analysis methods used are changed. In this way, more in-depth insights into the dynamics and financial structures of the basic metal industry sector can be developed, and sectoral knowledge can be enriched.
Originality/Value: In the literature, there are previous studies on the basic metal industry sector with different analysis methods. However, this study differs from other studies in that it covers the last 5 years of data and uses Du-Pont analysis.

Anahtar Kelimeler

Metal Industry and Manufacturing Sector , Financial Efficiency , Du-Pont Analysis

Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ana Metal Sanayi Şirketlerinin Finansal Performanslarının Karşılaştırılması Üzerine Bir Araştırma: Du-Pont Analizi

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, analize dahil edilen şirketlerin karlılık, varlık etkinliği ve özsermaye verimliliği gibi kritik finansal göstergelerini karşılaştırarak hangi firmaların daha üstün bir performans sergilediğini tespit etmektir.
Tasarım/Yöntem: Araştırmada analiz yöntemi olarak Du-Pont analizi kullanılmıştır. Du-Pont analizinde kullanılmak üzere BİST’de faaliyet gösteren 19 şriketin, 2019-2023 yılları arası öz sermaye, aktif toplam, net kar, net satışlar, öz sermaye toplamı ve brüt satış karı değerleri firmaların bilanço ve gelir tablolarından elde edilmiştir
Bulgular: Analizler sonucunda şirketlerin yıllar itibarıyla ortalama özsermaye karlılıklarının 2019 yılından 2022 yılına kadar artış gösterdiği 2023 yılında tekrar düşüş eğilimi gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca dikkate değer bir diğer sonuç ise, analiz döneminde şirketlerin özsermaye oranı bileşenleri arasında özsermaye çarpanı oranının yüksek seviyelerde seyretmesidir. Yüksek özsermaye çarpanı, şirketlerin yabancı kaynak kullanım oranlarının belirgin şekilde artış gösterdiğine işaret etmektedir.
Sınırlılıklar: Çalışma kısıtı olarak, analizlerin sınırlı bir zaman diliminde gerçekleştirilmiş olması gösterilebilir. Gelecekte, çalışma süresinin ve kullanılan analiz yöntemlerinin değiştirilmesi durumunda daha kapsamlı ve detaylı araştırmalar yapılabileceği öngörülmektedir. Bu şekilde, ana metal sanayi sektörünün dinamikleri ve finansal yapılarına dair daha derinlemesine anlayışlar geliştirilip, sektörel bilgi birikimi zenginleştirilebilir
Özgünlük/Değer: Literatürde ana metal sanayi sektörüne yönelik farklı analiz yöntemleriyle yapılan geçmiş tarihli çalışmalar bulunmaktadır. Ancak bu çalışma güncel son 5 yıl verilerini kapsaması ve Du-Pont analizini kullanması yönüyle diğer çalışmalardan ayrışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Metal Sanayi ve Üretim Sektörü , Finansal Etkinlik , Du-Pont Analizi

Kaynakça

• Ahsan, A.F.M.M (2012). Can roe be used to predıct portfolıo performance?, Economics, Management, and Financial Markets, 7(2), 132-148.
• Akgül Y. (2020) Şirket büyüklüğünün aktif karlılığı üzerindeki etkisi: Türk sigortacılık sektöründen kanıtlar, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 993-1006. DOI: https://doi.org/10.46928/iticusbe.768360
• Akyüz, K.C, Ersen N.& Akyüz İ. (2023). Ekonomik büyüme ve kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörü dış ticareti üzerine nedensellik ilişkisi, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(2), 31-40. https://doi.org/10.17474/artvinofd.1274255
• Al-Khoury, A.B., Haddad H., Bawab A.A., Othman W., & Khazaleh A. (2022). Financial performance for Arab Bank using Du-Pont analysis 2000-2021, Wseas Transactıons On Busıness And Economıcs, 2022(9), 1526-1537. DOI: 10.37394/23207.2022.19.137
• Arı, H.O. (2023). Du-Pont modeli ile bir özel hastane grubunun ve Türkiye özel hastaneler sektörünün finansal performansının analizi İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 187-201. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1580
• Akyüz, F., Yeşil T., & Kara E. (2019). İşletmelerin Du-Pont karlılık analiziyle performansının belirlenmesi: Borsa İstanbul imalat sektörü örneği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 2019(83), 61-84. DOI: 10.25095/mufad.579728
• Arslan E., & Bora A. (2022). Türk bankacılık sektöründe faaliyette bulunan kalkınma ve yatırım bankalarının 2015 – 2020 dönemi performanslarının özkaynak karlılığı bileşenlerine göre incelenmesi*, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 27-40. https://doi.org/10.55589/bsbd.1128385
• Aytekin A. & İbiş A. (2014). Mülkiyet yapısının işletmelerin finansal performansı üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: bıst metal eşya, makina endeksi (xmesy) üzerinde bir uygulama, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014(40), 119-130.
• Bakırcı, F., Shiraz S.E. & Sattary A. (2014). BIST’da demir, çelik metal ana sanayii sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans analizi: vza süper etkinlik ve TOPSIS Uygulaması. Ege Akademik Bakış, 14(1), 9-19.
• Başkaya H., & Özdemir A. (2024) Borsa İstanbul sürdürebilirlik-25 endeksinde yer alan işletmelerin finansal oranlarının Du-Pont analizi ile incelenmesi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,, 11(1), 79-105. https://doi.org/10.30803/adusobed.1467926
• Burja, B., & Mărginean R. (2014). The study of factors that may influence the performance by the Du-Pont analysis in the furniture industry, 21st International Economic Conference IECS, 16-17 May 2014, Sibiu, Romania, 2014(16), 213-223. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00794- 1
• Büyükarıkan, U., & Eryılmaz C. (2020). Tarım sektöründeki işletmelerin finansal performansının dupont modeliyle analizi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 129- 141.
• Çakalı, K.R. (2021). İşletme Bilimi Özgün Çalışmaları, İçinde; Çelebi, F, (Editör). İşletmelerde Finansal Performans Analizi: Du-Pont Modeli Uygulaması, (ss. 122-142), Duvar Yayınevi, ISBN: 978-625-7502-14-6 İ.
• Çanakçıoğlu, M. (2020). BIST’te işlem gören ana metal firmalarının finansal performansının entegre bir çok kriterli karar verme modeli kullanarak değerlendirilmesi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(2), 176-197, Doi: http://dx.doi.org/10.11611/yead.678063
• Çelik A.E., & Digün, O. (2018). Du-Pont analizi yöntemiyle Türk çimento sektörü’nün finansal performansının değerlendirilmesi, Socıal Mentalıty And Researcher Thınkers Journal, 4(11), 458-471. DOI : 10.31576/smryj.87
• Coşkun Erdoğan, Y. (2023). Otomotiv sektöründe Du-Pont yöntemiyle finansal performans değerlendirmesi: BIST Örneği, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 582-608. https://doi.org/10.17336/igusbd.1119060
• Erol M., & Ayboğa, M.H. (2021). İşletme performansının ölçülmesinde oranların araç olarak kullanılması, The Journal of Social Science, 5(10), 434-443. https://doi.org/10.30520/tjsosci.912613
• Eyüboğlu, K. & Bayraktar, Y. (2019). Ana metal sanayi alt sektörlerinin finansal performanslarının AHP ve TOPSIS yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 2 (1), 1-10. DOI: 10.32951/mufider.443508
• Gümüş, U., T., & Çıbık, E. (2018). Borsa’da işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklığı işletmelerinin birleşik oran analizi (dupont) yöntemiyle performansının ölçülmesi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2178-2194. Doi: 10.17218/hititsosbil.421602
• Hameed, T.M., & Bouabid A. (2023). The ımpact of operatıonal effıcıency and offensıve marketıng strategy on bankıng profıts usıng the Du-Pont model, Intern. Journal of Profess. Bus. Review. 8(1), 1-19. Doi: https://doi.org/10.26668/businessreview/2023.v8i1.1061
• Handayani, N., & Winarningsih S. (2020). The effect of net profit margin and return on equity toward profit growth, Jurnal Akuntansi dan Keuanga. 7(2), 198-204. DOI:10.31294/moneter.v7i2.8701
• Kefe L. (2023). Covıd-19 pandemisinde dupont analizi ile sağlık sektörünün finansal performansının incelenmesi, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(2), 461- 478.
• Koşan L., & Karadeniz, E. (2014). Konaklama ve yiyecek hizmetleri alt sektörünün finansal performansının Du-Pont finansal analiz sistemi kullanılarak incelenmesi*, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2), 75-89.
• Lízalová, L., & Kozáková P. (2013). Effect of the equıty multıplıer ındıcator ın companıes accordıng to sectors, Acta Unıversıtatıs Agrıculturae Et Sılvıculturae Mendelıanae Brunensıs. 61(2), 385- 392. DOI: 10.11118/actaun201361020385
• Omağ, A. (2021). Du-Pont analizi ve örnek bir uygulama: Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 51-57.
• Uslu A. (2024). Borsa İstanbul ana metal sanayi sektöründeki şirketlerin finansal risklerinin altman z- skor modeli ile tahmini, Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(2), 243-257.
• Koç, F.Ö. (2024). BİST ulaştırma ve depolama firmalarının finansal performansının Du-Pont analizi yöntemiyle değerlendirilmesi, Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 225-242. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1436271
• Özçelik, M. (2024). Türkiye'de yenilenebilir ve geleneksel enerji şirketlerinin finansal performans karşılaştırması: Du-Pont analizi yaklaşımı: Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 16(31), 345-359. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1508111
• Safitri, A., Sulaksono E.D., Firmansyah M & Sunardi N. (2023). Du-Pont system analysis in goods consum ption com panies listed on the Indonesian Stock Exchange 2018-2, Indonesian Development of Economics and Administ, 2(3), 359-369. https://doi.org/10.70001/idea.v2i3.182
• Shahnia, C., & Endri E. (2020). Du-Pont analysis for the financial performance of trading, service & ınvestment companies in Indonesia, International Journal of Innovative Science and Research Technology, 5(4), 193-211.
• Sheela, S.C., & Karthikeyan K. (2012). Financial performance of pharmaceutical ındustry in India using DuPont analysis, European Journal of Business and Management. 4(14), 84-91
• Timur, E., & Günay B. (2021). Du-Pont analiz yöntemi ile kârlılığı etkileyen faktörlerin ekonometrik analizi: Borsa İstanbul’da bir araştırma, International Academic Social Resources Journal, 6(26), 1090-1099. DOI Number: 10.31569/ASRJOURNAL.275
• Uluyol, O., Lebe F., & Akbaş Y.E. (2014). Firmaların finansal kaldıraç oranları ile öz sermaye karlılığı arasındaki ilişki: hisseleri borsa İstanbul (BİST)’da işlem gören şirketler üzerinde sektörler bazında bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 70-89.
• Yenisu, E. (2019). Finansal tabloların oran analizi ile incelenmesi: ADESE örneği: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ASED), 3(1), 19-45. https://doi.org/10.38122/ased.537634
• Yıldırım, M., Karakaya Ö.& Altan İ.M. (2019 Topsıs yönteminde maliyet ve karlılık oranlarının kullanılmasıyla finansal performansın ölçümü: ana metal sanayi sektöründen bir şirket örneği*. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 25(3): 170-181 Doi: https://dx.doi.org/10.30855/gjeb.2019.5.3.003
• Yıldırım, M., Bal K.& Doğan M. (2021). GRİ İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performans Analizi: BİST’te İşlem Gören Demir Çelik Şirketleri Üzerinde Bir Uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 122-143. https://doi.org/10.31460/mbdd.788840
• Yücel, S. & Durak İ. (2021). COVID-19’un BIST imalat sektörü firmalarına olan finansal etkilerinin finansal oranlar ve istatistiksel tekniklerle incelenmesi∗. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Nisan 2021 (90): 101-126. https://doi.org/10.25095/mufad.813411
• Yürük, M.F & Orhan M. (2020). Crıtıc ve Entropi Temelli Maut yöntemi ile imalat sanayi alt sektörlerinin finansal performanslarının analizi∗. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2): 150-172.