Agriculture and Trade in Gaziayntâb in the Early Republican Period (1924-1926)

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 32, 245 - 257, 30.05.2025

Celal Pekdoğan

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1631367

Öz

Purpose: The aim of this research is to reveal the economic and social life, population, administrative structure, agriculture and trade developments in Gaziantep in the early period of the Republic of Turkey and to indicate the economic and agricultural inputs of the period.
Design/Methodology: In the research, the data in the official publications of the state were analyzed by comparing them by years.
Findings: In the context of the data obtained as a result of the scientific researches, it has been concluded that the programs and economic policies implemented by Mustafa Kemal were very useful, adopted by the people, and that all the people were the implementers of the practices implemented. The economic sanctions implemented in the institutions helped the city to become prosperous, and the practices implemented in health, social life and education raised the level of life in the city.
Limitations: In addition to economic data in the context of official government publications, data from foreign sources were also evaluated.
Originality/Value: When the contributions of data based on official government records to economic and social life are analyzed, it becomes clear that the research is unique.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep , Aintab , Trade , Khan , Economy.

Erken Cumhuriyet Döneminde Gaziayntâb’da Tarım ve Ticaret (1924-1926)

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında, Gaziantep’teki ekonomik ve toplumsal hayat, nüfus, idarî yapı, tarım ve ticaret alanındaki gelişmeleri ortaya koyarak, dönemin ekonomik ve tarımsal girdilerini belirtmektir.
Tasarım/Yöntem: Araştırmada, devletin resmi yayınlarındaki veriler, yıllar itibariyle karşılaştırılarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Yapılan araştırmalar ve verilerin analizleri sonucu, Mustafa Kemal’in uyguladığı, programlar ve ekonomik politikaların oldukça yararlı olduğu, halk tarafından benimsendiği ve tüm halkın, gerçekleştirilen uygulamaların bizzat uygulayıcısı oldukları sonucuna varılmıştır. Kurumlarda gerçekleştirilen ekonomik yaptırımlar, şehrin gönençli bir hale gelmesini sağlamış; sağlık, sosyal hayat ve eğitime ilişkin gerçekleştirilen uygulamalar şehirdeki hayat seviyesini yükseltmiştir.
Sınırlılıklar: Devletin resmi yayınları bağlamında ekonomik verilerin yanı sıra, yabancı kaynaklardaki veriler de değerlendirilmiştir.
Sınırlılıklar: Devletin resmi yayınları bağlamında ekonomik verilerin yanı sıra, yabancı kaynaklardaki veriler de değerlendirilmiştir.
Özgünlük/Değer: Devletin resmi kayıtlarına dayanan verilerin ekonomik ve toplumsal hayata yaptığı katkılar irdelendiğinde, araştırmanın özgün olduğu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, , Gaziaytâb, , Ticaret, , Han, , Ekonomi.

Etik Beyan

Etik Beyan: Bu çalışmada “Etik Kurul” izini alınmasını gerektiren bir yöntem kullanılmamıştır. Ethics Statement: In this study, no method requiring the permission of the “Ethics Committee” was used.

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (B.C.A.).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).
• Celâl-zâde, Tabakât, vr. 17a.
• Chèref – ou’ddine. (1868). Chèref – Nâmeh ou Fastes de la Nation Kourde, Tome I, première partie, St. Pétersbourg.
• Darkot, B. - D, H. (1993). “Ayntâb”, İslâm Ansiklopedisi (İA), C.2., İstanbul.
• Eldem, V. (1970). Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tedkîk, Ankara.
• Geniş, Ş. (2009). Gaziantep Kırsalında Sanayileşme Ve Toplumsal Değişim: Dülük Köyü Örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1).
• Gibb, H. A. R. M. A. (1932). The Damascus Chronicle of the Crusades Extracted and Translated From The Chronicle of Ibn Al-Qalanisi, London.
• Güzelbey, C. C. (1984). Gaziantep’te Türk Topluluklarının Adlarını Taşıyan Yerler, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 11-13 Eylül.
• Honigmann, E. (1970). Bizans Devletinin Doğu Sınırı, trc, Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Işıltan, F. (1960). Urfa Bölgesi Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Kinneir, J. M. (1818). Journey Through Asia Minor, Armenia, and Koordistan, London: John Murray, Albemarle-Street.
• Canard, M. “Ayntâb”, Encyclopedia of İslam, 2nd edition, I.
• Necdet S. (1983). Gaziantep’de Yer Adları ve Türk Boyları, Türk Aşiretleri Türk Oymakları, İstanbul.
• Özdeğer, H. “Gaziantep”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (DİA), XIII.
• Özdeğer, H. (1988). Onaltıncı Asırda Ayntâb Livâsı, I, İstanbul.
• Özlü, Z. (1999). Gaziantep’in 120 No’lu Şer’iye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Pavie, M. C. (1924). Etat d'Alep. Renseignements agricoles, Alep.
• Pekdoğan, C. (1998). “Gaziayntâb İktisad Mıntıkası Kongresi”, Meslek Hayatının 25. Yılında Prof. Dr. Abdulhalûk M. Çay Armağanı, C. II, Ankara.
• Pekdoğan, C. (1999). Gaziantep Ticaret Odası’nın 100 Yılı 1898-1998, Gaziantep.
• Resmi Gazete, 2 Mayıs 1341 (2 Mayıs 1925).
• Sak, İ. (2003). 19 Numaralı Gaziantep Şer’iye Sicili’ne Göre Mülk Satışları (1647-1648), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Sıhhiyye ve Muâvenet-i İctimâiyye Müdîri : [Dr. Süleyman Faik Yargıcı], (1926). Türkiye’nin Sıhhî ve İçtimâî Coğrafyası Gaziantep Vilayeti, Türkiye Cumhuriyeti Sıhhiyye ve Muâvenet-i İctimâiyye Neşriyâtından: 24, Hilâl Matbaası, İstanbul.
• Sertoğlu, M. (Hazırlayan). (1992). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnamesi, İstanbul.
• Sümer, F. (1980). Oğuzlar, (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları, İstanbul.
• Tezel, Y. (1986). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Târihi, 2.bs., Ankara.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (2011). Şam Livâsı MufassalTahrîrDefteri(942/1535)I,Yayın Nu: 118, Ankara.
• Türk Tarihi Tedkîk Cemiyeti, Tarih IV. (1931). [Ankara], Maârif Vekâleti.
• Türk Ticaret Sâlnâmesi, Birinci Sene, 340/341 (1924-1925) Nüshası, İktisâdî Tedkîkât, Neşriyât ve Muamelât Türk Anonim Şirketi, Matbaa-i Ebuziya, İstanbul. (T.T.S.).
• Türk Ticaret Sâlnâmesi, İkinci Sene, 1926/1927 Nüshası. (1926). İktisâdî Tedkîkât, Neşriyât ve Muamelât Türk Anonim Şirketi, Bâb-ı ali Ebussuud Caddesi, Halk Matbaası, (T.T.S.1926).
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sâlnâmesi, (1926). İstanbul. (T.C.D.S.).
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi, Matbuat Müdüriyeti Umumiyesi, İstanbul, 1926-1927.
• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cem’iyyeti Merkez-i Umumisi Tarafından 1339 Senesi Hilâl Ahmer Meclis-i Umumisi’ne Takdim Edilen (1335-1338) Dört Senelik Devreye Ait Rapor, [İstanbul], Ahmet İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi.
• Türkiye’nin Sıhhî Ve İçtimaî Coğrafyası Gaziayıntab Vilayeti (1926), İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti Malûl Gaziler Ticaret Sâlnâmesi 1927 (T.C.M.G.T.S.), Sahib ve Naşiri İsmail Hakkı ve Şürekâsı, Malûl Gaziler Neşriyat Şirketi, İstanbul 1927.
• Türkiye Cumhuriyeti Malûl Gaziler Büyük Ticaret Salnamesi. (1928) İstanbul. (B.T.S.).
• [Yargıcı, Dr. Süleyman Faik]. Sıhhiyye ve Muâvenet-i İctimâiyye Müdîri. (1926). Türkiye’nin Sıhhî ve İçtimâî Coğrafyası Gaziantep Vilayeti, Türkiye Cumhuriyeti Sıhhiyye ve Muâvenet-i İctimâiyye Neşriyâtından: 24, Hilâl Matbaası, İstanbul.
• Yurt Ansiklopedisi, (1982). C. 4., Anadolu Yayıncılık, İstanbul.