Meryem’in Hristiyanlıktaki Konumuna Katolik ve Protestan Bakışı

Yıl 2022, Sayı: 20, 182 - 198, 18.03.2022

Salih Çinpolat

Öz

Hristiyanlık, İsa’nın çarmıha gerilmesi ve ölümünden üç gün sonra dirilerek göğe yükselmesi inancı üzerine bina edilmiştir. Bakire Meryem’den babasız olarak dünyaya gelen İsa’nın Tanrı ile aynı öze sahip olduğuna inanılması (homoousius), onun annesinin de diğer insanlardan farklı ve üstün olması gerektiği anlayışına zemin hazırlamıştır. Bu nedenle Meryem, Hristiyanlıkta ilk konsillerden itibaren oldukça yüceltilmiş ve değer verilmiştir. Hristiyanlıkta 1054 yılındaki Ortodoks ve Katolik bölünmesinin ardından, 1517 yılından sonra da Katolikler arasından Protestanlık ayrışması yaşanmıştır. Protestanlığın dini anlama ve hüküm verme konusunda sadece Kutsal Kitap’ı esas alan tutumu (sola scriptura), Meryem ile ilgili inanç ve uygulamaların da yeniden değerlendirilmesini gerekli kılmıştır. Bu sebeple Katolik ve Protestan Hristiyanlar arasında, İsa’nın doğumundan önce ve sonraki süreçte Meryem’in bakireliği, İsa’dan sonra doğum yapıp yapmadığı, asli günahtan korunmuşluğu, Tanrı’nın inayetine mazhar olmuş bir kadın olarak hayatı boyunca günahsızlığı, öldükten sonra (tıpkı İsa gibi) bedenen göğe yükselişi, Tanrı/İsa ile Hristiyanlar arasındaki şefaatçiliği, İsa’nın en yakını olarak en yüce azize oluşu ve reliklerin kutsallığı konularında birçok görüş ayrılığı ortaya çıkmıştır. Her iki taraf da Meryem ile ilgili hem Kutsal Kitap’tan hem de ilk dönem Kilise Babaları ve daha sonraki dini otoritelerin kabulleri, reddiyeleri veya açıklamalarından deliller ileri sürmüştür. Bu araştırmada Meryem ile ilgili yukarıda ifade edilen hususlarda Katolik ve Protestanlar arasındaki görüş ayrılıkları ve bu farklılılığa sebep olan bakış açısı üzerinde durulmuştur. Böylece Katolik ve Protestan anlayış arasındaki Kutsal Kitap’ı salt literal anlama ile çeşitli yorumlarla çıkarımda bulunma ve tarihi süreçte oluşan geleneği dini hüküm koymada referans kabul edip etmemenin Meryem örnekliğinde sonuçlarına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Meryem, Katoliklik, Protestanlık, Ebedi Bakirelik, Günahsızlık, Şefaat, Göğe Yükseliş

Catholic and Protestant Perspective on the Position of Mary in Christianity

Öz

Christianity is built on the belief that Jesus was crucified and ascended to heaven three days after his death. The belief that Jesus, who was born without a father from the Virgin Mary, has the same essence as God (homoousius), laid the groundwork for the understanding that his mother should be different and superior to other people. For this reason, Mary has been highly exalted and valued in Christianity since the first councils. After the Orthodox and Catholic division in Christianity in 1054, there was a separation of Protestantism among Catholics after 1517. The attitude of Protestantism, which is based only on the Bible in understanding and adjudicating religion (sola scriptura), made it necessary to reevaluate the beliefs and practices related to Mary. For this reason, among Catholic and Protestant Christians, many differences of opinion have arisen about the virginity of Mary before and after the birth of Jesus, whether she gave birth after Jesus, her protection from original sin, her sinlessness throughout her life as a woman who was blessed with God's grace, after death his bodily ascension (like Jesus Christ), his intercession between God/Jesus and Christians, Jesus' being the supreme saint as the closest one, and the sanctity of the relics. There are many differences of opinion between Catholic and Protestant Christians regarding on Mary's virginity before and after the birth of Jesus, whether she gave birth after Jesus or not, her protection from original sin, her sinlessness throughout her life as a woman who was blessed with God's grace, her bodily ascent to the sky just like Jesus after death, the prayers of Christians the intercession (intercession) between God/Jesus and the “believers” for the acceptance and forgiveness of sins, the fact that Jesus is the supreme saint as the closest, and the respect for her relics. Both sides put forward evidence regarding Mary both from the Bible and from the acceptance, rejection or explanation of the early Church Fathers and later religious authorities. In this study, the differences of opinion between Catholics and Protestants on the above-mentioned issues about Mary and the point of view that caused this difference were emphasized. Thus, in the example of Meryem, the consequences of making inferences with a purely literal understanding of the Bible between Catholic and Protestant understanding and making inferences with various interpretations and accepting the tradition formed in the historical process as a reference in making religious judgments have been pointed out.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Mary, Catholicisim, Protestanism, Eternal Virginity, Sinlessness, İntercession, Ascension

Kaynakça

• Akalın, Kürşad Haldun, “Orta Çağın Hristiyanlık Öğretisinde Meryem Ana Yüceltmesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27, (2007), 271-305.
• Akalın, Kürşad Haldun, “Göğün Kraliçesi İsis’in Geri Dönüşü: Hristiyanlıkta Meryem Ana Tapınması”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED), 45, (2016), 81-107.
• Alıcı, Mustafa, “Kur’an-ı Kerim ve Katolik Meryem Teolojisi (Mariology ve Kur’an-ı Kerim” Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, (2016), 103-115.
• Aquines, Thomas, Summa Teologiae, Edited by Anton C. Pegis, New York: Random House 1944.
• Aydın, Mehmet, “I. İznik (M.S. 325) ve Efes (M.S. 431) Konsilleri Doğrultusunda Hristiyanlık’ta Hz. Meryem Kültü’nün Gelişimi”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi = Journal of the Academic Studies of Turkish-Islamic Civilization, 20, (2015), 9-18.
• Boyer, Marie France, The Cult of Virgin: Offerings, Ornaments and Festivals, London: Thames&Hudson 2000.
• Carol, J. B, “Mediatrix of Graces” New Catholic Encyclopedia, 9/258-260, Farmington Hills: Thomson Gale 2003.
• Carroll, E. R, “Mary, Blessed Virgin, Devotion To” New Catholic Encyclopedia, (Second Edition), 9/282-283, Farmington Hills: Thomson Gale 2003.
• Cooper, James, ''Mary" Encyclopedia of Religion and Ethics, Ed. James Hastings, 8/474-480, Edinburgh: T&T Clark 1916.
• Davies, Rupert E., The Problem of Authority in the Continantal Reformers, London: The Epworth Press, 1946.
• Dodd, Gloria Falcão, The Virgin Mary, Mediatrix of All Grace (History and Teology of The Movement for a Dogmatic Definition From 1896-1964) New Berford: Academy of İmmaculate 2012.
• Durant, Will, The Reformation: A History of European Civilization from Wycliffe to Calvin 1300-1564, New York: Simon and Schuster 1957.
• Dvornik, Francis, Konsiller Tarihi, İznik’ten II. Vatikan’a, Çeviren: Prof. Dr. Mehmet Aydın, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1990.
• Fidan, Maksude Kurt, “Ana Tanrıçalardan Bakire Meryem’e Kadının Mitolojik Öyküsü”, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - IV (6-8 Mayıs 2013, Bursa), 927-944, 2013.
• Geisler, Norman L. and Ralpha E. Mackenzie, Roman Catholics and Evangelicals Agreements and Differences, United State of America: Baker Books 2004.
• Hackett, Helen, Virgin Mother, Maiden Queen: (Elizabeth I and the Cult of Virgin Mary), Newyork: St. Martin's Press 1995.
• Harman, Ömer Faruk, “Meryem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 29/236-241, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2004.
• Johnson, E.A, “Mary (In Catholic-Protestant Dialogue)”, New Catholic Encyclopedia, 9/283-284, Farmington Hills: Thomson Gale 2003.
• Kaçar, Turhan, “Ebioniteler’den Arius’a: Eskiçağ Doğu Hristiyanlığında İsa Teolojisi Tartışmaları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 44/2, (2003), 187-206.
• Kutsal Kitap, İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi Yayınları 2010.
• Lampe, Geoffrey William Hugo, "Christian Theology in the Patristic Period", in A History of Christian Doctrine, ed. Huber Cunliffe Jones, Edinburgh: T&T Clark 1997.
• Olgun, Hakan, Luther ve Reformu Katolisizm’i Protesto, İstanbul: Eski Yeni Yayınları 2006.
• Ott, Ludwig, Fundamentals of Catholic Dogma, Edited by James Canon Bastible, Translated by Patric Lynch, III, Rockford: Tan Books and Publisher 1960.
• Reumann, John, "Mary", Encyclopedia of Religion, Second Edition, Ed.: Lindsay Jones, 9/5753-5754, Farmington Hills: Thomson Gale 2005.
• Rouillard, P. - T. Krosnicki, “Marian Feasts”, New Catholic Encyclopedia, 9/157-159, Farmington Hills: Thomson Gale 2003.
• Tarakçı, Muhammet, “St. Thomas Aquinas’a Göre Aslî Günah”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 15, Sayı:1, s. 307-318, Bursa 2006.
• Tümer, Günay, Hristiyanlıkta ve İslam’da Hz. Meryem, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• Vollert, C. O. - Jelly F. M., “Mary and The Church”, New Catholic Encyclopedia, (Second Edition), 9/255, Farmington Hills: Thomson Gale 2003.
• Yitik, Ali İhsan, “Hz. Meryem ve Efes-Meryemana Evi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, [Prof. Dr. Şaban Kuzgun Armağanı], 5, Elazığ 2000.