Öğretmen Algılarıyla Eğitim Örgütlerinde Tokenizm: Nitel Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 46 - 58, 31.12.2023

Abdulvahap Doğan , Oğuz Gürbüz , Yusuf Can

Öz

Tokenizm, her türlü imkân ve maddi olanakların nicelik ve nitelik açıdan hâkim grubun inisiyatifinde olması sonucunda azınlık grubun kısıtlanmış hissetmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırmada, lise öğretmenlerinin tokenizm algılarına etki eden unsurlar belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın evrenini 2023-2024 Eğitim-Öğretim yılında Malatya ilinin Battalgazi ve Yeşilyurt ilçelerinde görev yapan lise öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmaya aynı ilçelerde görev yapan 20 öğretmen katılmıştır. Araştırma yöntemi olarak nitel araştırmanın fenomenoloji (olgubilim) deseni kullanılmıştır. Fenomenolojide araştırma katılımcılarının olguları nasıl yorumladıkları ve yaşanan olaylara hangi anlamları yükledikleri konularına odaklanılmaktadır. Araştırmanın verileri lise öğretmenlerinin tokenizm algılarını etkileyen etmenleri açığa çıkarmayı hedefleyen tek soruluk yarı yapılandırılmış bir görüşme formu ile toplanmış ve veriler tematik içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Veriler analiz edildiğinde; öğretmenlerde daha çok branş-okul türü uyumsuzluğunun tokenizm algısına neden olduğu görülmüştür. Bununla birlikte sendikal farklılıklar, siyasi görüş ayrılıkları, aynı zümrede tek kişi olmak ve kadın olmak gibi bazı unsurların da öğretmenlerde tokenizm algısına neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bu bulgular ilgili literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tokenizm, Ayrımcılık, Öğretmenlerde Tokenizm

Tokenism in Educational Organizations through Teachers' Perceptions: A Qualitative Research

Öz

Tokenism is defined as a situation where minority groups feel restricted due to the dominance of the majority group in terms of both quantity and quality of opportunities and material resources. In this research, it was tried to determine the factors affecting high school teachers' perceptions of tokenism. The universe of the research consists of high school teachers working in Battalgazi and Yeşilyurt districts of Malatya in the 2023-2024 academic year. 20 teachers working in the same districts participated in the research. The research employed a Phenomenology design for qualitative analysis. Phenomenology focuses on how research participants interpret phenomena and attribute meanings to events. Data was collected through a single-question semi-structured interview form designed to unveil the factors influencing high school teachers' perceptions of tokenism. The analysis was conducted using content analysis techniques. When the data is analyzed; It has been observed that the incompatibility between branch and school type mostly causes the perception of tokenism in teachers. However, it has been concluded that some factors such as union differences, political differences of opinion, being the only person in the same group, and being a woman cause the perception of tokenism in teachers. The findings were discussed in the context of relevant literature.

Anahtar Kelimeler

Discrimination, tokenism, tokenism in teachers

Kaynakça

• Akcan, E., Polat, S. ve Ölçüm, D. (2017). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre sendikal faaliyetlerin okullara etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1101-1119.
• Aslan, H. (2008). Endüstri meslek liselerinde kültür dersleri öğretmenlerinin mesleğe ve kuruma yabancılaşma düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ataman, S. (2021). Kamu sektöründe çalışan engelli personelin tokenizm algısı: van ilinde bir uygulama [Yayımlanmamış doktora tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Başsayın, N. (2022). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin çatışma ve çatışma yönetimine ilişkin görüşleri. https://hdl.handle.net/11499/45487
• Budig, M. J. (2002). Male advantage and the gender composition of jobs: Who rides the glass escalator? Social Problem, 49(2), 258-277. https://doi.org/10.1525/sp.2002.49.2.258
• Cohen, L. L. (1995). The differential impact of gender ratios on women and men: Tokenism, self- confidence, and expectations. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(9), 876–884. https://doi.org/10.1177/0146167295219001
• Çavuşoğlu, D. ve Savaş, A. C. (2016). Meslek liselerinde çalışan kültür dersi öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri (Pazarcık ilçesi örneği). Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-13.
• Çelik, G. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Demirel, E. T., Tikici, M. ve Çetin, C. (2011). Türk iş yaşamında ayrımcılık. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Denzin, N. K. ve Lincoln, Y. S. (1998). The landscape of qualitative research: Theories and issues. Sage Publications, Inc.
• Duruoğlu, T. (2007). Emek piyasasında cinsiyetçi ücret ayrımı: Bursa organize sanayi bölgesinde bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 24, 61–76.
• Gliner, J. A, Morgan, G. A. ve Leech, N. L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (S. Turan, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gustafson, J. L. (2008). Tokenism in policing: An empirical test of Kanter's hypothesis. Journal of Criminal Justice, 36, 1–10.
• Gülmez, D., Özteke, İ. ve Gümüş, S. (2020). Uluslararası dergilerde yayımlanan Türkiye kaynaklı eğitim araştırmalarının genel görünümü: Bibliyometrik analiz. Eğitim ve Bilim, 46(206), 213-239.
• Kanter, R. M. (1977a). Men and women of the corporation. Basic Books. Kanter, R. M. (1977b). Some effects of proportions on group life: Skewed sex ratios and responses to token women. American Journal of Sociology, 82(5), 965–990. https://doi.org/10.1086/226425
• Kara, M. (2016). Öğretmenlerin sendikalara üye olmama nedenleri ve sendikalardan beklentileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22, 423-440.
• Kirişçi Sarıkaya, A. (2021). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri 1. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 29-32.
• Laws, J. L. (1975). The psychology of tokenism: An analysis. Sex Roles, 1(1), 51-67.
• Mcdonald, T. W., Toussaint L. ve Schweiger A. J. (2004). The influence of social status on token women leaders’ expectations about leading maledominated groups. Sex Roles, 50(5/6), 401–409. https://doi.org/10.1023/b:sers.0000018894.96308.52
• Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2. Baskı). Sage.
• Polat, S. ve Hiçyılmaz, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları ayrımcılık davranışları ve bu davranışların nedenleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 46-65.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(3), 459- 496.
• Scott, E. K. (2005). Beyond tokenism: The making of racially diverse feminist organizations. Social Problems, 52(2), 232 – 254. https://doi.org/10.1525/sp.2005.52.2.232
• Segal, M. W. (2006). Gender and the military. Handbook of the sociology of gender. Springer.
• Yılmaz, B. K. ve Sürgevil, O. (2020). Cinsiyete dayalı tokenizm: Kadın egemen ve erkek egemen meslekler üzerinde nitel bir araştırma. Istanbul Management Journal, 88, 85-125. https://doi.org/10.26650/imj.2020.88.0004
• Yılmaz, K., ve Tepebaş, F. (2011). İlköğretim düzeyinde sosyal bilgiler eğitiminde karşılaşılan sorunlar: Mesleğine yeni başlayan sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 157-177.
• Yoder, J. (1991). Rethinking tokenism: Looking beyond numbers. Gender and Society, 5(2), 178-192. https://doi.org/10.1177/089124391005002003
• Yoder, J. D. (2002). Division 35 presidential address: Context matters: Understanding tokenism processes and their impact on women’s work. Psychology of Women Quarterly, 26(1), 1–8. https://doi.org/10.1111/1471-6402.00038
• Yoder, J. D., Aniakudo, P. ve Berendsen, L. (1996). Looking beyond gender: The effects of racial differences on tokenism perceptions of women. Sex Roles, 35(7-8), 389–400. https://doi.org/10.1007/bf01544128
• Zimmer, L. (1988). Tokenism and women in the workplace: The limits of gender-neutral theory. Social Problems, 35(1), 64–77. https://doi.org/10.2307/800667