CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE ÜST KADEME KAMU YÖNETİCİLİĞİ VE KAMU PERSONEL HUKUKUNDA KANUNİLİK İLKESİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2-1 - KAYFOR23 Özel Sayısı, 384 - 405, 31.12.2023

Mücahit İsmail Coşkun

Öz

2017 Anayasa değişiklikleri ile beraber hükümet sistemi değişikliğe uğramıştır. Bunun bir yansıması da üst kademe yöneticilerinin düzenlenmesi kapsamında yürütmeye kararnameler yoluyla yetki verilmesi çerçevesinde görülmektedir. Buna karşın, uzun zamandan beri kamu personelinin düzenlenmesine ilişkin kabul edilen kamu personel hukukunda kanunilik ilkesi de anayasada muhafaza edilmiştir. Üst kademe yöneticilerinin yürütme tarafından çıkarılan bir kararname ile düzenlenmesi, kamu personel hukukunda kanunilik ilkesi ile çelişik gibi görünmektedir. Kanunilik ilkesi temelde yasama (meclis) organı tarafından yasa ile belirli konuların düzenlenmesini konu alırken kararname (yürütmenin takdiri) ile üst kademe yöneticilerinin düzenlenmesi istisnai bir durum yaratmaktadır. Bu çalışmada da öncelikle üst kademe yöneticiliğinin ve kamu personel hukukunda kanunilik ilkesinin Türk siyaset-hukuk tarihinde geçirmiş olduğu çeşitli evreler tarihsel bağlamda ele alınmaktadır. Bu tarihsel süreç ortaya konduktan sonra kamu personel hukukunda kanunilik ilkesinin dayanağı ve kapsamı ortaya konmaktadır. Ayrıca kararname ile üst kademe yöneticilerinin düzenlenmesi kanunilik dışında kamu personel hukukuna hakim olan ilke ve esasları da etkilemesinden ötürü bu ilke ve esaslar da ele alınmaktadır. Çalışma salt bir hukuk çalışması değil, aynı zamanda bir kamu yönetimi çalışması da içerdiği için kararname ile üst kademe yöneticiliği ile doğrudan alakalı olan çeşitli kamu yönetimi kavramları (kamu personel rejimi, bürokrasi, kamu görevliliği) çerçevesinde de değerlendirilmesini içermektedir. Bu konular ortaya konduktan sonra üst kademe yöneticiliğine ilişkin çıkarılmış olan temel hukuki metin olan 3 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çerçevesinde hukuki değerlendirmeler ile yeni üst kademe kamu yöneticiliği sistemi ortaya konmaktadır. Son aşamada ise başkanlık sisteminin prototipi olan ABD’de üst kademe kamu yöneticiliğinin düzenlenmesinin nasıl işlediği ve aynı zamanda başkanlık sistemlerinin sapmaları olan Latin Amerika modellerinde başkanın konuya ilişkin yetkisi çerçevesinde bir karşılaştırma yapılarak Türkiye bağlamında bazı sonuç ve öneriler sunulmaktadır. Nihayetinde, çalışmada üst kademe yöneticiliği ve kanunilik ilkesi disiplinlerarası bir şekilde ele alınarak sonuca ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üst Kademe Kamu Yöneticiliği, Kanunilik, Kararname, Cumhurbaşkanı, Başkanlık Sistemi

Kaynakça

• Açıl, M. (2018). Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi, İstanbul: On İki Levha Yayınevi
• Akbay, C. (2022). Siyasal Sistemlerde Üst Düzey Yöneticelerin Statüsü, Ankara: Nobel Bilimsel
• Akbulut, E. (2013). Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi, İstanbul: Beta Yayıncılık
• Albayrak, S. O., (2020), “Türkiye’de Üst Kademe Kamu Yöneticiliğine Atanma”, Memleket Siyaset Yönetim, 15(33), s. 101-140
• Aslan, O. E. (2019). Devlet Bürokrasi Ve Kamu Personel Rejimi, Ankara: İmge Kitabevi
• Atay, E. E. (2019). İdare Hukuku, Ankara: Doruk Kitabevi
• Aykaç , B., Durgun, Ş., & Yayman , H. (2012). Türkiyede Kamu Yönetimi, Ankara: Nobel Yayın
• Boz , S., İnce , A., Büyükyıldırım , G., & Acar , E. (2021). Kamu Personel Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi
• Coşkun, İ. M., & Budak, M. A. (2022). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Ankara: Adalet Yayınevi
• Coşkun, İ. M. (Haziran 2023), “2017 Anayasa Değişiklikleri Sonrası Yasama-Yürütme İlişkilerinin Hukuki, Siyasi ve Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Eklektik Sosyal Bilimler Dergisi(1), 1, 11-46.
• Eryılmaz, B. (2015). Kamu Yönetimi, Kocaeli: Umuttepe Yayınları
• Fındley, C. V. (2019). Osmanlı İmparatorlunğu Bürokratik Reform, İstanbul: Alfa Kitap
• Fişek, K. (2015). Yönetim, Ankara: Kilit Yayınları
• Gözler, K. (2009). İdare Hukuku Cilt 2, Bursa: Ekin Yayınevi
• Gözler, K. (2021). Türk Anayasa Hukuku, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım
• Güler, B. A. (2005). Devlette Reform Yazıları, Ankara: Paragraf Yayınevi
• Güler, B. A. (2013). Türkiyenin Yönetimi Yapı, Ankara: İmge Kitabevi
• Günay, Ö. F. (2006), “Üst Düzey Yöneticilerin Yetiştirilmesi İle İlgili Anayasa Maddesinin İlginç Serüveni”, TBB Dergisi(62), 152-172
• İriş, H. İ. (2021). Üst Kademe Kamu Yöneticilerinin Atanmaları, Nitelikleri Ve Görevlerinin Sona Ermesi, Ankara : Yetkin Yayınları
• Kaman, N. (2018). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Kamu Personel Hukukuna Etkileri. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 88-110). içinde İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi
• Karslı, M. R. (2020), “Üst Kademe Kamu Yöneticilerinin Atama Usul Ve Esasları Üzerine Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28, s. 187-208
• Kayar, N. (2021). Kamu Personel Yönetimi, Bursa : Ekin Yayınevi
• Koç, M. (2023). Üst Kademe Kamu Yöneticilerinin Atama Usul Ve Esasları Ankara: Yetkin Yayınları
• Köroğlu, Ö. T. (2019). Türkiye'de Kamu Personeli İstihdamında Dönüşüm, Ankara: Gazi Kitabevi
• Ortaylı, İ. (2016). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara: Cedit Neşriyat.
• Özer, M. A. (2011). Yönetim Ve Yöneticiler, Ankara: Nobel Yayın
• Özer, M. A. (2012). Yönetim Guruları, Ankara: Gazi Kitabevi
• Özer, M. A. (2016). Avrupa Birliği Yolunda Türk Kamu Yönetimi, Ankara: Adalet Yayınevi
• Öztekin, A. (2012). Yönetim Bilimi, Ankara: Siyasal Kitabevi
• Öztürk, N. K. (2019), “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Üst Düzey Memurların Atanması”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33, s. 1279-1297
• Parlak, B., & Doğan, K. C. (2016). Kamu Yönetimi, İstanbul: Beta Yayınları
• Sever, D. Ç. (2021). İdare Hukukunda Kanuna Dayanma İlkesi, Ankara: Turhan Kitabevi
• Söyler, Y. (2020), “3 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine Göre Üst Kademe Kamu Yöneticisi Kimdir?” ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, s. 59-110.
• Tan, T. (2019). İdare Hukuku, Ankara : Turhan Kitabevi
• Taşdan , N., & Gül , H. (2013). Kamu Yönetiminde Liderlik ve Kaymakamlık, Ankara: Detay Yayıncılık
• Tortop, N., İsbir , E., Aykaç, B., Yayman , H., & Özer , A. (2012). Yönetim Bilimi, Ankara: Nobel Yayın
• Ulusoy, A. D. (2019). Yeni Türk İdare Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları
• Yayla, Y. (2010). İdare Hukuku . İstanbul: Beta Basım.
• Yıldırım , T., Yasin , M., Kaman , N., Özdemir , E., Üstün , G., & Okan Tekinsoy , O. (2018). İdare Hukuku, İstanbul: On İki Levha Yayınevi.
• Yüzbaşıoğlu, C. (2022), “2017 Anayasa Değişikliğinin Kamu Personel Hukukuna Bazı Yansımaları (Güncel Anayasa Mahkemesi İçtihadı Ve Uygulamadan Hareketle Bir İnceleme)”, İ. Şahbaz, G. Kuru, & M. Yetimoğlu (Dü) içinde, Anayasa Hukukundaki Gelişmelerin Işığında Kamu Hukuku Sepozyumu (s. 188-224). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları