Yönetici tarzlarının çalışanların performanslarına etkisinde örgütsel adaletin düzenleyici rolü

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 316 - 347

Vildan Bayram , Salih Güney

Öz

Araştırmanın amacı, çalışma yaşamında yönetici tarzlarının çalışanların iş performanslarına etkisinde örgütsel adaletin düzenleyici rolünü incelemektir. Modern yönetici tarzlarından katılımcı yönetici, destekleyici yönetici ve yönlendirici yönetici tarzları ele alınmıştır. Bu yönetim tarzlarının işgören performansını etkileyip etkilemediği sorunsalı araştırmanın hareket noktası olmuştur. Örgütsel adalet değişkeninin bu ilişkide etkisinin ne olduğuna bakılmış ve her bir yönetici tarzı için düzenleyici etki analizleri yapılmıştır. Araştırmada anket yöntemi kullanılarak, İstanbul ilinde faaliyet gösteren vakıf üniversitelerinde çalışan 407 akademisyene ulaşılmıştır. Araştırmada t-test ve ANOVA testi, korelasyon ve regresyon analizleri, SPSS 24 ve AMOS 24 istatistik paket programları kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak seçilen ankette yer alan ölçeklerin içsel tutarlılığını test etmek amacı ile bir pilot çalışma yapılmıştır. Ölçeklerin doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış, elde edilen uyum iyiliği değerleri kabul edilebilir aralıkta yer aldığı anlaşılmıştır. Yapılan analizler sonucu örgütsel adaletin, yönetici tarzlarının çalışan performansına etkisinde düzenleyici etkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca, örgütsel adalet algısının, çalışanların iş performanslarını pozitif ve anlamlı bir şekilde etkilediği tespit edilmiştir. Diğer yandan yöneticilik tarzları ile çalışanların hem iş performansı hem de örgütsel adalet algısı arasında pozitif yönlü ilişki olduğu anlaşılmıştır. Katılımcıların toplam çalışma süreleri, yöneticileriyle çalışma süreleri ve kurumda çalışma süreleri ile yöneticilik tarzı, iş performansı ve örgütsel adalet puan ortalamaları arasında pozitif ve anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). Elde edilen bulgular değerlendirilmiş, toplumsal olarak ve işletmeler açısından sürdürülebilirliğin sağlanmasında katkı sağlayacak yorumlar yapılmıştır. Literatüre katkı sağlanmış ve gelecekte yapılacak çalışmalara kaynak olabilecek sonuçlar sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yönetici, Yönetici Tarzları, İş gören Performansı, Çalışan Performansı, Örgütsel Adalet

Etik Beyan

Araştırma etik kurallara uygun olarak gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

The moderating role of organizational justice in the effect of managerial styles on employees' performance

Öz

The aim of the study is to examine the moderating role of organizational justice in the effects of managerial styles on the employee performance of employees in work life. Participative manager, supportive manager and directive manager styles were considered among modern managerial styles. The question of whether these management styles affect employee performance was the starting point of the study. The effect of the organizational justice variable on this relationship was examined and moderating effect analyses were conducted for each managerial style. In the study, 407 academicians working at foundation universities operating in Istanbul were reached by using the survey method. t-test and ANOVA test, correlation and regression analyses, SPSS 24 and AMOS 24 statistical package programs were used in the study. A pilot study was conducted in order to test the internal consistency of the scales in the survey selected as the data collection method in the study. Confirmatory factor analyses of the scales were conducted and it was understood that the obtained goodness of fit values were within the acceptable range. As a result of the analyses, it was seen that organizational justice has a moderating effect on the effect of managerial styles on employee performance. In addition, it was determined that the perception of organizational justice positively and significantly affects the job performance of employees. On the other hand, it was understood that there was a positive relationship between management styles and both the employee performance and organizational justice perception of employees. A positive and significant difference was found between the total working hours of the participants, the working hours with their managers and the working hours in the institution and the management style, employee performance and organizational justice score averages (p<0.05). The findings were evaluated and comments were made that will contribute to the sustainability of the society and the businesses. Contributions were made to the literature and results that can be a source for future studies were presented.

Anahtar Kelimeler

Manager, Managerial Styles, Employee Performance, Job Performance, Organizational Justice.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aggarwal, A., & Thakur, G. S. M. (2013). Techniques of performance apprasial- A review international, Journal of Engineering and Advanced Technology, 2(3), 617-621.
• Ağca, V., & Tunçer, E. (2006). Çok boyutlu performans değerleme modelleri ve bir balanced scorecard uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, 8(1), 175-176.
• Aktuğ, M. (2016). Örgütsel adalet ve örgütsel güvenin çalışan performansı üzerine etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aktuna, H.C. (2020). Örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: paraya yönelik tutumun düzenleyici rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arıkanlı, A., & Ulubaş, B. (2004). Yönetim: Yönetim fonksiyonları ve yönetici davranışları, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayını, Ankara.
• Bakan İ., & Büyükbeşe T. (2010). Liderlik türleri ve güç kaynaklarına ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması: Eğitim kurumu yöneticilerinin algılarına dayalı bir alan araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(2), 73-84.
• Barutçugil, İ. (2002). Performans Yönetimi. Kariyer Yayıncılık, İstanbul.
• Bass, B. M., & Bass, R. (2009). The Bass handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications. Simon & Schuster Digital Sales Inc.
• Bay, M., & Akpınar, S. (2017). Liderlik tarzları ve girişimcilik özellikleri üzerine bir uygulama. Journal of International Social Research, 10(52), 964-974.
• Benligiray, S. (2009). Türkiye’de insan kaynakları yönetimi alanında yapılan lisansüstü tezler ve bu tezlerde incelenen temaların analizi: 1983-2008 dönemi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 167-197.
• Beugre, C. D. (2002). Understanding organizational justice and its ımpact on managing employees: an African perspective. International Journal of Human Resource Management, 13(7), 1091-1104.
• Beugre, C.D., & Baron, R.A. (2001). Perceptions of systemic justice: The effects of distributive, procedural and interactional justic. Journal of Applied Social Psychology, 31(2), 324-339.
• Bingöl, D. (2016). İnsan kaynakları yönetimi. Beta Yayınları, İstanbul.
• Bolat, T., Seymen, O., Bolat, O. İ., & Erdem, B. (2016). Yönetim ve organizasyon. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Bulut, Z.A. (2004). İşletmelerde performans değerlendirme çalışmaları ve uygulanan yöntemler. Mevzuat Dergisi, 79, 1-17.
• Büyüköztürk, Ş. (2004). Veri analizi el kitabı. Pegem A Yayınları, Ankara.
• Can, H., Kavuncubaşı, Ş., & Yıldırım, S. (2012). Kamu ve özel kesimde insan kaynakları yönetimi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Canman, D. (1993). Personelin değerlendirilmesinde yeni yaklaşımlar ve türkiye’de kamu kesimindeki uygulama. Amme İdaresi Dergisi, cilt 26, sayı 1, ss.159-184.
• Chan, M. (2000). Organizational justice theories and landmark cases. International Journal of Organizational Analysis, cilt 8(1), 68–88.
• Cihangiroğlu, N., Şahin, B., & Naktiyok, A. (2010). Hekimlerin örgütsel adalet algıları üzerine bir araştırma. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 67-82.
• Cohen-Charash, Y., & Spector, P. E. (2001). The role of justice in organizations: A metaanalysis. Organizational Behavior and Human Decision Process, 86(2), 278-321.
• Colquıtt, J. A., Greenberg, J., & Zapata, C. P. (2005). What is organizational justice? A historical overview of the field. (Edt. Greenberg, J. And Colquitt, J. A.). In: The Handbook of Organizational Justice, Nj, Erlbaum, Mahwah.
• Colquitt, J. A., Noe R. A., & Jackson, C. L. (2002). Justice in teams: Antecedents and consequences of procedural justice climate. Personnel Psychology, 55(1), 83- 109.
• Colquitt, J.A. (2001). On the dimensionality of organizational justice: A construct validation of a measure. Journal of Applied Psychology, 86(3), 386-400.
• Cüceloğlu, D. (2017). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. Remzi Kitabevi, İstanbul
• Çakır, Ö. (2006). Ücret adaletinin iş davranışları üzerindeki etkileri. Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası, Ankara.
• Çankaya, İ.H., & Aküzüm, C. (2010). İlköğretim okullarında öğretmenlerin iletişim kurma düzeyleri ile yöneticilerinin destekleyici liderlik rolleri arasındaki ilişki. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 49-57.
• Çelik, M., Turunç, Ö., & Bilgin, N. (2014). Çalışanların örgütsel adalet algılarının psikolojik sermaye üzerine etkisi: çalışanların iyilik halinin düzenleyici rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(4), 559- 585.
• De Cenzo, D., Robbins, S., & Verhulst, S. (2017). İnsan kaynakları yönetiminin temelleri (Çev: C. Çetin ve M. Arslan), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Dennison, D., & Weber, M. (2016). Konaklama işletmelerinde stratejik insan kaynakları yönetimi. (Çev: H. Tanrıverdi ve A. Yılmaz), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Dessler, G. (2008). Human resource management. Pearson Prentice Hall, Eleventh Edition, New Jersey. Doğan, M. (2010). İşletme ekonomisi ve yönetimi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Ercan, S. (2019). Lider-üye etkileşimi, yenilikçi iş davranışı, işe adanmışlık, örgütsel özdeşleşme ilişkisinde örgütsel adaletin aracı rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eren, E. (2015). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Erim, A., & Çalışkan, S.C. (2010). İş-aile çatışmasının duygusal tükenmişlik üzerindeki etkisi ve örgütsel adalet algısının bu etkileşimde düzenleyici rolü üzerine bir araştırma. 9. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı, 370-384.
• Eymür, E. (2009). Örgütsel bağlılık ile işgören performansını incelemeye yönelik bir alan araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Farh, J. L., Earley, P. C., & Lin, S. C. (1997). Impetus for action: A cultural analysis of justice and organizational citizenship behavior in chinese society. Administrative Science Quarterly, 42(3), 421-444.
• Folger, R., & Konovsky, M.A. (1989). Effect of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management Journal, 32(1), 111- 130.
• Francis, L., & Barling, J. (2005). Organizational injustice and psychological strain. Canadian Journal of Behavioural Science Revue Canadienne Des Sciences Du Comportement, 37(4), 250-261.
• Goldman, A. (2011). Demagouge: An alternative to toxic leadership in corporate downsizings. Organizational Dynamics, 40(3), 235-241.
• Goldman, B. M. (2001). Toward an understanding of employment discrimination claiming an Integration of organizational justice and social ınformation processing theories. Personnel Psychology, 54(2), 361-386.
• Greenberg, J. (1993). The social side of fairness ınter personal and ınformational classes of organizational justice, justice in the workplace: Approaching fairness in human resource management, (Ed. R. Cropanzano), Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
• Güney, S. (2017). Örgütsel davranış. Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Güney, S. (2019). İnsan kaynakları yönetimi.Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Güney, S. (2020). Yönetim ve organizasyon el kitabı. Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Günsal, E. (2010). Algılanan örgütsel adalet ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişki ve bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Universitesi, İstanbul.
• Gürbüz, S. (2017). İnsan kaynakları yönetimi teori, araştırma ve uygulama. Seçkin Yayıncılık, Ankara. Gürbüz, S., & Mert, İ. S. (2009). Örgütsel adalet ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik uygulaması kamuda görgül bir çalışma. Amme İdaresi Dergisi, 42(3), 117-139.
• Güriz, A. (2001). Adalet kavramının belirsizliği. Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Hedge, J.W., Borman, W. C., & Birkeland, S. A. (2001). History and development of multisource feedback as a methodology. The Handbook of Multisource Feedback, Jossey-Bass, San Francisco.
• House, R. J., & Dessler, G. (1974). The path-goal theory of leadership: some post hoc and a priori tests, in: contingetncy approachies to leadershlip. (Eds.: J. G. Htunt And L. L. Larson), Carbondale, Ill.: Southern Illinois University Press, Illinois.
• House, R. J., & Javidan, M. (2004). Culture, leadership and organizations: The GLOBE study of societies. Sage Publication Inc., USA.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-88. Kabadayı, T. (2013). Hakkaniyet adaletin temelidir. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 49-57.
• Kalaycı, N. (2009). Yüksek öğretim kurumlarında akademisyenlerin öğretim performansını değerlendirme sürecinde kullanılan yöntemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60(60), 625-656.
• Kantarcıoğlu, N. (2019). Örgütsel adalet ve örgütsel vatandaşlık davranışının işgören performansına etkisi: Ankara'daki KOBİ'lerde bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaplan R.S., & Norton, D.P. (2005). The balanced scorecard- measures that drive performance. Harward Business Review, 83(7-8), 172.
• Karabat, B., & Çalış, Ş. (2018). Changing face of performance appraisal in Turkey: A research within the scope of ınternational studies. International Business Research, 7(11), 118.
• Karataş, H. (2020). Okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Halis Demir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Kharola, A., Mamgain, R., & Jain, A. (2018). Artificial Neural Network (ANN) based novel Performance evaluation technique. PM World J, 7(3), 1-12.
• Kirkman, B. L., & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: antecedents and consequences of team empowerment. Academy of Management Journal, 42(1), 58-74.
• Kline, R. B. (2015). The mediation myth. Basic and Applied Social Psychology, 37(4), 202-213.
• Koçel, T. (2020). İşletme yöneticiliği. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.
• Konovsky, M. A. (2000). Understanding procedural justice and its ımpact on business organizations. Journal of Management, 26(34), 89-511.
• Leblebici, D. N. (2008). 21. Yüzyılın liderlik anlayışına bakış. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 61-72.
• Lind, E. A. (2001). Fairness heuristic theory: Justice judgements as pivotal cognitions in organizational relations. In: Advances in Organizational Justice, (Eds: J. Greenberg and R. Cropanzano), 56-88, , CA, Stanford University Press, Stanford.
• Ludeman, K. (2000). How to conduct self- directed 360. Training and Development, 54(7), 44-47. Mawoli, M., & Haruna, M. (2013). Effect of leadership styles on employees’ job performance: Evidence from Federal Medical Centre in Niger State.
• Miles, J. A. (2016). Yönetim ve organizasyon kuramları. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Moalım, M.A. (2020). Liderlik tarzının çalışan performansına etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Moç, T. (2018). Örgütsel adalet algısının çalışanların işte yabancılaşmaya etkisinde tükenmişliğin ve presenteizmin rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Mondy, R. (2017). İnsan kaynakları yönetimi. (Çevirenler: G. Tozkoparan ve M. Çolak), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Mucuk, İ. (2006). Temel işletme bilgileri. Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Mwombeki, J. (2017). Influence of leadership styles on employees’ performance in Tanzania: The case of University of DSM computing centre. (Doctoral dissertation), Mzumbe University, Tanzania.
• Niehoff, B. P., & Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36(3), 527-556.
• Nozick, R. (2006). Anarşi, devlet ve ütopya, (Çev: Oktay, A.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Ogbonna, E., & Harris, L. C. (2000). Leadership style, organizational culture and performance: empirical evidence from uk companies. İnternational Journal of Human Resource Management, 11(4), 766-788.
• Okur, Y. (2007). Türkiye’de kamu denetimi değişim süreci. Performans Denetimi, Nobel Yayınları, Ankara.
• Olson, A. K., & Simerson, B. K. (2015). Leading with strategic thinking: four ways effective leaders gain ınsight, drive change, and get results. The Oxford Handbook of Leadership, Oxford University Press, UK. Örücü, E. (2007). Modern işletmecilik. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Örücü, E., & Köseoğlu, M. A. (2003). Kamu çalışanlarının performans değerleme uygulamalarına ilişkin düşünceleri ve Muğla TEDAŞ Müessese Müdürlüğü örneği. Mevzuat Dergisi, 6(64), 1-22.
• Özgözgü, S. (2015). Eğitim örgütlerinde yöneticilerin liderlik davranışları, bilgi yönetimi ve örgüt kültürü ilişkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Polatcı, S., & Özçalık, F. (2015). Çalışanların örgütsel adalet algıları ile üretkenlik karşıtı iş davranışları etkileşiminde pozitif ve negatif duygusallığın aracılık etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 215-234.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2015). Örgütsel davranış, (Çev. Ed.: İ. Erdem), Nobel Yayınevi, İstanbul.
• Sabancı, A. (2005). Çağdaş okul liderliği açısından karizmatik, dönüşümcü ve vizyoner liderlik yaklaşımları. Çağdaş Eğitim, 30(318), 26-33.
• Sabuncuoğlu, Z. (2013). İnsan kaynakları yönetimi. Beta Basın Yayın, İstanbul
• Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: Examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment. Journal of Quality Management, 5(1), 27-52.
• Smith, A. (2006). The wealth of nations, (Çev. Derin, H.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Şahin, A., & Çalışkan, S. (2018). Avantaj ve dezavantajlarıyla performans değerlendirme sistemi ve Türk kamu yönetiminde uygulanabilirliği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(36), 117-118.
• Taşçıoğlu, H. (2011). Örgütsel adalet algısının ölçülmesine yönelik kamu kurumunda bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi SBE Sosyal Bilimler Araştırması Dergisi, 6(1), 136-150.
• Tekin, Y. F. (2023). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları, motivasyon düzeyleri ve performansları: Bir yapısal eşitlik modellemesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tengilimoğlu, D. (2005). Kamu ve özel sektör örgütlerinde liderlik davranışı özelliklerinin belirlenmesine yönelik bir alan çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 1-16.
• Tuncer, P. (2010). Örgütsel değişim ve liderlik. Sayıştay Dergisi, 80, 57-83.
• Uyargil, C. (2018). Performans Yönetimi “İnsan Kaynakları Yönetimi”. Beta Yayımcılık, İstanbul
• Uzun, M., & Müngen, U. (2011). Çalışma ortamında ergonomik koşulların işçi sağlığı ve iş kazaları açısından önemi. 3. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 311- 319, Çanakkale.
• Üzüm, B., & Uçkun, S. (2018). Performans değerlendirme yöntemleri üzerine nitel bir araştırma: Kocaeli ili örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(2), 255.
• Wallen, N. E., & Fraenkel, J. R. (2013). Educational research: A guide to the process. Routledge, San Francisco.
• Yılmaz, K. (2004). Okul yöneticilerinin destekleyici liderlik davranışları ile okullardaki güven arasındaki ilişki konusunda ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(8), 8-17. Yılmaz, K. (2005). Performans değerlendirme sürecinde 360 derece geri bildirim sistemi. Verimlilik Dergisi, 1, 27-45.
• YÖK. https://www.yok.gov.tr/documents/yayinlar/yayinlarimiz/2021/vakif-yuksekogretim-kurumlari-raporu-2021.pdf https://istatistik.yok.gov.tr/
• Yukl, G. (2018). Örgütlerde liderlik. (Çev: Şahin Çetin ve Resul Baltacı), Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Yürür, Ş. (2005). Ödüllendirme sistemleri ile örgütsel adalet arasındaki ilişkilerin analizi ve bir uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi, Bursa.