Türkiye'de Birleşme Partilerinin Seçim Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 67 - 92, 28.09.2024

Mahmut Umut Ferman Akbulut

https://doi.org/10.53306/klujfeas.1442240

Öz

Çağın gereklerine ve değişen siyasal yaşama ayak uydurabilme noktasında partilerin bir kısmı kapanma yoluna giderken diğer partiler bu durumlara uyum sağlayabilmek ve çözümler üretebilmek için birtakım politikalar izlemiştir. Bu kapsamda bazı partiler farklı partiler ile yeni bir çatı altında birleşmeyi tercih ettikleri gibi parti içinden sivrilen hizip kişiler aracılığıyla yeni parti kurmaya yönelik tercihlerde de bulundukları gözlenmiştir. Bu süreçlerde kimi partilerin tercihleri ise daha önceki dönemlerde siyasal yaşamda var olan partinin varisi olarak devam etmelerini ifade eden halef partilerine özgü olmuştur. Bu çalışma, yeni parti kavramlaştırılması altında ele alınan ve siyasal yaşamın şekillenmesinde önemli etkileri olan birleşme partilerini kapsamaktadır. Birleşme partileri her ne kadar siyasal yaşamın gelişmesinde derin izler bıraksa da çalışma hayatında geniş çaplı bir araştırma konusuna dahil olmamıştır. Çalışma, bu alanda mevcut eksikliği tamamlamak ve yeni çalışmalara kaynak olmak niyetindedir. Bu kapsamda çalışmada ilk olarak birleşme partileri hakkında genel bilgiler aktarılmakta ve takip eden süreçte Türk siyasal yaşamında yer alan birleşme partileri örnekleri üzerinde durulmaktadır. Son olarak da seçim dönemlerinde birleşme partilerinin durumunun değerlendirilmesi ve başarısızlıklarına etki eden faktörlerin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birleşme partileri, Türkiye Genel seçimleri, Seçim sonuçları, Cumhuriyetçi köylü millet partisi(Ckmp), Cumhuriyetçi güven partisi(Cgp), Sosyal demokrat halkçı partisi (Shp).

An Evaluation on the Election Results of Unification Parties in Turkey

Öz

In order to keep up with the requirements of the age and the changing political life, some of the parties have resorted to closure, while other parties have followed certain policies in order to adapt to these situations and to produce solutions. In this context, it has been observed that some parties have preferred to merge with different parties under a new roof, as well as preferring to establish a new party through factional individuals who have become prominent within the party. In these processes, the preferences of some parties have been specific to successor parties, which means that they continue as the heir of the party that existed in political life in previous periods. This study covers merger parties, which are handled under the new party conceptualisation and have important effects on the shaping of political life. Although merger parties have left deep traces in the development of political life, they have not been the subject of a large-scale research in the field of study. This study aims to complete the existing deficiency in this field and to be a source for new studies. In this context, the study first provides general information about merger parties and then focuses on the examples of merger parties in Turkish political life. Finally, it is aimed to evaluate the situation of merger parties during election periods and to examine the factors affecting their failure.

Anahtar Kelimeler

Merges party, General elections in Turkey, Elections results, Republican peasant nation party, Republican trust party, Social democratic populist party

Kaynakça

• Altay, A.A. (2022). Türk Solunun Umudu ve Hayal Kırıklığı: Sosyal Demokrat Halkçı Parti, Karataş, M. (Ed), Türk Demokrasi Tarihi (1980’den Günümüze) Liderler, Partiler, Seçimler (169-194). İstanbul: Efeakademi Yayınları.
• Artvinli, F. (2004). Türk Siyasal Hayatında Osman Bölükbaşı (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈ Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul
• Atılgan, G. (2019). Sanayi Kapitalizminin Şafağında. Atılgan, vd. (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat (521-662). İstanbul: Yordam Yayınevi.
• Avcı, S. (1994). Türkiye’de Sosyal Demokrat Partilerin Gelişimi ve Tabanı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyasal Bilgiler Anabilim Dalı.
• Bakırcı, F. (2019). Parlamenter Sistem Siyasal İstikrarsızlıkların Nedeni midir? 1960-1971 Dönemi, ViraVerita E-Dergi: Disiplinlerarası Karşılaşmalar, (10), 30-108.
• Belenger, E. (2005). A Theory of Party Mergers, Canadian Political Science Association Meeting, London, Ontario, June 2-4, 2005, https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=6f984f5bb1bc1be55560e465830658aff7de1ddf, Erişim Tarihi: 08.12.2023
• Bozkır, G. (1996). Türk Siyasal Hayatında Güven Partisi- Milli Güven Partisi- Cumhuriyetçi Güven Partisi (1967-1980) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Bozkır, G. (2007). Türk Siyasal Hayatında Cumhuriyetçi Güven Partisi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, (6), 275-308.
• Bölük, Z. (2019). Milliyetçi Çalışma Partisi’nin Türk Siyasetindeki Yeri ve Önemi (1985-1993) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Nevşehir.
• Canyaş, O. (2015). CHP’nin Sosyal Demokrasi Serüveni, Alternatif Politika Dergisi, 7(1), 6-31.
• Çakıcı. F.O., Bayraktar. Ö. (2020). Siyasi Parti Bölünmeleri ve 1946 Sonrasında Gelişen Parti Bölünmelerine İlişkin Siyasi Süreçlerin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma, Mavi Atlas Dergisi, 8(2), 389-411.
• Çaylak, A., Kaymal, C. (2021). 27 Mayıs ile 12 Mart Arası Dönemde Muhalefetin Sembol İsmi: Osman Bölükbaşı, İnsan ve İnsan Dergisi, 8(29), 49-64.
• Çelebi, O. (2021). Siyasi Yasakların Sonu: 6 Eylül 1987 Referandumunda Erdal İnönü ve Bülent Ecevit’in Faaliyetleri, History Studies, 13(1), 301 – 322.
• Çelik, O. (2004). 1980 Sonrası CHP’de İdeoloji Değişimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı Genel Sosyoloji ve Metodoloji Bölümü, İstanbul.
• Çeliker, D. (2009). 1961-1980 Arası Koalisyon Hükümetlerine Bir Örnek: 1974 CHP-MSP Koalisyonu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Denizli.
• Çeliker, İ. (2021). Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nin Meclis Çalışmalarındaki Rolü ve Etkinliği (1961–1965) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bitlis Eren Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Bitlis.
• Çiçek, M. (2014). Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Türk Siyasal Hayatındaki Yeri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Bölüm Dalı, İstanbul.
• Coffe, H. ve Torenvlied, R. (2008). Explanatory Factors for the Merger of Political Parties, https://escholarship.org/content/qt1nd4n3j9/qt1nd4n3j9.pdf?t=lnqnkj&v=lg Erişim Tarihi: 08.12.2023.
• Demirkol, Ö. (2014). Why Do Polıtıcal Partıes Splıt? Understandıng Party Splıts And Formatıon Of Splınter Partıes In Turkey (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Bölümü, Ankara.
• Duran. H., Aksu. A. (2009). Türkiye'de Milletvekillerinin Parti Değiştirmelerinin Tür ve Biçimleri Bağlamında Yeni Türkiye Partisi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), 141-154.
• Fedayı̇ C. (2019). Adalet Partisinin Birinci Dönemi: 1961-1971, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 16(57), 123-150.
• Gülbay, A. (2017). 12 Mart’tan 12 Eylül’e Türkiye’de Seçimler ve Sonuçları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü̈ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Gündüz, M. (2007). Demokrat Parti̇’ye Karşı Muhalefet ve Milli Muhalefet Cephesi̇ (1956-1960) (C.H.P., HÜR. PARTİ, C.M.P.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü̈ Türk Tarihi̇ Anabı̇lı̇m Dalı, İstanbul.
• Karakoç, S. (2022). Türkiye ve Sosyal Demokrasi Üzerine Bir İnceleme: Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP). Akademik Açı Dergisi, 2(1), 38-64.
• Karadeniz. Y. (2023). Muhafazakar-Liberal Parti: Anavatan Partisine Doğuş Teorileri, Tipolojiler ve Kurumsallaşma Bağlamında Bakış, Tüm Yönleriyle Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi: Akademik Çözümlemeler, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kaya, K. (2023). Cumhuriyetçi Güven Partisi Ve Atatürk Yorumu Üzerine Bir Değerlendirme (1967-1979) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Çanakkale.
• Keskin, Y. Z. (2020). Türkiye Siyaseti Ve Devlet Örgütlenmesinde 12 Mart Muhtırasının Etkileri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 1-15.
• Kılıç, H. (1999). Seçim Sistemleri, Partiler Üzerine Yansıması ve Yeni Sistem Arayışları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kömürcü, D. (2008). 1980 Sonrası Türkiye’de Sosyal Demokrasi: Fırsatlar, Stratejiler ve Kriz (Sodep ve Shp Deneyimler) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset Ve Sosyal Bilimler Dalı, İstanbul.
• Neziroğlu, İ., Yılmaz, Tuncer (2015). Türkiye Büyük Millet Meclisi Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. Ankara: TBMM Başkanlığı Yayınları, Cilt 1.
• Nwozor, A., Audu, J., Ake, M. B., Olanrewaju, J. S., & Ogundele, O. (2019). The party system and the politics of party merger and power contestation in Africa: insights from Nigeria. Studia Politica: Romanian Political Science Review, 19(2), 237-259
• Oğuz, V. (2011). Türkiye’de Siyasal Partiler Çerçevesinde Politik Yozlaşma ve Etik Sorunu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
• Ozan, E. D. (2019). İki Darbe Arasında Kriz Salmanı, Atılgan, vd. (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, İstanbul: Yordam Yayınevi.
• Önder, T. (2019). Türkiye’de Parti Sistemi: Tarihsel Bir Analiz, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21(3), 511-534.
• Özdemir, Z. (2007). 1965-1969 Yılları Arasında Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Ve Milliyetçi Hareket Partisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)̇, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı Siyaset Ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Ankara.
• Özgişi, T. (2011). Türk Parlamento Tarihinde Çift Meclis: Cumhuriyet Senatosu Örneğı̇ (1960-1980) (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri̇ ve İnkılap Tarihi̇ Enstitüsü Atatürk İlkeleri̇ ve İnkılap Tarihi̇ Anabı̇lı̇m Dalı, İstanbul.
• Öztekin, A. (2018). Siyaset Bilimine Giriş. İstanbul: Siyasal Kitabevi.
• Polat, A. (2009). 1980 Sonrası Türkiye Solu: SHP Örneğı̇ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)̇ Dokuz Eylül Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti̇ Tarihi Programı, İzmir.
• Umur, Ö. (2016). Türk Siyasi Tarihinde Büyük Birlik Partisi (Siyasi Gelişimi-Fikri Kaynakları-Teşkilatlanma Yapısı, 1993-2009) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ordu.
• Ümüt, G. (2020). Türkiye’nin Siyasal Dönüşümümde SHP’nin Yeri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Altınbaş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Saka, L. ve Amusan, L. (2018). The Politics of Opposition Parties Merger and the Struggle for Power in Nigeria’s 2015 General Elections, Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(31), 197-216.
• Saraçoğlu, C. (2019). Tank Paletiyle Neoliberalizm, Atılgan, vd. (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat (753-876), İstanbul: Yordam Yayınevi.
• Sarı, İ. (2006). Başbuğ Alparslan Türkeş. Antalya: Net Medya Yayıncılık.
• Savut, E. (2020). Geçmişten Bugüne Türkiye Siyasetinde Seçim İttifakları: Tercih Mi? Zorunluluk Mu?, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈ Dergisi, (39),33-48.
• Savut, E. (2021). Türkiye Siyasetinde Yeni Partilerin Seçim Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 173-202.
• Savut, E. (2022a). Çok Partili Yaşamada, Türkiye’de Genel Seçim Dönemleri. Ankara: Orion Kitabevi.
• Savut, E. (2022b). Seçim Şiddeti Kavramı ve Türkiye’nin Seçim Şiddeti Kimliği, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 162-176.
• Savaş, A.R. ve Zabun, A.H. (2023). Türk Milliyetçiliğinin Partileşme Süreci: Ckmp’den İYİ Partı̇’Ye Türkiye’de Milliyetçi Partiler. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (59), 146-165.
• Şendal T. (2020). Cumhuriyet Halk Partisinde Ortanın Solu İle Başlayan Siyasal Metamorfoza Karşı İç ve Dış Muhalefet, Tarih ve Gelecek Dergisi, 6(2), 281-302.
• Şimşek, D. (2015). Türk Siyasal Yaşamında İlk Koalisyon Hükûmeti̇: CHP-AP Koalisyonu (1961-1962), Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Yayınları.
• Şişik, H. (2019). Türkiye Köylü̈ Partisi (1952-1958) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈ Yüksek Lisans Tezi Tarih Anabilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Programı, Denizli.
• Toktaş, Ş. ve Görür, S. (2020). Türk Siyasal Hayatından Görünümler: 1965 Genel Seçimleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi (10/10/1965-11/10/1969). (331-350), Yüzüncü Yılında TBMM, Ankara.
• Yalçın, A.K (2013). Türk Siyasal Hayatında Yeni Türkiye Partisi (1961-1973), Gaziantep Unıversıty Journal Of Socıal Scıences, 20(4) 2013-2041.
• Yılmaz, E., Konuralp, O. A. (2022). Post-Seküler Bir Önerme Olarak İnançlara Saygılı Laiklik, Dsp ve 28 Şubat, Yılmaz, O. A. (Ed.), Çeyrek Asır Sonra 28 Şubat: Aktörler Üzerinden Bir Okuma (125-164). Ankara: Nika Yayınevi.