Hayvancılık Destekleri ve Mera Islahının Sürdürülebilir Hayvancılık Açısından Maliyet Verimliliği Analizi: Edirne İli Örneği

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 150 - 180, 28.09.2025

Selçuk Yazar , Ferhat Demirhan , Tolga Demirhan

https://doi.org/10.53306/klujfeas.1644120

Öz

Türkiye’de hayvancılık sektörü ve buna ait bileşenler gerek gıda güvenliği gerek sürdürülebilir ekonomik gelişim açısından oldukça önemlidir. Hayvancılık sektörüne yönelik olarak tarımsal destekleme politikaları ve mera ıslah çalışmaları bu alandaki verimliliğin arttırılması açısında ülkemizde yıllardır uygulanmaktadır. Bu çalışmada maliyet verimliliği analizi yaklaşımları ile Edirne ili için bu sektördeki uygulamaların etkisi araştırılmıştır. Gerçekleştirilen analizlerle, hayvan nüfusu artışı ile bütçe desteği ve mera alanları iyileştirme projeleri arasındaki ilişkiyi değerlendirmek için regresyon modelleri kullanılmış ve R-kare değerleri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar, Edirne ili özelinde elde edilen analiz sonuçları, bütçe desteği ve mera ıslahı çalışmalarının hayvan nüfusu artışıyla güçlü bir korelasyon sergilediğini (küçükbaş için R²=0,9299; büyükbaş için R²=0,9384) göstermektedir. Bulgular, özellikle küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde yıllar içinde maliyet verimliliğinde bir düşüş eğilimi olduğunu ortaya koysa da hayvan popülasyonun korunması açısından etkilerinin pozitif olduğu söylenebilir. Çalışmada elde edilen sonuçlar, hayvan popülasyonunun korunmasında politikaların pozitif etkisini gösterirken, kaynak kullanımını optimize etmek ve uzun vadeli ekonomik sürdürülebilirliği sağlamak için daha hedefe yönelik destek mekanizmalarına ve sürdürülebilir mera yönetimi stratejilerine acil ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarım Ekonomisi , Maliyet Verimliliği Analizi , Ekonomik Destek , Hayvancılık , Mera Islahı

Cost Efficiency Analysis of Livestock Supports and Rangeland Improvement In Terms of Sustainable Livestock Production: The Case of Edirne Province

Öz

The livestock sector and its components are of great importance in Turkey in terms of both food security and sustainable economic development. Agricultural support policies and pasture improvement projects targeting the livestock sector have been implemented in our country for years to increase productivity in this area. In this study, the impact of these practices on the sector in Edirne province was investigated using cost-effectiveness analysis approaches. Regression models were used to evaluate the relationship between livestock population growth and budget support and pasture improvement projects, and R-squared values were examined. The results obtained show that the analysis results obtained specifically for Edirne Province indicate a strong correlation between budget support and pasture improvement projects and the increase in livestock population (R²=0.9299 for small livestock and R²=0.9384 for large livestock). Although the findings reveal a downward trend in cost efficiency over the years, particularly in small and large livestock farming, their effects can be said to be positive in terms of protecting the animal population. The results obtained in the study confirm the positive impact of policies on the conservation of the animal population, while highlighting the urgent need for more targeted support mechanisms and sustainable pasture management strategies to optimize resource use and ensure long-term economic sustainability.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Economics , Cost Efficiency Analysis , Economic Support , Livestock Breeding , Rangeland Improvement

Kaynakça

• Acar, F. ve Eser, L. (2021). Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde tarımsal mali desteklerin karşılaştırılması. Global Journal of Economics and Business Studies, 9(18), 163-183.
• Akbaş, F. ve Baykal, F. (2022). Dünyada yaylacılık kültürüne coğrafi bir bakış. Coğrafya Dergisi, (45), 195-213. https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-1171902
• Akdağ, A. ve Ocak, N. (2023). Mera esaslı kuzu üretimi: Mera bitki kompozisyonu, yem kalitesi ve kuzu büyümesi. G. Erener ve A. Altop (Ed.), Hayvan Beslemede Güncel Yaklaşımlar-I içinde (ss. 270-299). Efe Akademi Yayınları.
• Akın, A. O. (2017). Çiftlik hayvanları genetik kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı küresel stratejilerinin ve Türkiye örneğinin değerlendirilmesi [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/
• Alqaisi, O., Ndambi, O. A. ve Williams, R. B. (2017). Time series livestock diet optimization: Cost-effective broiler feed substitution using the commodity price spread approach. Agricultural and Food Economics, 5(1). https://doi.org/10.1186/s40100-017-0094-9
• Andrews, A. ve Emvalomatis, G. (2024). Dynamic analysis of healthcare providers’ cost efficiency. Applied Economics, 56(46), 5443-5460. https://doi.org/10.1080/00036846.2023.2257031
• Barnard, C. S. ve Nix, J. S. (1980). Farm planning and control (2. baskı). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511559914
• Barratt, A. S., Rich, K. M., Eze, J. I., Porphyre, T., Gunn, G. J. ve Stott, A. W. (2019). Framework for estimating indirect costs in animal health using time series analysis. Frontiers in Veterinary Science, 6. https://doi.org/10.3389/fvets.2019.00190
• Bulut, S. ve Saygı, Y. (2024, 21-22 Eylül). Enerji bitkileri ile kaba ve kesif yem üretimi [Bildiri]. 4. Bilsel Uluslararası Ahlat Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Bitlis, Türkiye. https://bilselkongreleri.com/wp-content/uploads/4.Ahlat-Bilimsel-Arastirmalar-Kongresi-Kongre-Kitabi.pdf
• Chetroiu, R. ve Călin, I. (2013, 20-21 Kasım). The concept of economic efficiency in agriculture [Bildiri]. Agrarian Economy and Rural Development - Realities and Perspectives for Romania, Bükreş, Romanya. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/111596/1/ICEADR-2013_p258.pdf
• Çelik, S., Can, M. F. ve Muruz, H. (2024). “Köyümde Yaşamak İçin Bir Sürü Nedenim Var” projesine katılan hayvancılık işletmelerinin genel yapısı ve proje başarı beklentisine etkili faktörler: Tokat örneği. Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17(2), 87-93. https://doi.org/10.47027/duvetfd.1437107
• DelCurto, T., Wyffels, S. A., Vavra, M., Wisdom, M. J. ve Posbergh, C. J. (2023). Western rangeland livestock production systems and grazing management. L. B. McNew, D. K. Dahlgren ve J. L. Beck (Ed.), Rangeland Wildlife Ecology and Conservation içinde (ss. 75-106). Springer International Publishing.
• Delgadillo-Puga, C. ve Cuchillo-Hilario, M. (2021). Reviewing the benefits of grazing/browsing semiarid rangeland feed resources and the transference of bioactivity and pro-healthy properties to goat milk and cheese: Obesity, insulin resistance, inflammation and hepatic steatosis prevention. Animals, 11(10). https://doi.org/10.3390/ani11102942
• Ebrahimnejad, A. (2012). Cost efficiency measures with trapezoidal fuzzy numbers in data envelopment analysis based on ranking functions: Application in insurance organization and hospital. International Journal of Fuzzy System Applications, 2(3), 51–68. https://doi.org/10.4018/IJFSA.2012070104
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, O., Pehlivan, E., Soysal, M. İ. ve Arat, S. (2010, 11-15 Ocak). Çiftlik hayvanları genetik kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı [Bildiri]. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi. https://api2.zmo.org.tr/uploads/portal/resimler/ekler/0982fb2f2cfa186_ek.pdf
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Soysal, İ., Elmacı, C., Akın, O., Arat, S., Barıtçı, İ., Pehlivan, E. ve Yılmaz, O. (2009). Türkiye yerli koyun ırklarının korunması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 97-119.
• Ford, H. R., Busato, S., Trevisi, E., Muchiri, R. N., Van Breemen, R. B., Bionaz, M. ve Ates, S. (2021). Effects of pasture type on metabolism, liver and kidney function, antioxidant status, and plant secondary compounds in plasma of grazing, Jersey dairy cattle during mid-lactation. Frontiers in Animal Science, 2. https://doi.org/10.3389/fanim.2021.729423
• Gemalmaz, E. ve Bilal, T. (2016). Alternatif kaba yem kaynakları. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 56(2), 63-69.
• Gökkuş, A. ve Coşkun, E. (2023). Importance of natural meadows and rangelands in the future prospective of Türkiye. Acta Natura et Scientia, 4(1), 58-67. https://doi.org/10.29329/actanatsci.2023.353.06
• Greene, W. H. (2008). The econometric approach to efficiency analysis. H. O. Fried, C. A. Knox Lovell ve S. S. Schmidt (Ed.), The measurement of productive efficiency and productivity growth içinde (ss. 92-250). Oxford University Press.
• Hacıhasanoğlu, T. (2013). Hayvancılık sektöründe birleşik maliyetleme: Yüz başlık süt inekçiliği tesisinde bir uygulama. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 199-224.
• Hasana, R. A. N. ve Purwanto, S. (2024). Cost efficiency analysis of logistics and warehouse business. Jurnal Fokus Manajemen Bisnis, 14(1), 97-107. https://doi.org/10.12928/fokus.v14i1.9979
• Kapluhan, E. (2023). Kuraklık ve Türkiye tarımına etkileri. İksad Publications.
• Kappes, A., Tozooneyi, T., Shakil, G., Railey, A. F., McIntyre, K. M., Mayberry, D. E., Rushton, J., Pendell, D. L. ve Marsh, T. L. (2023). Livestock health and disease economics: A scoping review of selected literature. Frontiers in Veterinary Science, 10. https://doi.org/10.3389/fvets.2023.1168649
• Khalifaturofi’ah, S. O. (2022). Cost efficiency in the banking industry. Jurnal Ilmu Keuangan dan Perbankan (JIKA), 12(1), 137-146. https://doi.org/10.34010/jika.v12i1.8411
• Kortleve, A. J., Mogollón, J. M., Harwatt, H. ve Behrens, P. (2024). Over 80% of the European Union’s common agricultural policy supports emissions-intensive animal products. Nature Food, 5(4), 288-292. https://doi.org/10.1038/s43016-024-00949-4
• Kuzman, B., Momčilović, M., Ercegovac, D. ve Milić, D. (2023). Economic efficiency assessment of investments in agricultural production. Ekonomika Poljoprivrede, 70(1), 61-79. https://doi.org/10.59267/ekoPolj230161K
• Mishan, E. J. ve Quah, E. (2020). Cost-benefit analysis (6. baskı). Routledge.
• Mulliniks, J. T., Rius, A. G., Edwards, M. A., Edwards, S. R., Hobbs, J. D. ve Nave, R. L. G. (2015). Improving efficiency of production in pasture- and range-based beef and dairy systems. Journal of Animal Science, 93(6), 2609-2615. https://doi.org/10.2527/jas.2014-8595
• OECD. (2020). Agricultural policy monitoring and evaluation 2020. OECD. https://doi.org/10.1787/928181a8-en
• Oldenbroek, K. ve van der Waaij, L. (2022). Hayvan ıslahı ve genetik (Çev. Yertürk, M.). Wageningen University & Research.
• Rinehart, L. (2008). Pasture, rangeland and grazing management. ATTRA Publication. https://tra.extension.colostate.edu/wp-content/uploads/sites/42/2020/07/Pasture_Range_Grazing_Management.pdf
• Sarab, R. G., Amirteimoori, A., Malek, A. ve Kordrostami, S. (2021). Cost efficiency analysis in data envelopment analysis framework: An application to sugar industries. Journal of Information and Optimization Sciences, 42(5), 1137-1161. https://doi.org/10.1080/02522667.2021.1885749
• Spangler, M. (2013, 31 Ocak – 1 Şubat). Selection for improved feed efficiency [Bildiri]. Driftless Region Beef Conference, Iowa, A.B.D. https://www.iowabeefcenter.org/proceedings/DriftlessConference2013.pdf
• Tofu, D. A., Dilbato, T., Fana, C., Dirbaba, N. B. ve Tesso, G. (2025). Analysis of vulnerability, its drivers, and strategies applied towards reducing the pastoral and agro-pastoral livelihood vulnerability to climatic shocks. Scientific Reports, 15(1). https://doi.org/10.1038/s41598-024-79165-w
• Trakya Kalkınma Ajansı. (2014). Edirne yatırım ortamı. https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/35520/xfiles/EDIRNE_YATIRIM_ORTAMI.pdf
• Triyatsina, N. Yu. (2022). Development of management cost analysis as a tool to improve the efficiency of agribusiness. Ekonomika I Upravlenie: Problemy, Resheniya, May/2(125), 141-146. https://doi.org/10.36871/ek.up.p.r.2022.05.02.021
• Tufan, Y., Kurt, A. N. ve Özkurt, M. (2023, 19-20 Ekim). Sürdürülebilir tarım açısından yem bitkilerinin önemi. 2. International Conference On Recent Academic Studies, Konya, Türkiye.
• Tunç, Z. M. B. ve Demirbaş, N. (2022, 12-13 Mart). Gıda güvencesi Ekseninde küresel bir sorun olarak tarımsal kuraklık: Dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmalar [Bildiri]. 17. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi, Filibe, Bulgaristan. https://www.ibaness.org/conferences/plovdiv_2022/ibaness_plovdiv_proceedings_draft_4.pdf
• Uyarlar, A. ve Peşmen, G. (2024, 6-8 Aralık). Sorgum sudan otunun hayvan beslemesi alanında kullanımı [Bildiri]. 7. International Conference on Engineering Technology and Applied Sciences, Afyonkarahisar, Türkiye. https://drive.google.com/file/d/1jo2KWsFqKky9vpFSqgtfogfgiXy8b00v/view
• Van Vliet, S., Provenza, F. D. ve Kronberg, S. L. (2021). Health-promoting phytonutrients are higher in grass-Fed meat and milk. Frontiers in Sustainable Food Systems, 4. https://doi.org/10.3389/fsufs.2020.555426
• Xie, Z., Game, E. T., Phinn, S. R., Adams, M. P., Bayarjargal, Y., Pannell, D. J., Purevbaatar, G., Baldangombo, B., Hobbs, R. J., Yao, J. ve McDonald-Madden, E. (2024). A scalable big data approach for remotely tracking rangeland conditions. Communications Earth & Environment, 5(1). https://doi.org/10.1038/s43247-024-01516-2