Sosyo-Psikolojik Sorunlar Çerçevesinde Bilgi Teknolojileri Ve Yeni Çalışma Biçimleri

Yıl 2007, Cilt: 2007 Sayı: 1, 207 - 220, 01.03.2007

Mustafa Göktürk

Öz

Anahtar Kelimeler

-

SOSYO-PSİKOLOJİK SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE YENİ ÇALIŞMA BİÇİMLERİ

Öz

Enformasyon teknolojilerindeki hızlı değişim yeni çalışma biçimleri oluşturmaktadır. Yeni ekonomi de denen bu sistemde, üretim sürecindeki postfordist anlayışların da etkisiyle esnekleştirme, kuralsızlaştırma uygulamaları hakim olmaktadır. Kısmî zamanlı çalışma, evden çalışma, tele-çalışma gibi bir çok yeni kavram, çalışma yaşamının anahtar kavramları olarak gündeme gelmektedir. Bu çalışma, bu “dönüşüm”ün yol açtığı sosyo-psikolojik sorunları analiz etmeyi amaçlamaktadır.Bilgi teknolojilerinin getirdiği yeni çalışma biçimleri, fiziksel etkilerden sosyal problemlere kadar bir dizi sorunu da beraberinde getirmektedir. Çalışma ortamının elektronik gözetim/denetiminin ve özellikle veri girişi işlerinde çalışanlarda işlerin rutinliğinin sebep olduğu başka bir sorun da “yabancılaşma”dır. Yoğun bilgi akışının neden olduğu “bilgi kirlenmesi”de yabancılaşmanın boyutlarını genişletmektedir

Anahtar Kelimeler

Bilgi Teknolojileri, Yeni Çalışma Biçimleri, Yeni Ekonomi, Yabancılaşma

Kaynakça

• çalışanların güvenlikleri ve katılımlarını bütünleştirmeye çalışmaktadır.
• Endüstri ilişkilerinin yapısına çok sayıda yasal düzenleme eklenmesine rağmen iş akdinin ağırlık merkezi olma özelliği kaybolmaktadır. İşletmelerde tele çalışma emek gücünün esnek ve adem-i merkeziyetçi
• görülmektedir. Dolayısıyla genellikle iki taraf arasındaki formel ilişki, ulusal iş kanunlarının tanımladığı bir parça bireyci bir yapıdadır (MIRTI, 1997).
• olarak Amerika ve Avrupa’da binlerle ifade edilen tele çalışma örgütlerinden söz edilmektedir. Yine Amerika’da ve Avrupa düzeyinde tele çalışma ile ilgili istatistikler tutulmakta (bir örnek olarak www.ecatt.com), toplu sözleşmelere konu olmakta ve sendikalar, iş piyasasındaki değişimlere
• çalışmaktadırlar. Bu konuda Avrupa Komisyonu (EC) ile Avrupa Sendikalar Konfederesyonu’nun (ETUC) ortak bir projesi (Models of Industrial Relations in Telework Innovation bulunmaktadır. cevap
• vermeye MIRTI) 4. Sonuç
• Bilgi teknolojileri, üretimi, bölüşümü, dolayısıyla toplum hayatını değiştirmektedir. Bu değişimin olumlu yönleri olmakla birlikte, söz konusu teknolojilerin yapılandırılma amaç ve yöntemlerinden kaynaklanan sorunlar da ortaya çıkabilmektedir. Seçkin bir çevrenin elinde şekillendirilen ve pazarlanan bilgi teknolojileri, büyük çoğunluğun aleyhine, yine bu çevrenin refahını artırmaktadır.
• Bilgi ve iletişim teknolojileri küresel
• güçlendirmektedir. Söz konusu hiyerarşik yapıda, göreli olarak geri olan teknolojiler çevre ülkelere kaydırılmakta, yönetim, bilişim gibi hizmetler merkez ülkelerde toplanmaktadır. Bu süreçte merkez ülkeler, bilgi ve iletişim teknolojilerinin getirdiği ve getireceği sosyal ve psikolojik sorunları önlemek için düzenlemelerde bulunmaktadırlar. Buna örnek olarak Avrupa Konseyi’nin 1998’de çıkardığı Klonlama Yasağı Protokolü gösterilebilir.
• yapıyı Bu noktada Türkiye, çevreye kaydırılan teknolojilerle kirletilmekte; rekabetçi avantajı yakalayabileceği bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda da kayda değer bir çaba göstermemektedir. Bu nedenle, bilgi ve iletişim teknolojilerinin gerektirdiği düzenlemeler de uzak ihtimaller olarak görülmektedir. Bilgi toplumunun göstergesi olarak üzerinde durulan Ar-Ge faaliyetleri ise, merkez ülkelere ucuz mühendislik hizmetleri sunmaktadır.
• AVRUPA KOMİSYONU, (1996), European Commission Legal Organizational and Management Issues in Telework, DGXIII-B
• BARAN, N., (1995), “Computers and Capitalism: A Tragic Misuse of Technology”, Monthly Review, 47(4), ss. 40-45.
• BAYHAN V., (1997), Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Kültür Bakanlığı Yayınları, Yayın No:195, Ankara.
• BELEK, İ., (1999), Post Kapitalist Paradigmalar, Sorun Yayınları, İstanbul
• CUFF, E. C., SHARROCK, W. W., FRANCİS D. W., (1990), Perspectives In Sociology, Third Edition, Unwin Hyman Ltd., London.
• ÇAKIR, Ö., (2001), “Yeni Çalışma Biçimleri Ve İşe İlişkin Tutumlar”, http://www.isguc.org/ocakir1.htm
• DASGUPTA, A.K, (1982), Economic Theory and The Third World, Macmillan Press, London.
• DİKMEN, A. A., (2000), “Küresel Üretim, Moda Ekonomileri ve Yeni Dünya Hiyerarşisi”, Toplum ve Bilim, Güz 2000:86, s. 281-303.
• DURBİN A. J., (1994), Applying Pscyhology: Individual and Organizational Effectiveness, Prentice-Hall.ECaTT, 2000 ECaTT,
• http://www.ecatt.com/ecatt/statistics/tgps/nwwg9006.html (29.03.2002)
• ELLIOTT, R F., (1997), Karşılaştırmalı Çalışma Ekonomisi, AÜ Rekt. Yay. No. 210.
• ENERJİ YAPI YOL SEN, 2001,
• http://www.eyysen.org.tr/yayinlar/brosur/taseronlasma.htm, (04.02.2002)
• ERDUT, T., (1998), Yeni Teknolojilerin İş İlişkileri Üzerindeki Etkisi, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası, Yayın No:28, Ankara.
• FANİZZA, F. and RİZZO, R., (1997), Definition Paper on Models of Industrial Relations, http://www.eieisa.com/nectar/mirti/44/, (25.03.2002)
• GREY, E. D., (1999), Internet in Lifelong Education:Freedom or Alienation, International Journal of Lifelong Education, March, 18(2):119-127
• HALPİN, J., (2001), “Get to Telework”, PC Magazine, 03/20/2001, 20(6):73
• Statistics, HEROUX E., (1999), The Returns of Alienation, http://eserver.org./clogic/2- 17heroux.html, (30.06.1999).
• http://turk.internet.com/haber/showall.php?ytur=1, 21.01.2002 (05.02.2002)
• HUECK, G., (1993), “Almanya’da Çalışma Sürelerinin Esnekleştirilmesine Yönelik Çalışmalar”, Çalışma Hayatında Esneklik içinde, Yaşar Eğit.Kült Vak, İzmir.
• HUWS U., (2000), Equality and Telework in Europe, Euro-Telework, , (erişim: http://www.euro-telework.org) (28.09.2002)
• HYMAN, R., (2001), The Europeanisation –or the erosion- of industrial relations, Industrial Relations Journal, 32:4
• İNAM, A., (1993), Teknoloji Benim Neyim Oluyor, Alamuk Yayınları Bahçe Kitapları, Ankara
• KARLSSON L.E., (1991), “Work Satisfaction, Demands for Change, and Alienation in a Swedish Factory”, Alienation, Community and Work, ed. Andrew Oldenquist and Menaclem Rosner, Greenwood Press içinde, s. 133-157.
• KOTLİAR, J., (1999), Luddities and Neo-Luddities,
• http://www.bsc.nodak.edu/English/webgeist/kotliar.htm, (30.06.1999).
• LEVIATAN U., (1991), “Hierarchical Differantiation and Alienation”, Alienation, Community and Work, ed. Andrew Oldenquist and Menaclem Rosner, Greenwood Press içinde, s. 159-177.
• MIRTI, (1997), http://www.telework-mirti.org/english/mirtiabs/thes2.htm
• MIRTI, (1998), Evaluation of User Needs and Requirements from the Working, www.telework-mirti.org/english/mir.htm, (29.03.2002)
• MURRAY, R, (1989), Fordism and Post-Fordism, In Hall and Jacques
• OLDENQUİST A. ve ROSNER M., (1991), “The Search for De-Alienation Strategies”, Alienation, Community and Work, ed. Andrew Oldenquist and Menaclem Rosner, Greenwood Press içinde, s. 3-15.
• OLLMAN B., (1988), Alienation Marx’s Conception of Man in Capitalist Society, Cambridge University Press, Second Edition, New York.
• ÖZUĞURLU, M., (2002) İşçi Sınıfının Oluşumu Üzerine Bir Çözümleme Çerçevesi: Anadolu’da Bir ‘Küresel Fabrikanın’ Doğuşu (Denizli Örneği), AÜ SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• SAUNDERS C., 21.01.2002, Web'deki Kadın Nüfusu Artıyor,
• SAVCI, İ., (2001), “Elektronik Gözetim ve Denetim”, 7. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, TSBD, ODTÜ, 21-23 Kasım 2001, Ankara.
• SEEMAN M., (1959), “On The Meaning of Alienation”, American Sociological Review, 24(6), ss. 783-795.
• STRUM, M., (2001), “Redefining the 9-5 Routine”, AFP Exchange, May/Jun2001, Vol. 21 Issue 3, p36
• TOLAN, B., (1980), Çağdaş Toplumun Bunalımı: Anomi ve Yabancılaşma, AİTİA Toplum Bilimleri Araştırma Enstitüsü Yay. No: 1, Ankara.
• TÜBİTAK, (2002), Tübitak - Bilten, İletişim Teknolojilerinin Yaygınlık Ve Kullanım Haritasını Çıkardı, erişim: (05.02.2002)
• UK Labor Force Survey, (1998)’den Ursula Huws, Equality and Telework in Europe, Euro-Telework, 2000, (erişim: http://www.euro-telework.org) (28.09.2002)
• YILMAZ M., (2000), Teknolojik Değişim ve Yabancılaşma Sorunu: Kahramanmaraş Sanayi İşletmelerinde Bir Uygulama, KSÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• http://basin.tubitak.gov.tr/bulten/bilten.htm