Critic ve Mairca Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Uluslararası Hedef Pazar Seçimi

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 41, 291 - 309, 31.12.2021

Hüseyin Fidan

Öz

Türkiye’nin ihracat temelli büyüme stratejileri doğrultusunda yerli üretimi desteklemesi ve teşvik etmesi neticesinde işletmelerin üretimlerini ve kaliteyi artırmaları sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu durum büyümeyi ve yurtdışı pazarlara ulaşma gereğini beraberinde getirmiştir. Hedeflenen küresel pazarlara giriş için pek çok yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan biri de yurtdışı ofis-mağaza-depo açarak pazara giriş stratejisidir. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV), başlangıçta tespit edilmiş opsiyonlar arasından karar vericiye en elverişli olanı seçmek amacıyla, pek çok ölçütün birlikte değerlendirilerek seçim yapılmasına olanak sağlayan bir süreçtir. Bu çerçevede, uluslararası yatırım yeri seçimi için hibrit bir ÇKKV modeli önerilmiş; CRITIC ve MAIRCA yöntemleri kullanılarak bir imalatçı-ihracatçı işletmede uygulama yapılmıştır. 9 kriter esas alınarak, CRITIC metoduyla kriterlerin ağırlıkları hesaplanmıştır. Kriterlere göre alternatiflerin derecelendirilmesi ve sıralama için MAIRCA yöntemiyle 8 hedef pazar (Kırgızistan, Gürcistan, Kazakistan, Romanya, Bulgaristan, Katar, Bosna Hersek ve Kuzey Makedonya) değerlendirilmiştir. Son olarak, analiz sonuçlarına göre uluslararası yatırım yapılması planlana ülkeler arasında en iyi alternatifin Romanya olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Hedef Pazar Seçimi, Çok Kriterli Karar Verme, Critic, Mairca, Yurtdışı Pazara Giriş

Kaynakça

• Andaç, A. ve Ateşoğlu, İ. (2016). Türkiye’nin İhracatında Yeni Hedef Pazar Önerisi: Afrika Pazarı. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6 (13), 102-113.
• Arslan, H. M. (2019). Teknoparklarda Faaliyet Gösteren İşletmelerin Critic-Topsis Yöntemi İle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 2.
• Arslan, H. M. ve Yavuzyılmaz, E. (2021). Seyahat İşletmelerinde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Optimum Güzergâhın Belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Issn: 1308-6219, Şubat 2021, Sayı 26, s.171-185.
• Ayçin, E. (2020). Personel Seçim Sürecinde Critic ve Mairca Yöntemlerinin Kullanılması. İşletme, 1(1), 1-12.
• Ayçin, E. ve Orçun, Ç. (2019). Mevduat Bankalarının Performanslarının Entropi Ve Mairca Yöntemleri İle Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Aralık 2019, Cilt: 22, Sayı: 42, s.175-194.
• Aydın, Y. (2020). Bütünleşik Critic Ve Mairca Yöntemleri İle Kamu Sermayeli Bankalarının Performans Analizi. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt5/Sayı4, s.829-841.
• Babatundea, M.O. ve Ighravwe, D. E. (2019). A Critic-Topsis Framework For Hybrid Renewable Energy Systems Evaluation Under Techno-Economic Requirements. Journal Of Project Management 4 (2019) Pp.109-126.
• Bakan, H. (2013). Analitik Hiyerarşi Yöntemiyle Üniversite Kurulması Uygun Olan İlçelerin Belirlenmesi. Ekonomi Ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2012, 43-66.
• Balkaya, A.H. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri Ve Finans Sektöründe Bir Uygulama. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Bektaş, S. (2020). Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Sıralanması: Türk Mevduat Bankalarının Critic Ve Mairca Yöntemleriyle Performans Analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 2020, 15/2: 793-822.
• Belke, M. (2020). Critic Ve Mairca Yöntemleriyle G7 Ülkelerinin Makroekonomik Performansının Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Prof. Dr. Sabri Orman Özel Sayısı s.120-139.
• Bozanic D., Randelovic, A., Radovanovic, M. ve Tesic, D. (2020). A Hybrid Lbwa-Ir-Mairca Multi-Criteria Decision-Making Model For Determination Of Constructive Elements Of Weapons. Facta Universitatis Mechanical Engineering Vol. 18, No3, 2020, pp.399-418.
• Çalık, A. (2020). Hedef Pazar Seçimi İçin Hibrit Bwm-Aras Karar Verme Modeli. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2020; 18 (3); 196-210.
• Demircioğlu, M. ve Coşkun, İ.T. (2018). Critic-Moosra Yöntemi Ve Ups Seçimi Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 27, Sayı 1, 2018, Sayfa 183-195.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Ecer, F. (2021). Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi: Fucom Sübjektif Ağırlıklandırma Yöntemi Temelli Mairca Yaklaşımı. Mehmet Akif Ersoy İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt: 8 Sayı: 1 s.26-48.
• Fidan, H. (2020). Demir Veya Çelikten Eşya Ticaretinde Türkiye’nin Karşılaştırmalı Üstünlüğü Ve Rekabet Gücü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(1) ss.1-20.
• Gao, R., Nam, H. O., Ko, W. I. ve Jang, H. (2017). National Options For A Sustainable Nuclear Energy System: Mcdm Evaluation Using An İmproved İntegrated Weighting Approach. Energies, 10(12), 1-24.
• Guitouni, A. ve Martel, J. M. (1998). Tentative Guidelines To Help Choosing An Appropriate MCDA Method. European Journal Of Operational Research, 109(2), 501-521.
• Isik, C. ve Tanrısevdi, A. (2020). Dental Turizmde Alternatif Bir Hedef Pazar: Aydın’da Yaşayan Yerleşik Yabancılar. The Journal Of International Scientific Researches, 5 (3), 242-266.
• İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (İTKİB). https://www.itkib.org.tr/tr/bilgi-merkezi-dis-ticaret-ihracat-rehberi-ulke-kodlari.html (21.06.2020).
• Jati, H., Wardani, N. ve Wardani, R. (2021). Visibility Ranking Of University E-Learning Websites -Critic Method Approach. Journal Of Physics: Conference Series 1737, (2021) 012030
• Karaköy, Ç. (2019). Critic ve Rov Yöntemleri İle Bir Kargo Firmasının 2011-2017 Yılları Sırasındaki Performansının Analiz Edilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 223-230.
• Kiracı, K. ve Bakır, M. (2019). Critic Temelli Edas Yöntemi İle Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 35, Denizli, ss.157-174.
• Mendoza, G. ve Prabhu, R. (2000). Multiple Criteria Decision Making Approaches To Assessing Forest Sustainability Using Criteria And İndicators: A Case Study. Forest Ecology And Management, 131, pp.107-126.
• Metin ve Öztemiz (2018). İhracatta En Çok Kullanılan Müşteri Bulma Yöntemlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10/4 (2018) 1014-1028.
• Oral N., Yapıcı S., Yumuşak R. ve Eren T. (2021). Pandemi Sürecinde Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetimi İçin İlaç Deposu ve Aşı Dağıtım Merkezi Yeri Seçimi. Politeknik Dergisi, *(*): *, (*).
• Pamucar, D. S., Tarle, S. P. Ve Parezanovic, T. (2018). New Hybrid Multi-Criteria Decision-Making DEMATEL-MAIRCA Model: Sustainable Selection Of A Location For The Development Of Multimodal Logistics Centre. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), 1641-1665.
• Pamucar, D., Vasin, L. ve Lukovac, L. (2014). Selection Of Railway Level Crossings For İnvesting İn Security Equipment Using Hybrid DEMATEL-MAIRCA Model. In XVI International Scientific-Expert Conference On Railway, Railcon, pp. 89-92.
• Trade Statistics For International Business Development (Trade Map). Erişim Adresi: https://www.trademap.org, (20.06.2021).
• Tuerxunmaimaiti, Y. ve Yazıcıoğlu, O. (2019). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Global Tedarikçi Seçimi: Otomotiv Yan Sanayide Bir Uygulama. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 5, 2019, 296-307.
• Turan, G. (2015). Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri. Ed. Bahadır Fatih Yıldırım, Emrah Önder, Dora Yayınları, 2. Baskı, 2015, s.18.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (2014). Türkiye Mobilya Ürünleri Meclisi Sektör Raporu 2014. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Ünal, Z. ve İpekçi Çetin, E. (2019). Gübre Üreticisinin Hedef Pazar Seçiminde Bütünleşik AHP-TOPSIS Yöntemi. Mediterranean Agricultural Sciences, 32 (3), 357-364.
• World Bank. Erişim Adresi: https://data.worldbank.Org, (20.06.2021).
• Wu, H.W., Zhen, J. ve Zhang, J. (2020). Urban Rail Transit Operation Safety Evaluation Based On An İmproved Critic Method And Cloud Model. Journal Of Rail Transport Planning & Management, Volume 16, December 2020, pp.1-13. Yalçın, N. ve Karakaş, E. (2019). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performans Analizinde Critic-Edas Yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Aralık 2019, 34(4), ss.147-161.
• Yapıcı, S., Yumuşak, R. ve Eren, T. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Medikal Depo Yeri Seçimi. Trakya Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi Aralık 2020 Cilt:9 Sayı:2 (203-221).
• Yılmaz, K., Öztürk, Y. ve Burdurlu, E. (2017). Çok Ölçütlü Karar Verme Yaklaşımı İle Mobilya İşletmeleri İçin Hedef Pazar Seçimi. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi, 6(3), ss.744-756.