An Evaluation of Environmental Non-Governmental Organizations in Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 45, 1143 - 1159, 29.12.2023

Erdal Güler

Öz

Today, there has been an increase in the quantity of environmental organizations and new environmental issues come to the fore by approaching environmental problems in a holistic way. With the understanding that the solution to environmental problems cannot be solved only by the decisions of the states, environmentalist non-governmental organizations began to be accepted as actors in international meetings with the participation of voluntary citizens who developed outside the state. It is seen that the policy-making processes of global non-governmental organizations through interaction with international organizations and the number and participation of non-governmental actors have increased in United Nations conferences. In this context, environmental non-governmental organizations, as an important actor in the policy-making process, become one of the important structures that affect the political structure that creates the pressure group on environmental problems. This study evaluates the development of environmental non-governmental organizations in Turkey by separating them into historical periods, after mentioning the functions of environmental non-governmental organizations with the development of the environmental movement. The study focuses on the structural status and characteristics of environmental organizations in Turkey and the organizational dimension against current environmental problems within the scope of their activities on environmental issues.

Anahtar Kelimeler

Environmental Organizations, Civil Society, Turkey

Türkiye’de Çevreci Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Günümüzde, çevre örgütlerinin niceliğinde artışlar meydana geldiği gibi çevre sorunlarına bütünlükçü yaklaşarak yeni çevre konuları gündeme gelmektedir. Bununla birlikte çevre sorunlarına çözümün sadece salt devletlerin kararları ile giderilemeyeceği anlayışı yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu nedenle devlet aygıtının dışında gönüllü yurttaşların katılımı ile çevreci sivil toplum örgütlerinin yerel/ulusal/uluslararası toplantılarda/davalarda aktör olarak yer aldığı görülmektedir. Birleşmiş Milletler konferanslarında küresel sivil toplum örgütlerinin uluslararası örgütlerle etkileşim aracılığıyla politika yapma süreçleri ve sivil toplum aktörlerinin sayısı ve katılımı her geçen gün artmaktadır. Çevreci sivil toplum örgütleri, politika yapım sürecinde önemli bir aktör olarak çevre sorunları ile ilgili baskı grubunu oluşturan ve politik yapıyı etkileyen önemli yapılardan biri olmaktadır. Bu çalışma, çevreci hareketin gelişmesi ile çevreci sivil toplum örgütlerinin işlevlerinden bahsettikten sonra Türkiye’de çevreci sivil toplum örgütlerinin gelişimini tarihsel dönemlere ayırarak değerlendirmektedir. Çalışma, Türkiye’de çevre örgütlerinin yapısal durumu ve özellikleri ile çevreci örgütlerin faaliyetleri kapsamında güncel çevre sorunlarına karşı örgütlenme boyutuna odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Örgütleri, Sivil Toplum, Türkiye

Kaynakça

• Ahmet A. (2010). İkinci Yeşil Devrim GDO’lar ve Sonrası Tufan. Görünmez Elin Ekolojisi İçinde, (Haz. Ekoloji Kolektifi), Ankara: Türk Mühendisler ve Mimar Odaları Birliği.
• Aksu, C. (2022). Ekoloji Hareketi için Yenilenme İhtiyacı, https://polenekoloji.org/ekoloji-hareketi-icin-yenilenme-ihtiyaci/, (13.06.2023).
• Altar, O. ve Füsün T. (2023). Sosyal Medyada Etkileşim: Çevreci Sivil Toplum Kuruluşları Üzerine Bir İnceleme, İstanbul Ares Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 2023 (11), 1-31.
• Armstrong, K. (2019). Çevreciliğin Sosyal Dinamikleri, https://www.psychologicalscience.org/observer/the-social-dynamics-of-environmentalism, (21.09.2023).
• Aygün, B. ve Bilge K. Ş. (2007). Türkiye’de Çevreye Doğrudan Odaklı Çevreci Hareketler ve Çevresel Yaklaşımları Üzerine Bir Deneme, International Congress of Asian and North African Studies, (2007), 139-162.
• Betsill, M. ve Elisabeth C. (2001). NGO Influence in International Environmental Negotiations: A Framework for Analysis, Global Environmental Politics, 2001 (1), 65-85.
• Bozkır, Ö. (2018). Çevreci Anlayışın Siyasallaşması: Yeşil Siyaset ve Türkiye, Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2008(1), 56-69.
• Çımrın, F. K. (2015). Bergama Köylü Hareketinin Dünü ve Bugünü, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (2015)53, 310-317.
• Çörtoğlu, F. (2007). Bergama Çevre Hareketi’nin Türkiye’deki Çevre Yönetimi Açısından Önemi, Ed. Ayşegül Mengi, Çevre ve Politika Başka Bir Dünya Özlemi İçinde (ss. 109-121), Ankara: İmge Kitabevi.
• Dayı, T. (2008). Sivil Toplum Kuruluşları ve Çevrecilik: Tema Vakfı Örneği. (Yükseklisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Duru, B. (1995). Çevre Bilincinin Gelişim Sürecinde Türkiye'de Gönüllü Çevre Kuruluşları. (Yükseklisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eralp, K. (2016). Genetik Kaynaklar&Geleneksel Bilgi. https://www.wipo.int/edocs/mdocs/tk/en/wipo_iptk_ank_16/wipo_iptk_ank_16_presentation_eralp.pdf, (20.09.2023).
• Erim, A. (2002). Dünyada ve Türkiye’de Çevre Hareketlerinin Gelişimi ve Etkileri ve Sonuçları. Tekeli, İ. (Ed.). Türkiye İçin Sürdürülebilir Kalkınma Öncelikleri–Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi (Johannesburg) İçin TÜBA’nın Görüşü içinde (ss. 9-19). Ankara: TÜBİTAK Matbaası.
• Eryılmaz, Ç. (2018). Türkiye’de Çevreci Örgütlerin Dönüşümü: Merkezi Profesyonel Lobici Örgütler ve Yerelde Gönüllü Protestocular, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2018(1), 49-76.
• Esengün, K. Sayılı, M. Akca, H. (2006). Perception of Environmental Issues in a Turkish Province, Polish Journal of Environmental Studies, (2006)/4, 635- 642.
• Göktolga, O. (2013). Yeni Siyaset ve Ekolojik Hareketler. Birey ve Toplum, 2013(5), 127- 136.
• Görmez, K. (2018). Çevre Sorunları. 4. Bs. Ankara: Nobel Yayınları.
• Gray, R. Bebbington, J. ve Collison, D. (2006), NGOs, Civil Society and Accountability: Making the People Accountable to Capital, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 2006(3), 319-348.
• Güler, E. (2022). Çevre Politikası ve Yönetimi Bakımından Türkiye’de Biyokorsanlık Sorunu. (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Güler, E. ve Mutlu, A. (2022), Biyokorsanlık Sorunu ve Türkiye’de Biyokorsanlığa Yönelik Politikalar, Yönetim Bilimleri Dergisi, Özel Sayı, 271-300.
• Gürcüoğlu, S. (2013). Türkiye’de Çevre Eğitiminde Kamu Örgütleri, Sivil Toplum Örgütleri ve Medyanın Rolü, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2013/3, 154-170.
• Heywood, A. (2012). Siyaset. Ankara: Liberte Yayınları.
• Işık, G. (2014). 1990’lardan Günümüze Türkiye’de Çevre Hareketleri: Greenpeace Örneği. (Yükseklisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kapıkıran, Y. (2010). Türkiye’de Çevre Sorunları Bağlamında Sivil Toplum Örgütlerinin İşlevsellikleri. (Yükseklisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Keleş, R, vd., (2009). Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kılıç, S. (2013). Çevre Etiği. Ankara: Orion Kitabevi.
• Koyuncu, A. D. ve Salih Ç. (2022), Türkiye’de Çevre Hareketlerinin Tarihsel Gelişimi, Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Teori ve Araştırmaları içinde (ss. 47-70), Ankara: Serüven Yayınevi.
• Mazlum, C. S. (2007). Yerel Politikadan Yeryüzü Politikasına: Küresel Çevre Yönetiminde Çevre Örgütleri. Sivil Toplum Dergisi, 2007(20), 91-108.
• Önder, T. (2003). Ekoloji, Toplum ve Siyaset. Ankara: Odak Yayın Evi. Özdemir, S. (2004). Kar Gütmeyen Kuruluşlar ve Sosyal Refah'ın Sağlanmasında Artan Rolü. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 2004(48), 129-161.
• Öztürk, Ö. (2017). Çevrecilik Söylemleri ve Türkiye’de Çevre Hareketlerinin Seyri, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2017(2), 441-456.
• Paker, H. (2012). Çevre Rejimleri ve Türkiye’de Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü: Akadeniz’de Sürdürülebilirlik, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2012(1), 151-175.
• Sivil Toplumun On Yılı 2010-2020 (2021). İlke İlim Kültür Eğitim Vakfı Raporu. https://ilke.org.tr/images/air/sivil_toplumun_on_yili/yillik/2010/alan_izleme_raporlari_sivil_toplum_2010_2020_online.pdf, (20.09.2023).
• Şahin, S. Z. (2013). Kentli Ve Mekânsal Bir Protesto Hareketi: Taksim Gezi Parkı Olayları, Yerel Politikalar Dergisi, 2013(4), 71-81.
• Toprak, Z. (1998). Çevre Yönetimi ve Politikası. İzmir.
• Turgut, Y. (2017). Çevre Politikası ve Hukuku., 3. Bs. Ankara: Imaj Yayınevi.
• URL-1, “Greenpeace”, https://www.greenpeace.org/turkey/hakkimizda/, (20.09.2023).
• URL-2, “Biopiracy”, http://www.etcgroup.org/content/biopiracy, (10.02.2023).
• URL-3, “Akbelen Ormanı’nın Korunması İçin Sivil Toplum Kuruluşlarından Ortak Çağrı”, https://www.tema.org.tr/basin-odasi/bizden-haberler/akbelen-ormaninin-korunmasi-icin-sivil-toplum-kuruluslarindan-ortak-cagri, (20.09.2023).
• URL-4, https://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=21890&tipi=2&sube=0, (06.06.2022).
• URL-5, https://rip.tarimorman.gov.tr/, (06.11.2023).
• URL-6, https://insamer.com/tr/biyokacakcilik-ve-turkiye_2972.html, (06.06.2023).
• URL-7, https://www.antok.org.tr/tr/about.html, (05.06.2023).
• URL-8, Ülkemizin En Büyük Biyokaçakçılık Operasyonuna ANTOK Desteği, https://www.antok.org.tr/tr/etkinlik/ulkemizin-en-buyuk-biyokacakcilik operasyonuna-antok-destegi-13.html, (20.09.2023).
• URL-9, https://dosder.org.tr/, (06.11.2023).
• Uslu, İ. (1999), Bir Sosyal Siyaset Vasıtası Olarak Kâr Gütmeyen Kuruluşlar: ABD Örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, K. (2021). Tarihsel Süreç İçerisinde Çevre Hareketlerinde Ortaya Çıkan Farklılıklar Üzerine Bir İnceleme, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 2021(16), 360-382.
• Yıldırım, K. ve Yunus Emre A. (2018). The Role of Non-Governmental Organizations in Environmental Governance in Turkey, Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018(2), 409-431.