KIRILGAN BEŞLİ ÜLKELERİNİN EKONOMİK PERFORMANSLARININ CRITIC VE TOPSIS YÖNTEMLERİ İLE ÖLÇÜLMESİ (2010 – 2022)

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 46, 365 - 380, 30.06.2024

Abdulbaki Pınar

Öz

Ülkelerin ekonomik performansları, uygulayacakları ekonomi politikalarının temel belirleyicilerinden birisidir. Ekonomik performans ölçümleri, yanlılığı ortadan kaldıracak, tarafsız ve doğru sonuçlar verecek şekilde temel makroekonomik göstergeler bağlamında yapılmaktadır. Çalışma kapsamında, dünya piyasalarındaki sermaye hareketlerinden ve krizlerden kolaylıkla etkilendiği için kırılgan beşli olarak ifade edilen ülkelerden Türkiye, Arjantin, Mısır ve Pakistan’ın 2010 – 2022 yıllarını kapsayan dönemdeki ekonomilerinin genel görünümü, ekonomik büyüme, enflasyon, işsizlik, cari denge ve bütçe dengesi bağlamında ortaya konulmuştur. Çalışmada analize konu edilen makroekonomik değişkenlerin ekonomik performans üzerindeki etkileri, objektif kriter ağırlıklandırma yöntemlerinden CRITIC yöntem kullanılarak hesaplanmıştır. Ardından CRITIC yöntem ile elde edilen kriter ağırlıkları kullanılarak Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerinden TOPSIS yöntemi ile ülkelerin makroekonomik performansları ayrı ayrı hesaplanmış ve elde ettikleri performans değerlerine göre kendi içerisinde sıralanmıştır. Çalışma kapsamında son olarak, kırılgan beşli ülkelerinin performans değerlerine ve sıralama sonuçlarına göre karşılaştırma yapılarak birbirlerine yakınsadıkları ve birbirlerinden ayrıştıkları dönemler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırılgan Beşli, Ekonomik Performans, CRITIC, TOPSIS

Etik Beyan

ÇALIŞMAMIZDA ETİK KURUL ONAYINA İHTİYAÇ YOKTUR.

MEASURING THE ECONOMIC PERFORMANCE OF THE FRAGILE FIVE COUNTRIES USING CRITIC AND TOPSIS METHODS (2010 – 2022)

Öz

The economic performance of countries is one of the main determinants of the economic policies they will implement. Economic performance measurements are made in the context of basic macroeconomic indicators to eliminate bias and provide impartial and accurate results. Within the scope of the study, the general outlook of the economies of Turkey, Argentina, Egypt and Pakistan, which are referred to as the fragile five countries because they are easily affected by capital movements and crises in the world markets, in the period covering the years 2010 - 2022, in the context of economic growth, inflation, unemployment, current balance and budget balance. has been revealed. The effects of the macroeconomic variables analyzed in the study on economic performance were calculated using the CRITIC method, one of the objective criterion weighting methods. Then, using the criterion weights obtained with the CRITIC method, the macroeconomic performances of the countries were calculated separately with the TOPSIS method, one of the Multi-Criteria Decision Making Techniques, and ranked according to the performance values they obtained. Finally, within the scope of the study, a comparison was made according to the performance values and ranking results of the fragile five countries and the periods when they converged and diverged from each other were revealed.

Anahtar Kelimeler

Fragile Five, Economic Performance, CRITIC, TOPSIS

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2020). Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 471-488.
• Akbulut, O.Y.(2019). CRITIC ve EDAS Yöntemleri İle İş Bankası’nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi. Ekonomi-Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249-263.
• Alagöz, M., Yapar Saçık, S., ve Erdoğan, S. (2011). Kazakistan Cumhuriyeti'nin Ekonomik Performansının Ölçümü: 1992-2008. Avrasya Etüdleri Dergisi, 39(1), 49-75.
• Briguglio, L. ve Galea, W. (2003). Updating and Augmenting the Economic Vulnerability Index, Occasional paper, (4), 1-15.
• CNBC (2017). https://www.cnbc.com/2017/11/06/these-are-now-the-5-most-fragile-countries-exposed-to- higher-interest-rates-according-to-sp.html (20.05.2023).
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü. Ege Üniversitesi Bakış Dergisi, 13 (4), 449-459.
• Demircioğlu, M., ve Coşkun, İ. T. (2018). CRITIC ve MOORA Yöntemi ve UPS Seçimi Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183-195.
• Demireli, E. ve Özdemir, A. Y. (2013). Seçilmiş Avrupa Ülkelerinde Makroekonomik Performans Ölçümü: Şans Kısıtlı Veri Zarflama Analizi İle Bir Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 303- 320.
• Diakoulaki, D. Mavratas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method. Computers&Operations Research, 22 (7), 763-770.
• Ersin, Ö. Ö. ve Süt, A. T. (2022). Kırılgan Beşli Ülkelerinde Finansal Gelişme ve Uluslararası Ticaretin Büyüme Üzerindeki Etkileri: Panel ARDL Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 299-313.
• Eyigün, E. ve Cural, M. (2022). Politik Konjonktür Dalgalanmaları: Kırılgan Beşli Analizi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(5), 632–647.
• Eyüpoğlu, K. (2017). Türk Dünyasında Yer lan Ülkelerin Makro Performanslarının Karşılaştırılması. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (83), 331-350.
• Hayaloğlu, P. (2015). Kırılgan Beşli Ülkelerinde Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dinamik Panel Veri Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 131-144.
• https://www.imf.org/en/Countries (28.05.2023).
• Işık, M. ve Öztürk Çetenak, M. (2018). İktisadi Hoşnutsuzluk Endeksi Makroekonomik Performansın Ölçülmesinde Başarılı Bir Gösterge Midir?: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Degisi, 4(4), 37-50.
• Mankiw, N. G. (2010). Makroekonomi (6. Baskı). (Ö. F. Çolak, Çev.), Ankara: Efil Yayınevi.
• Oskay, C. (2018). Küresel Kriz Sonrası Kırılgan Beşli Ülkelerinin Makroekonomik Performansları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Proceedings of ICOPEC 2018, 47-55.
• Özçelik, H. ve Kandemir, B. (2015). BİST'te İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114.
• Pınar, A. ve Erdoğan, S. (2022). Temel Makroekonomik Göstergeler ile Türkiye ve Özbekistan’ın Ekonomik Performansının Ölçümü (2010-2021). B. Mercan, A. Şahbaz ve M. Gömleksiz (Ed.), İpek Yolu: Tarih, Felsefe ve Ekonomi Perspektifinde Güncel Tartışmalar içinde (ss. 129-148), Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Pınar, A., Yıldırım, M. ve Erdoğan, S. (2023). Covid Dönemi ve Sonrası Türkiye Ekonomisinin Performansının CRITIC, TOPSIS ve MABAC Yöntemleri ile Ölçülmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 433- 449.
• Sevgin, H. ve Kundakçı, N. (2017). TOPSIS ve MOORA Yöntemleri ile Avrupa Birliğine Üye Olan Ülkelerin ve Türkiye'nin Ekonomik Göstergelere Göre Sıralanması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 87-108.
• Şengül, O. (2023). Cari Açık – Finansal Gelişme İlişkisi: Kırılgan Beşli Örneği. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İİBF, Ekonomik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 15(28), 168-179.
• Yılmaz Türkmen, S. ve Çağıl, G. (2012). İMKB’ye Kote Bilişim Sektörü Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Maliye-Finans Yazıları, 26(95), 59-78.