CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA GÖÇLER, MESKEN BUHRANI VE ÇÖZÜM ÇABALARI: FİNANSAL BOYUTLARIYLA “İKTİSADİ EVLER” DENEYİMİ (1923-1930)

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 47, 709 - 726, 31.12.2024

Ahmet Uzun , Güven Delice

https://doi.org/10.18493/kmusekad.1386861

Öz

Bu çalışmada Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan göçler ve ondan kaynaklı mesken sorunu, arşiv belgelerine dayalı olarak iktisadi ve finansal boyutlarıyla ele alınmaktadır. Yeni Türkiye Devleti, uzun savaş ve işgal döneminin yarattığı tahribatla ve mübadele anlaşmasına bağlı olarak gerçekleşen göçlerle önemli bir mesken sorunuyla karşılaşmıştı. Hükümet göçmenleri, mesleklerine göre en kısa sürede üretici hale getirmeye çalıştı. Konut açığının karşılanması için ise hükümet, mübadele kapsamında Türkiye’den ayrılanların bıraktığı metruk yerleri kullanmış ve ayrıca, geçici iskân yerleri oluşturmaya çalışmıştı. Nihayetinde yurdun farklı yerlerinde en az masrafla ve en hızlı şekilde “iktisadi evler” denilen binalar yapılmış; ayrıca numune köyler kapsamında toplu şekilde binalar inşa edilerek, yerleştirmeler gerçekleştirilmişti. Bu süreçlerde hazine kaynaklarından geniş şekilde yararlanılmıştı. Finansman konusuyla ilgili olarak dikkat çekici bir teşebbüs göç ve iskân odaklı bir bankanın kurulmuş olmasıydı. Ancak söz konusu banka faaliyete geçirilememiştir. Çalışmada, bazı aksaklıklara rağmen, sürecin başarıyla yönetildiği ve mesken krizinin, alınan tedbirler sayesinde bir süre sonra hafifletildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İktisat Tarihi, Türk Finans Tarihi, Göçler, Mesken Buhranı, İktisadi Ev

Etik Beyan

Araştırmada Araştırma ve Yayın Etiği kurallarına uyulmuştur. Araştırma için elde edilen verilerde herhangi bir tahrifat yapılmamıştır. Araştırma için etik kurul onayı gerekmemektedir.

MIGRATIONS, HOUSING CRISIS AND SOLUTION EFFORTS IN THE EARLY YEARS OF THE REPUBLIC OF TÜRKİYE: “ECONOMIC HOUSES” EXPERIENCE WITH FINANCIAL DIMENSIONS (1923-1930)

Öz

This study examines the migrations experienced in the early years of the Republic and the resulting housing problem in economic and financial dimensions based on archival documents. The new Turkish State faced a significant housing problem due to the devastation caused by Greek occupation and the migrations that occurred as a result of the refugee agreement. The government tried to make the migrants productive in the shortest time possible, taking into account their professions. In order to meet the housing deficit, the government used the abandoned places and also tried to establish temporary settlements. Ultimately, buildings called “economic houses” were built in different parts of the country with the least expense and in the fastest way. Treasury resources were used extensively in these processes. A remarkable attempt regarding financing was the establishment of a bank focused on migration and settlement. However, the bank in question could not be put into operation. The study concluded that, despite some setbacks, the process was managed successfully and the housing crisis was alleviated after a while thanks to the measures taken.

Anahtar Kelimeler

Turkish Economic History, Turkish Financial History, Migrations, Housing Crisis, Economic House

Kaynakça

• Cengizkan, A. (2004). Mübadele Konut ve Yerleşimleri. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve Arkadaş Yayınları.
• Çapa, M. (1990). Yunanistan’dan Gelen Göçmenlerin İskânı. Atatürk Yolu Dergisi. (5), 49-84.
• Dik, E. (2016). Türkiye’de Erken Cumhuriyet Döneminde (1923-1930) “Köy” Sorunu”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(3), 693-729.
• Dizdar, S. İ. (2009). Mübadele ve Konut Bağlamında Mersin İhsaniye Mahallesi. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (7),123-136.
• Emgili, F. (2021). Göçmenlerin Barınma Sorunu ve Mübadil Meskenleri. Tarih ve Günce, 9, 3-52.
• Eres, Z. (2016). Türkiye’de Kırsal Alanda Çağdaşlaşma ve Mübadil Köyleri. B. Gönül, H. Uzbek, S. Güvenç, S. Mazlum ve T. Vardağlı (Ed.), 90. Yılında Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi Sempozyumu: Yeni Yaklaşımlar, Yeni Bulgular Sempozyum Bildiri Metinleri, 16-17 Kasım 2013 içinde (ss.174-201), İstanbul: Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları.
• Öksüz, H. (2000). İkili İlişkiler Çerçevesinde Balkan Ülkelerinden Türkiye’ye Göçler ve Göç Sonrası İskân Meselesi (1923-1938). Atatürk Dergisi, 3(1), 169-188.
• Sarı, M. (2011). Atatürk Dönemi İç Anadolu Bölgesi’nde İskân Faaliyetleri (1923-1938), (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA) 272.0.0.12/35.2.2, 1914
• 272.0.0.11/9.18.12, 1916
• 272.0.0.11/9.21.4, 1916
• 272.0.0.11/11.33.2, 1917
• 272.0.0.11/11.34.16, 1917
• 272.0.0.11/12.38.11, 1917
• 272.0.0.11/14.51.13, 1919
• 272.0.0.11/15.55.3, 1920
• 30.18.1.1/5.29.11, 1922
• 272.0.0.11/16.70.13, 1923
• 30.10.0.0/123.872.14, 1923
• 30.10.0.0/138.988.3, 1923
• 30.18.1.1/5.29.11, 1923
• 272.0.0.12/40.43.17, 1923
• 272.0.0.11/19.95.23, 1924
• 272.0.0.11/20,98,23, 1924
• 30.18.1.1/10.42.16, 1924
• 272.0.0.12/41.45.6, 1924
• 272.0.0.12/41.47.18, 1924
• 272.0.0.11/17.80.13, 1924
• 272.0.0.11/17.77.7, 1924
• 272.0.0.80/3.7.24, 1924
• 272.0.0.11/20.101.24, 1924
• 272.0.0.11/19.95.1, 1924
• 272.0.0.11/19.92.21, 1924
• 272.0.0.11./19.91.7, 1924
• 272.0.0.11/17.76.27, 1924
• 272.0.0.11/19.92.20, 1924
• 272.0.0.11/18.82.11, 1924
• 272.0.0.11/19.94.22, 1924
• 272.0.0.11/18.87.12, 1924
• 272.0.0.11/19.97.29, 1924
• 272.0.11/18.82.12, 1924
• 272.0.0.11/19.91.21, 1924
• 272.0.0.11/19.92.2, 1924
• 272.0.0.11/19.96.32, 1924
• 272.0.0.11/19.97.30, 1924
• 272.0.0.11/20.102.11, 1924
• 272.0.0.11/19.92.5, 1924
• 272.0.0.11/18.83.21, 1924
• 272.0.0.11/17.77.9, 1924
• 272.0.0.11/17.77.4, 1924
• 272.0.0.11/19.93.20, 1924
• 272.0.0.11/18.82.6, 1924
• 272.0.0.11/19.95.21, 1924
• 272.0.0.80/3.7.23, 1924
• 272.0.0.80/3.3.17, 1924
• 272.0.0.79/72.2.24, 1924
• 272.0.0.11/19.92.5, 1924
• 272.0.0.11/18.89.17, 1924
• 272.0.0.11/17.71.5, 1924
• 272.0.0.12/42.52.12, 1924
• 272.0.0.80/3.3.17, 1924
• 272.0.0.80/3.3.4, 1924
• 272.0.0.80/3.8.6, 1924
• 272.0.0.12/41.45.4, 1925
• 272.0.0.80/3.8.13, 1925
• 272.0.0.80/ 3.8.14, 1925
• 272.0.0.11/18.85.14, 1925
• 272.0.0.11/21.106.23, 1925
• 272.0.0.80/ 3.9.15, 1925
• 272.0.0.80/4.10.3. 1925
• 272.0.0.80/4.10.1, 1925
• 272.0.0.80/4.10.1, 1925
• 272.0.0.80/3.9.7, 1925
• 272.0.0.80/3.9.5, 1925
• 272.0.0.80/3.9.3, 1925
• 272.0.0.11/19.95.23, 1925
• 272.0.0.11/18.84.15, 1925
• 272.0.0.12/44.68.7, 1925
• 272.0.0.12/44.68.7, 1925
• 272.0.0.80/3.9.8, 1925
• 272.0.0.80/3.9.3, 1925
• 272.0.0.11/22.109.2; 1926
• 272.0.0.11/22.111.12, 1926
• 272.0.0.80/4.11.2, 1927
• 272.0.0.80/4.12.3, 1927
• 272.0.0.80/4.10.7, 1927
• 272.0.0.80/4.11.8, 1927
• 272.0.0.80/4.12.9, 1927
• 272.0.0.80/4.11.11, 1927
• 272.0.0.80/4.11.12, 1927
• 272.0.0.80/4.11.14, 1927
• 272.0.0.80/4.10.16, 1927
• 272.0.0.80/4.11.17, 1927
• 272.0.0.80/4.10.18 1927
• 272.0.0.80/4.11.18, 1927
• 272.0.0.80/4.10.20, 1927
• 272.0.0/23.118.21, 1927
• 272.0.0.11/22.114.3, 1927
• 272.0.0.11/23.122.22, 1928
• 30.18.1.1/28.29.12, 1928
• 272.0.0.13 /84.31.16, 1929