An Example of a Poetic Saatname Whose Author is Unknown: Risale-i Saatname

Yıl 2022, Sayı: 7, 245 - 263, 30.04.2022

Fatma Özçakmak

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1034884

Cited By: 1

Öz

The vulnerability of man to the universe in which he is located has led him to be cautious about the events that will happen to him, to worry about the future, and, accordingly, to various searches for information about the future. Although the earth and its elements have shaped some of these pursuits, the vast majority of them have been shaped by the vast and inaccessible and majestic sky and its elements. Since the past, mankind has tended to attribute a power to the sky and they have made a number of inferences based on the stars, the moon, the sun, the planets and their movements and positions. Some of these are things that can be substantiated by religious sources, while most of them are inferences that are the product of their own accounts and their own minds. Today, these themes, which are included in the field of astronomy and astrology, are found in literary works. Some of them are texts written with names such as rûznâme, ‘ilm-i nücûm, sâ’at-i zamaniyye, yıldıznâme, şemsiyye, sab’a-i seyyâre, zâyiçenâme, kitâb-ı zâyiçe. Melhames, which are the works in which various natural events are deciphered, are also among them. Along with these, Saatnames, which are about the auspicious and inauspicious days and the good and inauspicious things to be done on these days depending on the seven stars that are effective at different times of the seven days of the week, are also among the works written in these subjects. Saatnames are important texts in terms of shedding light on the beliefs of the society, the situations that the society cares about, and informing the things that should and should not be done at the specified hours. In this article, Risâle-i Sâatnâme is included, which is a text that was written entirely in verse among the texts of the saatname, most of which were written in prose. In this direction, the type of saatname has been mentioned, the work has been analyzed in terms of content and form features and transferred to Latin letters.

Anahtar Kelimeler

Astrology, science of the stars, science of day selection, saatname, Risale-i Saatname.

Müellifi Bilinmeyen Manzum Bir Saatname Örneği: Risale-i Saatname

Öz

İnsanın evrene karşı duyduğu acziyet, onu başına gelebilecek olaylara karşı temkinli davranmaya, gelecek kaygısına ve buna bağlı olarak geleceğe dair bilgi edinme yolunda çeşitli arayışlara itmiştir. Bu arayışların bir kısmını, yeryüzü ve unsurları şekillendirirken büyük çoğunluğunu uçsuz bucaksız ve bir o kadar da ulaşılmaz ve görkemli gökyüzü ve unsurları şekillendirmiştir. İnsanoğlu geçmişten beri göğe bir kudsiyet atfetme eğiliminde olmuş; yıldızlara, aya, güneşe, gezegenlere ve bunların hareket ve konumlarına göre kendilerine, bir kısmı dinî kaynaklarla delillendirilebilen fakat çoğu kendi hesaplarıyla kendi dimağlarının ürünü olan birtakım çıkarımlar yapmışlardır. Bugün astronomi ve astroloji ilminin alanına giren bu mevzular edebî eserlerde, çeşitli tabiat olaylarının anlamlandırılmasıyla melhamelere; rûznâme, ‘ilm-i nücûm, sâ’at-i zamaniyye, yıldıznâme, şemsiyye, sab’a-i seyyâre, zâyiçenâme, kitâb-ı zâyiçe gibi adlarla yazılmış metinlere; haftanın yedi gününün değişik saatlerinde etkili olan yedi yıldıza göre uğurlu/uğursuz gün ve yapılması hayırlı ve hayırsız işlere göre saatnamelere konu olmuşlardır. Saatnameler, toplumun inanışlarına, belirtilen saatlerde yapılması ve yapılmaması gereken işlerin bildirilmesiyle özelde toplumun önemsediği durumlara ışık tutması açısından önemli metinlerdir.
Bu makalede, çoğu mensur olarak kaleme alınmış saatname metinleri arasında, tamamı manzum olarak yazılmış olan Risale-i Saatname konu edilmiştir. Bu doğrultuda saatname türüne değinilmiş, eser muhteva ve şekil özellikleri açısından incelenerek Latin harflerine aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Astroloji, ilm-i nücum, gün seçme ilmi, saatname, Risale-i Saatname.

Kaynakça

• Balcı, R. (2008). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn, C.1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Buran, A. (2011). Hibetullah İbni İbrahim Saatname. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Canım, R. (2018). Divan Edebiyatının Kaynakları. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
• Doğrul, Ö. R. (1958). Yeryüzündeki Dinler Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İhsanoğlu, E.- vd. (1997) Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, C.1. İstanbul: IRCICA.
• İlhan, E. (2020) Örnek Saatname Metni (Havass-ı Eyyâm) Işığında Günlere Dair Bazı İnanışlar ve Kaynakları. Littera Turca, 6(3), 443-468.
• Kınay, N. (2013). Gün Seçme Geleneği Bağlamında Bir İnceleme: Geredevî’nin Eyyâm-Nâmesi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, 183-202.
• Köktekin, K. (2008). Eski Anadolu Türkçesi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Sâatname, http://www.yazmalar.gov.tr/eser/saat-name/63 [Erişim Tarihi: 29.09.2021].
• Sarıkçıoğlu, E. (1983). Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. İstanbul: Otağ Yayınları.
• Schopenhauer, A. (2009). İsteme ve Tasarım Olarak Dünya (çev. Levent Övşar). İstanbul: Biblos Yayınları.
• Şahin, H. (2018). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şahin, Z. (2007). Günler ile İlgili Hadisler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Timurtaş, F. K. (1976). Küçük Eski Anadolu Türkçesi. Türkiyat Mecmuası, 18(0), 331-368.
• Ünver, S. (1985). İstanbul Rasathanesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yalçın, G. (2014). Haşim Bey Mecmuası Edvar Bölümünün Kaynakları. Turkısh Studies, 9(5), 2053-2074.