Children’s Books as a Tol for Transmitting Gender Roles: Example of the Zeyno Book Series

Yıl 2023, Sayı: 11, 59 - 90, 30.06.2023

Muhammed Tunagür , Bengi Hazar Kılıç

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1297490

Cited By: 1

Öz

In this study, it is aimed to reveal how gender roles are reflected in the Zeyno Series, one of Ahmet Büke’s children’s books. For this purpose, the research was designed with a case study, one of the qualitative research designs. Obtained data were collected by document analysis method. The object of study of the study is the Zeyno Books Series, which consists of Ahmet Büke’s works titled” Alas, My Father Writes Poetry, My Mother in Space, Joyful Days, My Mat is on My Top, Kapiş Paçamda”. The data obtained through document review were analyzed and interpreted through content analysis. According to the findings, the responsibilities, occupations, personal characteristics and linguistic expressions given to the male and female characters have taken them out of the ongoing perception of gender. Considering the professions of the characters, it is seen that stereotyped gender roles are not encountered, responsibilities are given more to the male character, and the female character is the one who is open and strong to the outside world. When the images reflecting the gender are examined, it is concluded that the occupational groups associated with gender, the choice of clothes and accessories attributed to gender, the objects and colors associated with the characters, the use of bodily power and the association with the outdoors are not supported by traditional gender roles.

Anahtar Kelimeler

Child, children’s literature, gender, Ahmet Büke.

Toplumsal Cinsiyetin Aktarım Aracı Olarak Çocuk Kitapları: Zeyno Kitapları Serisi Örneği

Öz

Bu çalışmada Ahmet Büke’nin çocuk kitaplarından Zeyno Serisi’nde toplumsal cinsiyet rollerinin nasıl yansıdığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırma nitel araştırma desenlerinden durum çalışması ile tasarlanmıştır. Elde edilen veriler doküman incelemesi yöntemi ile toplanmıştır. Çalışmanın inceleme nesnesini Ahmet Büke’nin “Eyvah Babam Şiir Yazıyor, Annemle Uzayda, Neşeli Günler, Paspas Tepemde Kapiş Paçamda” adlı eserlerden oluşan Zeyno Kitapları Serisi oluşturmaktadır. Doküman incelemesi ile elde edilen veriler içerik analizi yoluyla çözümlenerek yorumlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre kadın ve erkek karaktere verilen sorumluluklar ile karakterlerin meslekleri, kişisel özellikleri ve dilsel ifadeleri onları süregelen cinsiyet algısı dışına çıkarmıştır. Karakterlerin meslekleri göz önüne alındığında kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rollerine rastlanmadığı, sorumlulukların erkek karaktere daha fazla verildiği ve dış dünyaya açık ve güçlü olanın kadın karakter olduğu görülmektedir. Resimlerin cinsiyeti yansıtma durumu incelendiğinde cinsiyetle ilişkilendirilen meslek gruplarının, cinsiyete atfedilen kıyafet ve aksesuar seçiminin, karakterler ile bağdaştırılan nesne ve renklerin, bedensel gücü kullanma durumunun ve dış mekân ilişkilendirilmesinin geleneksel toplumsal cinsiyet rolleri ile desteklenmediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, çocuk edebiyatı, toplumsal cinsiyet, Ahmet Büke.

Kaynakça

• Anderson, D. A. ve Hamilton, M. (2005). Gender role stereotyping of parents in children’spicturebooks: theinvisiblefather. SexRoles, 52(3-4), 145–151.
• Büke, A. (2021). Eyvah Babam Şiir Yazıyor. Ankara: Günışığı Kitaplığı.
• Büke, A. (2021). Annemle Uzayda. Ankara: Günışığı Kitaplığı.
• Büke, A. (2022). Neşeligünler. Ankara: Günışığı Kitaplığı.
• Büke, A. (2021). Paspas Tepemde Kapiş Paçamda. Ankara: Günışığı Kitaplığı.
• Batmaz, Ö. (2021). Resimli Çocuk Kitaplarındaki Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Bir Bakış. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (1), 1-18.
• Bağçeli Kahraman, P. ve Arabacıoğlu, B. (2018). Çocukların Anne-Babalarına Yönelik Algıları ile Anneçocuketkileşiminin Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2018 Özel Sayısı, 1-16.
• Balcı, E. ve Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Çocuk Edebiyatı Ürünlerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine İlişkin Bir Araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
• Berry, T., ve Wilkins, J. (2017). Thegenderedportrayal of Inanimatecharacters in Children’sbooks. Journal of Children’sLiterature, 43(2), 4-15.
• Bowen, G. A. (2009). Documentanalysis as a Qualitativeresearchmethod. Qualitative researchjournal, 9(2), 27-40. s. 27
• Creswell, J. W. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma Ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Crisp, T., veHiller, B. (2011). “Is this a boy or a girl?” Rethinkingsex-role representation in CaldecottMedal-winningpicturebooks, 1938-2011. Children’sLiterature in Education, 42(3), 196-212
• Çer, E. (2017). Çocuk Edebiyatında Toplumsal Cinsiyetsiz Karakterler: Bir Araştırma Örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 389-408.
• Dilek, A. (2014). 4-6 Yaş Çocuk Öykülerinde Kadın Kahramanların Mesleksel Analizi. Girne: Journal Of QafqazUniversity- Philology and Pedagogy. 1. Sayı, 94-102.
• England, D. E., Descartes, L., veCollier-Meek, M. A. (2011). Gender role portrayal and the Disney princesses. SexRoles, 64(7-8), 555-567
• Erden Salman, Y.T (2019) Resimli Çocuk Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Olgusunun İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Freedman, J. J. veSears, D. O. (1989). Cinsiyet Rolleri. Ankara UniversityJournal of Faculty of EducationalSciences (JFES), 22 (2), 687-724.
• Hamilton, M., Anderson, D., Broaddus, M., ve Young, K. (2006). Genderstereotyping and Underrepresentation of Femalecharacters in 200 popular Children’spicturebooks: A twenty-firstcenturyupdate. SexRoles, 55 (11), 57-65.
• Göl, M. (2011) Çocuk Edebiyatında Cinsiyet Rolleri: Mustafa Ruhi Şirin ve Ayla Çınaroğlu’nun Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güran Yiğitbaşı, K. ve Sarıçam, S. (2020). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Temsili ve Medya: TRT Çocuk Dergisi Örneği. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, Sayı/Issue: Online First, 19-45.
• Gürşimşek, I., ve Günay, V. D. (2005). Çocuk Kitaplarında Cinsiyet Rollerinin İşlenişinde Kullanılan Dilsel ve Dildışı Göstergelerin Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 53-63.
• Kapkıner, E. (2019) Sevim Ak’ın Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir İnceleme Yüksek Lisans Tezi. Burdur: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kaynak, D. ve Aktaş, E. (2017). Okul Öncesi Hikâye ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Ekev Akademi Dergisi, 21(72), 67-85.
• Kırbaşoğlu-Kılıç, L. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir İnceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
• Kılıçoğlu, E. B. (2016). Ayla Kutlu’nun Çocuk Edebiyatı Ürünlerinde Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi.
• Kuleli, M. (2021)’. Feminist Okuma Ekseninin Yazın Çevirisine İzdüşümleri: Orhan Pamuk’un Veba Geceleri Örneği’i. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (9), 284-306.
• Martin, C. veLittle, J. (1990). Therelation of genderunderstandingtochildren’ssex-Typedpreferences and Genderstereotypes. Child Development, 61(5), 1427-1439.
• McCabe, J., Fairchild E., Grauerholz, L., Pescosolido, B. veTope, D. (2011). Patterns of Disparity in Titles and Centralcharacters. Gender and Society, 25 (2), 197-226.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 323-343
• Özdemir, E., ve Karaboğa, A. B. (2019). Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781.
• Özer, D. A., Karataş, Z., ve Ergun, Ö. (2019). Analysis of genderroles in primaryschool (1st to 4th Grade) Turkishtextbooks. EurasianJournal of EducationalResearch, (79), 1-20.
• Sarıtaş, S. ve Şimşek, M. (2021). Feyza Hepçilingirler’in Çocuklara Yönelik Eserlerinde Toplumsal Cinsiyet Yansımaları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14 (34) , 691-707.
• Sever, S. ve Aslan, C. (2012). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Karakter Çerçevesinin Oluşturulmasında Cinsiyet Rollerinin Sunuluşu. Sedat S. (Ed.), 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu içinde (s. 691- 704), Ankara Üniversitesi.
• Sönmez, K. ve Dikmenli, Y. (2021). İlkokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 434-458.
• Şeren, N., Aydoğmuş, M. ve Ateş, S. (2022). Resimli Çocuk Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri: Okuyan Balık Elektronik Kütüphanesi Örneği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2399 – 2440.
• Tanju, Y. D. D. E. H. (2010). Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı’na Genel Bir Bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21 (21), 30-39.
• Tsao, Y. L. (2008). Genderissues in Youngchildren’sliterature. Reading Improvement, 45(3), 108-114.
• Temellioğlu, Ş.H. (2022). Çocuk Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Temellioğlu, Ş.H. (2021). Andersen Masallarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (7)1, 165-178
• Temizyürek, F. (2003). Türkçe Öğretiminde Çocuk Edebiyatının Önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 161-67.
• Tunagür, M. (2021). Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti’nde Yer Alan Metinlerin ve Resimlerin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı), 35-44.
• Turhan, O., Karaca Turhan, F. ve Baş, B. (2020). Türk Çocuk Edebiyatında Meslekler ve Toplumsal Cinsiyet. CukurovaUniversityFaculty of EducationJournal, 50 (1), 1-30.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi.
• Yıldız, M. (2013). İlkokul ve Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Kitapları Görsellerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. ReligiousStudies, 16(42), 143-165.
• Yorgancı F. (2008). İlköğretim Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rollerinin İnşaası. Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Yücel Çetin, D. ve Mangır, M. (2020). Çocuk Kitaplarında Cinsiyet Algısının Dile Yansıması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 166-187.