Gönül Hanım Romanında Türkçülük, Turancılık Mefkûresi Bağlamında Mekân Algısı

Yıl 2023, Sayı: 13, 511 - 528, 31.12.2023

Sefa Kavaklı , İlknur Tatar Kırılmış

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1392111

Öz

Türk edebiyatının kurmaca eserlerinde yapı unsurları olarak bilinen mekân, zaman, olay örgüsü, karakterler; eserin oluşturulduğu dönemin zihniyetlerinden izler taşır. Bu zihniyetlere yön veren düşünce tarzları, yapı unsurlarının ele alınışında belirgin farklar ortaya çıkarmıştır. Bu farklı ele alış biçimleri içerik ve yapı özelliklerini de etkilemiş, eserin bütününe yansıyan farklılıkları oluşturmuştur. Bu çalışmanın özünü oluşturan mekân unsuru da Türk edebiyatı içinde farklı şekillerde işlenmiştir. Türk edebiyatının dönemlerine hâkim anlayışlar, fikir akımları, ideolojiler bir yapı olarak mekânın eserler içinde ele alınışını etkilemiştir. Bu fikir hareketlerinden Türkçülük ve Turancılık fikri eserlerde mekâna farklı bir yapı kazandırmıştır. Türkçülük, Tu¬rancılık fikrini bir tez olarak işleyen ve Türk edebiyatı içinde muhtevasıyla farklı bir yapıya sahip Gönül Hanım romanında da bu fikir hareketleri mekânın ele alınışını etkilemiş, Türk romanında mekân, Türkiye sınırlarını aşarak Orta Asya coğrafyasına ulaşmıştır. Bu çalış¬manın amacı fikir hareketlerinin mekân üzerindeki etkisini göstermek, bu doğrultuda Türkçü¬lük, Turancılık fikrinin Gönül Hanım romanında mekâna yansıyan etkilerini göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Türkçülük, Turancılık, Gönül Hanım.

Perception of Place in the Context of Turkism and Turanism in Gönül Hanım Novel

Öz

Place, time, plot, characters, which are known as structural elements in fictional works of Turkish literature, bear traces of the mentalities of the period in which the work was created. The modes of thought that shape these mentalities have led to significant differences in the handling of structural elements. These different ways of handling them have also affected the content and structure features, and created differences reflected in the whole work. The element of place, which constitutes the core of this study, has also been handled in different ways in Turkish literature. Understandings, movements of ideas and ideologies that dominated the periods of Turkish literature affected the treatment of place as a structure in the works. The idea of Turkism and Turanism, which is one of these idea movements, gave a different structure to the place in the works. In the novel Gönül Hanım, which deals with the idea of Turkism and Turanism as a thesis and has a different structure with its content in Turkish literature, these movements of ideas have affected the handling of space, and the place in the Turkish novel has reached the geography of Central Asia beyond the borders of Turkey. The aim of this study is to show the effects of intellectual movements on the place, and in this direction, to show the effects of the idea of Turkism and Turanism reflected on the place in the novel Gönül Hanım.

Anahtar Kelimeler

Place, Turkism, Turanism, Gönül Hanım.

Kaynakça

• Akçura, Y. (2015). Türkçülüğün Tarihi. 4. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Akçura, Y. (2018). Üç Tarzı-ı Siyaset. 5. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arık, R. O. (1969). İdeal ve İdeoloji. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bachelard, G. (2013). Mekânın Poetikası. (Çev.: A. Tümertekin). İstanbul: İthaki.
• Çakır, M. (2014). Türk Edebiyatında Orta Asya’dan Söz Eden İlk Roman Gönül Hanım. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 247-262.
• Çetin, N. (2009). Roman Çözümleme Yöntemi. 7. Baskı. Ankara: Öncü Kitap.
• Duvar, H. (2021). Gönül Hanım. (Ed.: B. Şimşek). Konya: Palet Yayınları.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. (Haz.: İ. Kutluk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hüküm, M. (2016). Türk Kimliğinin Bir Yüzü: Gönül Hanım. Külliye, (67), 87-91.
• Kaya. M. (2001). Gönül Hanım, Bozkurtlar, Ağrı Dağı Efsanesi Romanlarında Köken Miti. Folklor/edebiyat, (7) 26, 105-110.
• Konyalı, B. Ş. (2015). Edebî Mekânın Poetikası. Samsun: Etüt Yayınları.
• Korkmaz, R. (2020). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000). Gündüz O. (Ed.), Cumhuriyet Düşüncesi Çevresinde Biçimlenen Türk Romanı (1923-1950) (ss. 399-544). 13. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Korkmaz, R. ve Şahin, V. (Ed.) (2017). Romanda Mekân. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Lefebvre H. (2015). Mekânın Üretimi. (Çev.: I. Ergüden). 3. Baskı. İstanbul: Sel Yayınları.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. 7. Baskı. Ankara: Yargı Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2002). Kurmaca Âlemin Kurmaca Sözcülerinden Romanda Zaman-Mekân-Tasvir. Hece, (1) 65/66/67, 130-163.
• Stevick, P. (2004). Roman Teorisi. (Çev.: S. Kantarcıoğlu). 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tekin, M. (2012). Roman Sanatı, Romanın Unsurları. 11. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Vurucu, İ. (2017). Turan Ülküsü. Ankara: Kripto Yayınları.
• Wellek, R. ve Warren, A. (2011) Edebiyat Teorisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Zambak, F. (2007). Türk Romanında Mekân. Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Üniversitesi.
• İnternet Kaynakları
• URL1: Abdullah, F. “Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Hayatı ve Sanatı. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/172671 (Erişim tarihi: 02.10.2023)
• URL2: https://islamansiklopedisi.org.tr/muftuoglu-ahmed-hikmet (Erişim tarihi: 02.10.2023)