Mimarisi ve Süsleme Özellikleri ile Konya Ziraat Bankası Binası ve Türk Kamu Mimarisindeki Yeri

Yıl 2024, Sayı: 14, 1429 - 1464, 29.02.2024

Muzaffer Yılmaz

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1433502

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun 18. yüzyılla beraber başlayan batılılaşma serüveni pek çok alanda köklü değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Bu değişikliklerden belki de en önemlisi, Tanzimat Fermanı akabinde gelişen süreçtir. Tanzimat’la beraber Osmanlı’da, saray ve kasırların hâkimiyetinde bir sivil mimarlık çağı gelişse de devlet yapısı ve sosyal hayattaki köklü değişimler, sivil mimari dışında da bazı yeni yapı türlerinin doğmasına yol açmıştır. Bu minvalde Tanzimat’la birlikte, Osmanlı mimarlığında daha önce görülmemiş bazı okul, hastane, banka, hükümet konağı, belediye gibi yapılar mimarlık repertuarına girmiştir. Bu yapı türleri içerisinde bankalar değişen dünyanın simge yapıları olarak dikkat çekicidir. Bu çalışmada, Tanzimat Dönemi’nin getirilerine bağlı bir yapı türü olan banka binalarından olan Konya Ziraat Bankası Binası hem mimari hem de süsleme özellikleri ile bir bütün olarak ele alınarak incelenmiştir. Çalışma temel olarak beş kısımdan müteşekkildir. Birinci kısım olan girişin ardından gelen kinci kısımda, Türk Kamu Mimarisinin gelişimi ve banka yapılarının oluşumundan bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde, Konya Ziraat Bankası Binasının mimari ve süsleme özellikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Dördüncü kısım olan değerlendirme bölümünde, Konya Ziraat Bankası Binası ve benzer özellikler arz eden banka binaları ile kamu yapılarıyla karşılaştırmaları yapılmıştır. Son bölüm olan sonuç kısmında ise çalışmanın özgünde değerinden bahsedilmiştir. Çalışmanın temel amacı, Konya Ziraat Bankası Binasını, sanat tarihi merkezli olarak tüm yönleri ile ele almak olup bu bağlamda Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri ’de, konu özelinde ilk defa incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, kamu mimarisi, Konya, Ziraat Bankası.

Etik Beyan

YOK

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

YOK

Konya Ziraat Bank Building with its Architecture and Decorations and its Place in Turkish Public Architecture

Öz

The westernization adventure of the Ottoman Empire, which began in the 18th century, brought about radical changes in many areas. Perhaps the most important of these changes was the proclamation of the Tanzimat Edict and the process that followed. Although an era of civil architecture dominated by palaces and pavilions developed in the Ottoman Empire with the Tanzimat Edict, radical changes in the state structure and social life led to the emergence of some new building types other than civil architecture. In this respect, with the Tanzimat, some previously unseen buildings such as schools, hospitals, banks, government mansions and municipalities entered the Ottoman architectural repertoire. Among these building types, banks are noteworthy as symbolic structures of the changing world. In this study, the Konya Ziraat Bank Building, one of the bank buildings, which is a type of building connected to the returns of the Tanzimat Period, is analyzed as a whole with both its architectural and ornamental features. The study basically consists of five parts. After the first part, the introduction, in the second part, the development of Turkish Public Architecture and the formation of bank buildings are mentioned. In the third part, the architectural and ornamental features of the Konya Ziraat Bank Building are discussed in detail. In the fourth part, the evaluation section, comparisons were made with bank buildings and public buildings that have similar features with the Konya Ziraat Bank Building. In the last section, the conclusion, the intrinsic value of the study is mentioned. The main purpose of the study is to examine the Konya Ziraat Bank Building with all its aspects centered on art history, and in this context, the State Archives of the Presidency of the Republic has also been examined for the first time in the subject.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, public architecture, Konya, Ziraat Bank.

Kaynakça

• Akdağ, G. (2019). Ankara’da 1. Ulusal Mimarlık Dönemi Banka Binalarında Cephe Düzeni ve Süsleme (1926-1929). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Aktemur, A. M. (2005). Osmanlı Bankası’nın Tarihçe ve Mimarisi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (15), 1-20.
• Alpay, S. (2007). Voyvoda (Bankalar) Caddesi’nin Tarihsel Gelişimi ve Hazaren Han. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Altuntaş, A. (2014). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Başkentlerinde Banka Yapıları (1850-1950). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Artun, T. (1980). Türkiye’de Bankacılık. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Autheman, A. (2002). Bank-ı Osmanî-i Şahane. (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Osmanlı Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2001). Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bozkurt, T. (2015). Ziraat Bankası. Konya Ansiklopedisi, 9, 185-187.
• Eldem, E. (2002). Bağımlılık ve Gelişme Arasında Bir Kurum: Osmanlı Bankası. Türkler Ansiklopedisi (14), 416-435.
• Eren, C. (1979). Tanzimat Maddesi. MEB İslam Ansiklopedisi, 11, 710.
• Fırat, N. (1996). 1900 - 1930 Yılları Arasında Konya'da Türk Mimarisi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Gavin, C. T., E. S. Tekin Ş. ve Gönül A. (1988). Imperial Self Portrait – The Ottoman Empire as Revealed in Sultan Abdul Hamid’s Photographic Albums, Journal of Turkish Studies. London: Cambridge Mass.
• Genç, D. U. (2001). Ege Bölgesi’ndeki Tarihi Banka Yapıları (1915-1930). Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Güntan, Ç. (2007). II. Abdülhamid Döneminde İmparatorluk İmajının Kamu Yapıları Aracılığı ile Osmanlı Kentine Yansıtılması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniv.
• Karpuz, H. (2009). Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Ankara: TTK Yayınları.
• Kuyulu, İ. (1992). 19. Yüzyıl Osmanlı Mimarisinin Gelişimine Genel Bir Bakış, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Sempozyumu Bildirileri. (6-7 Kasım 1989, 47-62). Ankara: Milli Kütüphaneler Başkanlığı Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri II. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Mülayim, S. (2007). İkinci Meşrutiyet’in Plastik Dili. Sanat Tarihi Araştırmaları Prof. Dr. Haşim Karpuz Armağanı. Kayseri: Kıvılcım Kitabevi, 281-295.
• Saban, D. (2016). Giulio Mongeri’nin Banka Tasarım İlkeleri-Ziraat Bankası Adana Şubesi Örneği, Çukurova Araştırmaları Dergisi, 2(2), 115-129.
• Sözen, M. ve Tapan, M. (1973). 50 Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Şener, M. (2016). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ziraat Bankası ve İş Bankası Hizmet Binaları: Milli Mimarlık ve Banka Yapıları, Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 1(9), 205-226.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük (Cilt 1-2), Ankara: TTK Yayınları.
• Uluengin, Ö. (2008). Bankalar Caddesi’nin Tarihsel Değişimi ve Büro Binalarının İşlevsel Fiziksel Yönden İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniv.
• Uluyol, O. (2019). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Bankacılığın Gelişimi, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (16), 19-40.
• Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda Mimarlık Kurumunun Evrimi ve Tanzimat Dönemi Mimarlık Ortamı. Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.