FELSEFENİN ŞİİRLE BARIŞMASI: ARİSTOTELESÇİ ŞİİR ANLAYIŞI VE İSLAM FELSEFESİNİN ŞİİRE BAKIŞI

Yıl 2022, , 55 - 64, 10.01.2023

Hayyam Celilzade

https://doi.org/10.35343/kosbed.1190729

Öz

şiir ve felsefe ilişkisini konu eden çalışmamız felsefenin, düşünce faaliyetinin tek bir kalıpla yapılamayacağını, tek bir model üzerinden tezahür edemeyeceğini iddia eder. Bu bağlamda makalemizde şiirin, felsefî düşüncenin dile getirildiği önemli kalıplardan biri olduğunu savunuyoruz. Şiirin, düşünce faaliyetinin gerçekleşmesi için sağladığı imkânların neler olduğunu, felsefenin şiir üzerinden temsilinin mümkün olup olmadığını tartışmaya açan çalışmamız, bu doğrultuda Farabi ve İbn Sina’nın insani düşünüş biçimleri arasında şiiri nereye konumlandırdıklarını inceler. İrdelememizde şiire ve şairlere kendi ideal devletinde yer vermeyen Platon’un neden böyle tutum sergilediğine cevap arayarak, şiirin faydalı olduğuna kanaat getiren Aristoteles’in şiir anlayışını ortaya koyacağız. Bunun için önce Platon’un şiire dair yaklaşımını akabinde Aristoteles’in şiir anlayışını ele alacağız. Bu bağlamda Platon’un mitolojiye karşı ileri sürdüğü tezlerin değerlendirmesini yapacağız. Aristoteles’in şiiri sadece epistemolojik değil etik ve psikolojik açıdan nasıl ele aldığı üzerinde duracağız. Binaenaleyh İslam felsefesinin şiire yönelik nasıl bir yaklaşım geliştirdiği üzerinde duracağız. İslam filozoflarının şiir anlayışlarını geliştirirken nelerden etkilendikleri sorusuna cevap arayacağız. Çalışmamızın sorunsalıysa niçin Farabi ve İbn Sina’nın şiir konusunda Platon’un değil de Aristoteles’in görüşlerini benimsedikleridir. Farabi ve İbn Sina’nın Aristoteles’in şiir anlayışını takip etmekle birlikte kendi özgün şiir yaklaşımlarını geliştirip geliştirmedikleri sorusu üzerinde de duracağız. Makalemizin bu konuda ileride yapılacak daha kapsamlı çalışmalar için giriş niteliğinde olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

şiir, felsefe, hayal, taklit, sünnet

Kaynakça

• Referans1 Abdel‑Halim, R. (2014). The Role of Ibn Sina (Avicenna)’s Medical Poem in The Transmission of Medical Knowledge to Medieval Europe. Urology Annals, 6/1, 1-12.
• Referans2 Akatlı, F. (2002). Dağlarca Şiirinin Felsefi Boyutu. Anadolu Sanat, 12/3, 83-93.
• Referans3 Allen, D. S. (2011). Platon Neden Yazdı?, (Ayşe Batur, çev.). İstanbul, İletişim Yayınları.
• Referans4 Aristo. (1993). Poetika, (İsmail Tunalı, çev.). İstanbul, Remzi Yayınları.
• Referans5 Averroes. (1977). Three Short Commentaries on Aristotle’s Topics, Rhetoric and Poetics, (Charles E. Butterworth, edited and trans.). Albany, State University of New York Press.
• Referans6 Çağrı, E. (2007). Aristoteles’te Hayal Gücü (Phantasia) Üzerine. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla Üni., SBE, Muğla.
• Referans7 Farabi. (1974). Farabi’nin Üç Eseri, (Hüseyin Atay, çev.). Ankara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Referans8 Farabi. (1980). Es-Siyaset’ul-Medeniyye veya Mebadi’ul Mevcudat, (Mehmet Aydın, Abdulkadir Şener ve M. Rami Ayas, çev.). İstanbul, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Referans9 Farabi. (1987). Fususl’ül-Medeni (Siyaset Felsefesine Dair Görüşler), (Hanifi Özcan, çev.). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Referans10 Farabi. (1989). İhsa’ül Ulum (İlimlerin Sayımı), (Ahmet Ateş, çev.). İstanbul, M.E.B Yayınları.
• Referans11 Farabi. (1999). Tahsilu’s-Sa’ade (Mutluluğun Kazanılması), (Ahmet Arslan, çev.). Ankara, Vadi Yayınları.
• Referans12 Farabi. (2008). Kitabu’l-Burhan, (Ömer Türker ve Ömer Mahir Alper, çev.). İstanbul, Klasik Yayınları.
• Referans13 Gemuhluoğlu, Z. (2008). Metaforların Kognitif İçeriklerinin Felsefe ve Şiir Dili Açısından İncelenmesi -Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd Örnekleri. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 34, 121-144.
• Referans14 Gemuhluoğlu, Z. (2011). Sanat ve Felsefe İlişkisinde Güzelin Güncelliği. Notlar 28, 3-24.
• Referans15 Görgün, T. (2009). Edebiyat ve Felsefe. Türk Edebiyatı, 427, 46-55.
• Referans16 Gündoğan, A. O. (1999). Edebiyat ile Felsefe İlişkisi Üzerine. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40/1, 195-203.
• Referans17 Haşlakoğlu, O. (2005). Politeia Diyalogunda Epistêmê Tasnifi Ve Dialektikê Methodos’un Anlamı, Felsefe Tartışmaları, 34, 1-15.
• Referans18 Hocaoğlu, D. (2000). Platon Felsefesinde Estetik Kaygu ve Hakîkat veya Şiir ve Felsefe. Köprü, 71, 59-93.
• Referans19 İbn Sina. (2004). Risaleler, (Alparslan Açıkgenç ve Hayri Kırbaşoğlu, çev.). Ankara, Avrasya Yayınları.
• Referans20 İbn Sina. (2005). İşaretler ve Tembihler, (Ali Durusoy, Muhittin Macit ve Ekrem Demirli, çev.). İstanbul, Litera Yayınları.
• Referans21 İbn Sina. (2006). İkinci Analitikler, (Ömer Türker, çev.). İstanbul, Litera Yayınları.
• Referans22 İbn Sina. (2008). Topikler, (Ömer Türker, çev.). İstanbul, Litera Yayınları.
• Referans23 Kemal, S. (2003). The Philosophical Poetics of Alfarabi, Avicenna and Averroës: The Aristotelian Reception, New York, Routledge.
• Referans24 Macit, M. (2004). Aristoteles ve İbn Sînâ’da Nefs-Beden İlişkisi Problemi ve Modern Zihin Felsefesindeki Bazı Yansımaları. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 26/1, 59-83.
• Referans25 McGinnis, J. (2010). Avicenna, New York, Oxford University Press.
• Referans26 Nimrouzi, M., Salehi, A., Ahmadi, A., Kiani, H. (2015). Avicenna’s Medical Didactic Poem: Urjuzehtebbi, Acta Med Hist Adriat, 13/2, 45-56.
• Referans27 Oktay, A. S. (2012). İbn Sînâ’nın İlim, Felsefe Anlayışı ve Din Felsefe İlişkilerine Yaklaşımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/15, 287-316.
• Referans28 Platon. (1985). Devlet, (Sabahattin Eyüpoğlu, çev.). İstanbul, Remzi Yayınları.
• Referans29 Taşkent, A. (2012). Güzelin Peşinde: Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd’de Estetik. İstanbul, Klasik Yayınları.