Hayaller ve Hayatlar: Psikolojik Danışman Adaylarının Kariyer İstek ve Beklentileri

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 116 - 137, 30.12.2024

Zeynep Görgülü , Selen Demirtaş Zorbaz

https://doi.org/10.58501/kpdd.1518677

Öz

Bireyler karşılaştıkları engellerden dolayı kariyer isteklerinden farklı ancak daha ulaşılabilir olan kariyer beklentilerine sahip olabilmektedir. Bu araştırmanın amacı da psikolojik danışman adaylarının kariyer istek ve beklentilerindeki uyuşma durumunu incelemektir. Bu amaçla uygun örnekleme yolu ile ulaşılan, farklı üniversitelerde öğrenimlerini sürdüren, 3. ve 4. sınıf öğrencisi 310 psikolojik danışman adayının (%84.84 kadın) verileri analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların yarıdan fazlasının kariyer istek ve beklentilerinin farklı olduğu görülmüştür. Katılımcılar en fazla kamuya bağlı bir okulda ve bir psikolojik danışma merkezinde çalışmak istediklerini bildirmişlerdir. En fazla beklenen seçenek ise kamuya bağlı bir okulda çalışmak iken psikolojik danışma merkezinde çalışmayı bekleyenlerin oranı isteyenlerin oranından oldukça düşüktür. İstek ve beklentilerdeki uyuşmazlığı katılımcıların açıklama şekilleri nitel içerik analizi ile incelenmiştir. Buna göre bireysel koşullar, işe erişim ve çalışma koşulları kategorileri ortaya çıkmıştır. Bulgular literatürle birlikte tartışılmış ve kariyer psikolojik danışmanlığına ve psikolojik danışman eğitimine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kariyer Gelişimi, Kariyer Istekleri, Kariyer Beklentileri, İstek Beklenti Uyuşmazlığı, Psikolojik Danışman Adayları

Etik Beyan

Bu araştırma Helsinki Deklarasyonu doğrultusunda tamamlanmıştır. Bu doğrultuda, çalışma Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Etik Kurulu tarafından incelenmiş ve izin verilmiştir. Ayrıca, çalışmadaki veri araçları sadece gönüllü katılımcılara uygulanmıştır. Tüm katılımcılar bilgilendirilmiş onam vermiştir. Ayrıca, katılımcılar veri toplama sırasında istedikleri zaman çalışmadan çekilebilecekleri konusunda bilgilendirilmiştir. Etik Kurul Adı: Selcuk University Education Faculty Ethical Review Board. Onay Tarihi: 31/01/2024 Onay Belge Numarası: E-61911390-100-690674

Dreams and Realities: Career Aspirations and Expectations of Counselor Candidates

Öz

Individuals may have career expectations that are more attainable due to the obstacles they face but different from their career aspirations. The purpose of this study is to examine the congruence of career aspirations and expectations of counselor candidates. For this purpose, the data of 310 counselor candidates (84.84% female) who were reached through convenience sampling and who were 3rd and 4th year students at different universities were analyzed. As a result of the research, it was seen that more than half of the participants had different career aspirations and expectations. The participants reported that they most wanted to work in a public school and a counseling center. While the most expected option is to work in a public school, the rate of those who expect to work in a counseling center is considerably lower than the rate of those who want to work in a counseling center. The ways in which the participants explained the discrepancy in aspirations and expectations were analyzed through qualitative content analysis. Accordingly, the categories of individual conditions, access to work and working conditions emerged. The findings were discussed with the literature and recommendations were made for career counseling and counselor education.

Anahtar Kelimeler

Career Development, Career Aspirations, Career Expectations, Aspiration Expectation Discrepancy, Counselor Candidates

Kaynakça

• Akoğlan Kozak, M. ve Dalkıranoğlu, T. (2013). Mezun öğrencilerin kariyer algılamaları: Anadolu Üniversitesi örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 41-52.
• Allen, J., & Robbins, S. B. (2008). Prediction of college major persistence based on vocational interests, academic preparation, and first-year academic performance. Research in Higher Education, 49(1), 62–79. https://doi.org/10.1007/s11162-007-9064-5
• American Counseling Association. (n.d.). Divisions, regions and branches. https://www.counseling.org/about/divisions-regions-branches
• Asarlı, Z. & Önder Külahoğlu, Ş. (2022). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (PDR) lisans programında okuyan öğrencilerin mesleki gelecek algılarının kariyer uyumu açısından incelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9(82), 890-915. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.1744
• Aşantuğrul, N. (2024). Üniversite öğrencilerinin gelecek kaygıları üzerine nitel bir araştırma: üniversite öğrencilerinde gelecek kaygısı. Ases Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 62-68. https://doi.org/10.5281/zenodo.12532649
• Beckmann, J., Wicht, A., & Siembab, M. (2023). Career compromises and dropout from vocational education and training in Germany. Social Forces, 102(2), 658–680. https://doi.org/10.1093/sf/soad063
• Bengisoy, A., & Özdemir, M. B. (2019). Psikolojik danışman/rehber öğretmenlerin bakış açısıyla psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 189-193. https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.24
• Bouchard, L. M., & Nauta, M. M. (2018). College students’ health and short-term career outcomes. Journal of Career Development, 45(4), 393–406. https://doi.org/10.1177/0894845317699517
• Creed, P. A., & Blume, K. (2013). Compromise, well-being, and action behaviors in young adults in career transition. Journal of Career Assessment, 21(1), 3–19. https://doi.org/10.1177/1069072712453830
• Demir, F. B., Demirbaş, İ., & Öteleş, Ü. U. (2023). Sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının gelecek kaygılarının belirlenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 11(30), 39-53. https://doi.org/10.52528/genclikarastirmalari.1271105
• Doğan, S. (2000). Türkiye'de psikolojik danışma ve rehberliğin durumu ve geleceğe ilişkin yönelimler. Eğitim ve Bilim, 25(118).
• Ergin, Z. Ö., Kirazcı, F., & Büyükgöze-Kavas, A. (2023). Çalışma psikolojisi kuramı bağlamında insana yakışır iş modeli. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 19-32. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1070314
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2018). How to design and evaluate research in education (10th ed.). McGraw-Hill Education.
• Gjerustad, C. (2016). Predicting unemployment: Occupational aspiration–achievement discrepancy as a risk factor in Norwegian young adults. International Journal of Social Welfare, 25(4), 361–372. https://doi.org/10.1111/ijsw.12211
• Gottfredson, L. S. (2002). Gottfredson’s theory of circumscription, compromise, and self-creation. Career choice and development, 4, 85-148.
• Görgülü, Z., & Bozgeyikli, H. (2022). Chance in career choice: A rank-ordering study. OPUS Journal of Society Research, 19(48), 573-587. https://doi.org/10.26466/opusjsr.1110507
• Gündüz, B., & Çelikkaleli, Ö. (2009). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki yetkinlik inancı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 119-133.
• Hoff, K. A., Song, Q. C., Wee, C. J., Phan, W. M. J., & Rounds, J. (2020). Interest fit and job satisfaction: A systematic review and meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 123, 103503. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2020.103503
• Hoff, K., Van Egdom, D., Napolitano, C., Hanna, A., & Rounds, J. (2022). Dream jobs and employment realities: How adolescents’ career aspirations compare to labor demands and automation risks. Journal of Career Assessment, 30(1), 134-156. https://doi.org/10.1177/10690727211026183
• İkiz, E. (2010). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 25-43.
• İnan, M., Var, L., Kurtuldu, T., & Cihan, B. B. (2024). Üniversite son sınıf öğrencilerinin gelecek kaygılarını çözümlemek. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 79-90.
• Korkut Owen, F. (2018). Psikolojik danışman adaylarının kariyer gelişim öyküleri. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 22-47.
• Korkut Owen, F., Kepir, D., Özdemir, S., Ulaş, Ö., Vd. (2013). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151. https://doi.org/10.17860/efd.87701
• Kristof-Brown, A., & Guay, R. P. (2011). Person–environment fit. In S. Zedeck (Ed.), APA handbook of industrial and organizational psychology, Vol. 3. Maintaining, expanding, and contracting the organization (pp. 3–50). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/12171-001
• Leahy, M. J., Rak, E., & Zanskas, S. A. (2015). A brief history of counseling and specialty areas of practice. In I. Marini & M. A. Stebnicki (Eds), The professional counselor’s desk reference (ss. 1-8). Springer Publishing Company. https://doi.org/10.1891/9780826171825.0001
• Metz, A. J., Fouad, N., & Ihle-Helledy, K. (2009). Career aspirations and expectations of college students. Journal of Career Assessment, 17(2), 155–171. https://doi.org/10.1177/1069072708328862
• Millî Eğitim Bakanlığı. (n.d.). Personel Genel Müdürlüğü. https://personel.meb.gov.tr/
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024, Mayıs 7). Milli Eğitim Bakanlığı Mayıs 2024 Sözleşmeli Öğretmen Alım İlanı. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_05/07100535_MayYs-2024_YayYnlanacak_Kontenjan.pdf
• Orhan, E. E., & Ok, A. (2014). Öğretmenlik programlarını kimler tercih ediyor? Adayların giriş özellikleri ve öğretmenliğe yönelik tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 75-92.
• Özgül, O. (2023). Üniversite öğrencilerinin kariyer sıkıntılarının belirlenmesi üzerine nitel bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1049-1070. https://doi.org/10.18037/ausbd.1199646
• Patton, W., & Creed, P. (2007). The relationship between career variables and occupational aspirations and expectations for Australian high school adolescents. Journal of Career Development, 34(2), 127–148. https://doi.org/10.1177/0894845307307471
• Perry, J. C., & Raeburn, R. (2017). Possible selves among urban youth. Journal of Career Development, 44(6), 544–556. https://doi.org/10.1177/0894845316670032
• Pişkin, M. (2006). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin dünü, bugünü ve yarını. In M. Hesapçıoğlu & A. Durmuş (Eds.), Türkiye’de Eğitim Bilimleri: Bir Bilanço Denemesi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pryor, R. G., & Taylor, N. B. (1986). What would I do if I couldn't do what I wanted to do? Investigating career compromise strategies. Australian Psychologist, 21(3), 363-376. https://doi.org/10.1080/00050068608256914
• Rehfuss, M. C., Gambrell, C. E., & Meyer, D. (2012). Counselors’ perceived person–environment fit and career satisfaction. The Career Development Quarterly, 60(2), 145–151. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2012.00012.x
• RStudio Team (2021). RStudio: Integrated Development Environment for R. RStudio, PBC, Boston, MA. http://www.rstudio.com/
• Ryu, J., & Jeong, J. (2021). Career compromise types among university graduates during the school-to-work transition. The Career Development Quarterly, 69(1), 19–33. https://doi.org/10.1002/cdq.12246
• Schreier, M. (2013). Qualitative content analysis in practice. Sage.
• The jamovi project (2023). jamovi (Version 2.3) [Computer Software]. Retrieved from https://www.jamovi.org
• Tsaousides, T., & Jome, L. (2008). Perceived career compromise, affect and work-related satisfaction in college students. Journal of Vocational Behavior, 73(2), 185–194. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2008.04.003
• Ulas-Kilic, O., Demirtaş Zorbaz, S., & Kızıldağ, S., (2020). University students' perceptions of unplanned events as a factor in the process of career choice.  Canadıan Journal of Career Development, 19(1), 14-24. https://cjcd-rcdc.ceric.ca/index.php/cjcd/article/view/21
• Ültanır, E. (2005). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) mesleği ve psikolojik danışman eğitimi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 102-111.
• Üniveri. (n.d.). Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölüm Profili.  https://www.cbiko.gov.tr/projeler/uni-veri?process=sectionProfile&sectionProfile=60&variables=7. Son erişim tarihi: 02.09.2024
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 193- 213.
• Yıldız, E. (2012). Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(33), 37-61.
• Yılmaz, A. (2019). Öğretmen adaylarının kariyer streslerinin karma araştırma yaklaşımı ile incelenmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 93-105.   https://dergipark.org.tr/en/pub/tsbd/issue/44025/543152
• Yükseköğretim Kurulu. (2024a). 2023-2024 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri: Eğitim ve öğretim alanları sınıflamasına göre lisans düzeyindeki mezun sayıları. Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Yükseköğretim Kurulu. (2024b). 2023-2024 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri: Eğitim ve öğretim alanları sınıflamasına göre lisans düzeyindeki öğrenci sayıları. Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/