Nielsen’ın Sezgisel (Heuristic) Yaklaşımı Odağında Etkileşimli Veri Görselleştirmesi

Yıl 2025, Sayı: 8, 171 - 190, 26.12.2025

Muhammet Enes Şahin

https://doi.org/10.51118/konsan.2025.65

Öz

Arayüzde sezgisel yaklaşım; arayüze bakarak iyiyi ve kötüyü tespit etmeye çalışma çabasıdır. Bu çaba genellikle var olan ve belirli özelliklere sahip kılavuz belgelere uyarak yapılmakta, bahsi edilen kılavuz belgelerinin hacimli kurallar bütünü oluşu geliştiricilerin gözünü korkutmaktadır. Nitekim pek çok insan bu kural kılavuzlarına bakmak yerine kendi sezgileriyle değerlendirme yapmaktadır. Bu bağlamda Nielsen ve Molich’in 1990’daki sezgisel kullanılabilirlik ilkeleri mevcut kural karmaşasını sadeleştirmiş ve ilke sayısını azaltmıştır. Bu çerçevede Nielsen ve Molich’in sezgisel değerlendirme listesi, kullanıcı arayüz tasarımlarında ortaya çıkan sorunların önemli bir kısmını çözmeye yardımcı olmaktadır. Veri görselleştirme; ham verilerin görselleştirilmesine dayanan bir tasarım alanıdır. İstatistik ve matematik bilgisinden yoksun kişilerin verilerdeki eğilimleri daha kolay algılamasını sağlayan veri görselleştirmesi, verinin yoğun olduğu durumlarda etkileşime dayalı bir şekilde tasarlandığında tasarımın problem çözme becerisini arttırmaktadır. Kullanıcının tasarımla etkileşimine dayanan bu süreç, kullanıcı odaklı tasarlandığı ölçüde başarılı olarak nitelendirilir. Bu araştırmanın amacı Nielsen’ın etkileşim tasarımındaki problemlerin çözümüne dair geliştirdiği sezgisel yaklaşımın olanaklarını etkileşimli veri görselleştirme odağında tartışılmasıdır. Çalışmada Nielsen’ın sezgisel yaklaşımı bağlamında etkileşimli veri görselleştirmenin nasıl tasarlanacağı ve kullanılabilirliğe nasıl ve ne ölçüde katkı sağlayacağının cevabı aranmıştır. Nitel paradigma ekseninde yürütülen bu araştırmada Nielsen’in sezgisel yaklaşım kılavuzundaki maddeler araştırmanın temaları olarak belirlenmiştir. Belirlenen temalar amaçlı örneklem kapsamında seçilen etkileşimli veri görselleştirme örnekleri odağında betimsel olarak analiz edilmiştir. Analizin sonucu literatür ile ilişkilendirilmiş ve sezgisel yaklaşımın kullanılabilirliğe etkisi ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sezgisel (Heuristic) Yaklaşım , Veri Görselleştirme , Etkileşim Tasarımı.

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Interactive Data Visualization in the Context of Nielsen’s Heuristic Approach

Öz

The intuitive approach in interface design refers to the effort to identify what is good and bad simply by looking at the interface itself. This effort is generally carried out by following existing guideline documents that contain specific features; however, the extensive set of rules in these documents often intimidates developers. Consequently, many individuals prefer to make evaluations based on their own intuition rather than consulting these guidelines. In this context, Nielsen and Molich’s heuristic usability principles from 1990 simplified the existing complexity of rules and reduced the number of principles. Accordingly, Nielsen and Molich’s heuristic evaluation list helps resolve a significant portion of the problems that arise in user interface design. Data visualization is a design field based on the visual representation of raw data. It allows individuals lacking statistical and mathematical knowledge to more easily perceive trends within the data, and when designed interactively—especially in situations where data density is high—it enhances the problem-solving capacity of the design. This process, which is based on the user’s interaction with the design, is considered successful to the extent that it is user-centered. The aim of this study is to discuss the potential of Nielsen’s heuristic approach, developed for solving problems in interaction design, within the context of interactive data visualization. Within this scope, the study seeks to answer how interactive data visualization can be designed based on Nielsen’s heuristic approach and how—and to what extent—it can contribute to usability. Conducted within a qualitative paradigm, the research used the items in Nielsen’s heuristic guideline as thematic categories. These themes were descriptively analyzed through selected interactive data visualization examples chosen through purposeful sampling. The results of the analysis were related to the existing literature, revealing the impact of the heuristic approach on usability.

Anahtar Kelimeler

Heuristic evaluation , Data visualisation , Interaction design.

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Budiu, Raluca. “Memory Recognition and Recall in User Interfaces.” Nielsen Norman Group, 6 July 2014, www.nngroup.com/articles/recognition-and-recall/.
• Fessenden, Therese. “Aesthetic and Minimalist Design (Usability Heuristic #8).” Nielsen Norman Group, 24 Jan. 2021, www.nngroup.com/articles/aesthetic-minimalist-design/.
• Gonzalez-Holland, E., Whitmer, D., Moralez, L., & Mouloua, M. (2017). Examination of the Use of Nielsen’s 10 Usability Heuristics & Outlooks for the Future. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 61(1), 1472-1475. https://doi.org/10.1177/1541931213601853
• Harley, A. (2018, June 3). Visibility of System Status. Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/visibility-system-status/
• Jimenez, C., Lozada, P., & Rosas, P. (2016, September). Usability heuristics: A systematic review. In 2016 IEEE 11th Colombian Computing Conference (CCC) (pp. 1-8). IEEE.
• Joyce, A. (2020, December 13). Help and documentation (Usability heuristic #10). Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/help-and-documentation/
• Kaley, A. (2018, July 1). Match Between System and Real World: 2nd Usability Heuristic Explained. Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/match-system-real-world/
• Krause, Rachel. “Maintain Consistency and Adhere to Standards (Usability Heuristic #4).” Nielsen Norman Group, 2021, www.nngroup.com/articles/consistency-and-standards/.
• Laesser, C. (2024). Christian Laesser – Freelance Designer. Christian Laesser. https://christianlaesser.com/ Laubheimer, Page. “Flexibility and Efficiency of Use: The 7th Usability Heuristic Explained.” Nielsen Norman Group, 22 Nov. 2020, www.nngroup.com/articles/flexibility-efficiency-heuristic/.
• Laubheimer, Page. “Preventing User Errors: Avoiding Unconscious Slips.” Nielsen Norman Group, 23 Aug. 2015, www.nngroup.com/articles/slips/.
• Neusesser, T., & Sunwall, E. (2023, May 14). Error-message guidelines. Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/error-message-guidelines/
• Rosala, Maria. “User Control and Freedom.” Nielsen Norman Group, 29 Nov. 2020, www.nngroup.com/articles/user-control-and-freedom/.
• URL 1: http://krisztinaszucs.com/vizmarathon/ Erişim Tarihi: 10.10.2025.
• URL 2: https://www.lindseypoulter.com/wdvp/ Erişim Tarihi: 10.10.2025.
• URL 3: https://artists.colortheft.com/#/about Erişim Tarihi: 10.10.2025.