TÜRK RESİM SANATINDA SOYUT EĞİLİMLER

Yıl 2019, Sayı: 2, 1 - 14, 27.12.2019

Nedret Yaşar

Öz

20. yüzyılın ilk çeyreğinde Batı sanatında gelişen
yenilikçi eğilimler Avrupa’da öğrenim gören asker ressamlarımızca benimsenmiş,
büyük oranda doğanın ve nesnelerin tuvale aktarımıyla sınırlı Türk resim
sanatının gelişmesine yol açmıştır.

Cumhuriyet’in ilanından 1940’lara kadar Batı anlayış
ve modeli alınarak devrim niteliğnde değişiklikler art arda gerçekleştirilmiş,
çağdaş Türk resmi de, tıpkı edebiyat, müzik, mimari vb. sanat dallarında olduğu
gibi devlet eliyle şekillendirilmiştir.

Çok partili döneme geçiş sonucunda ekonomik ve sosyal
alanda ortaya çıkan yeni açılımlar sanatta, özellikle resim sanatında önemli
gelişmelere yol açmıştır. 1950’ler sonrasında ise çağdaş Türk resmi gelenekle
her alanda bir hesaplaşma içine girmiştir. Resim sanatının devlet eliyle temsil
edilme olanaklarının azaldığı oranda bireysel arayışlar yoğunlaşmış, Geometrik,
Lirik, Geometrik Nonfigüratif ile Lirik Nonfigüratif olarak tanımlanan soyut
eğilimler serpilerek gelişmiştir.

Çalışmamızda Türk resim sanatında soyut eğilimler ele
alınarak bunların ortaya çıkış nedenleri, başlıca temsilcileri ve çalışmaları
irdelenecek, Batının soyut resim sanatıyla benzer ya da farklı özellikleri ortaya
çıkarılmaya çalışılacaktır. Bununla birlikte söz konusu eğilimlerin dünya ve
Türk sanatına katkısı saptanmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Türk Sanatı, Soyut Eğilimler, Modern Türk Sanatı

Kaynakça

• Kaynaklar
• Referans 1: ADORNO Theodor W., “Modernizmin Serüveni”, Estetik kuram içinde, derleyen Enis Batur, YKY, İstanbul, 1997.Referans 2: ELMAS Hüseyin, Çağdaş Türk Resminde Minyatür Etkileri, İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Konya, 2000.Referans 3: KANDİNSKİ Vasili, O duhovnom v iskusstve, Leningrad: Fond “Leningradskaya galereya”, 1990, s. 7.Referans 4: COSSU Jean; “Introduction, UNESCO Expositions Internationale d’art Moderne”, Paris 1946.Referans 5: GENÇ Adem, “Batı Sanatına Yönelik Türk Resminde Soyut “Soyut” ve “Soyutlama” kavramları, DYD Haberleri, Nisan 1988, Sayı 84.Referans 6: GİRAY Kıymet, “Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu”, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1998.Referans 7: GİRAY Kıymet, “Resim Sanatımızda On’lar Grubu”. Rh + Sanat, S. 7, Mas Matbaacılık, Kasım / Aralık 2003, İstanbul, s. 20-21.Referans 8: ÖZSEZGİN Kaya, Başlangıcından Bügüne Türk Resim Sanatı Tarihi, C.3, Tilgat Yayınları, İstanbul, 1982.Referans 9: TANSUĞ Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1986.Referans 10: TURANİ Adnan, “Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi”, Tiglat Yayınları, C.2, 1982.Referans 11: TURANİ Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2007.Referans 12: WORRINGER Willhelm, “Soyutlama ve Empati”, Modernizmin Serüveni (Haz. Enis Batur), YKY, İstanbul, 1997.
• İnternet Kaynaklar
• YAMAN Zeynep Yasa, Türk Resminde “non-Figüratif” Tartışmaları ve “Tavanarası Ressamları” 1, (Çevrimiçi) http://www.gorselsanatlar.org/turk-sanati/turk-resminde-non-figuratif-tartismalari-zeynep-yasa-yaman/?wap, (Erişim tarihi 20.09.2018)
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1. Vasili Kandinski, “Hırçın-Uysal Pembe”, 63,5 x 48 cm, Karton Üzerine Yağlıboya, Wallraf- Richartz Müzesi, Köln. https://useum.org/artwork/Scharfruhiges-Rosa-Vasily-Kandinsky-1924, Erişim Tarihi: 02.10.2018.Görsel 2. Kazimir Maleviç, “Kova Taşıyan Köylü Kadın: Dinamik Düzenleme”, 1912- 1913, 80,3 x 80,3 cm, Tuval Üzerine Yağlıboya, Modern Sanatlar Müzesi, New York. https://www.moma.org/collection/works/80381, Erişim tarihi: 22.11.2018.Görsel 3. Robert Delaunay, “Dairesel Şekiller: Güneş ve Ay”, 1912- 1913, 250 x 248 cm, Tuval Üzerine Yağlıboya, Kunsthaus, Zürih. http://kunsthaus.ch/delaunay/en/, Ertişim tarihi: 09.09.2018.Görsel 4. Nejat Melih Devrim, “Soyu Kompozisyon”, 1947- 49, Tuval Üzerine Yağlıboya, 235 x 304 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu / Eczacıbaşı Topluluğu Bağışı, https://www.istanbulmodern.org/tr/koleksiyon/koleksiyon/5?t=3&id=971, Erişim tarihi: 15.10.1918.Görsel 5. Fahrünnisa Zeid, “Soyut Kompozisyon”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 130 x 181,5 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu, Eczacıbaşı Grup Bağışı, https://www.istanbulmodern.org/tr/sergiler/gecmis-sergiler/fahrelnissa-zeid_2022.html, Erişim tarihi: 15.06.2017.Görsel 6. Zeki Faik İzer, “Jean Goujon Heykeli ve Model”, 1968, Tuval Üzerine Yağlıboya144 x 96,5 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu / Eczacıbaşı Topluluğu Bağışı, https://www.istanbulmodern.org/tr/koleksiyon/koleksiyon/5?t=3&id=1201, Erişim tarihi: 22.12.2018. Görsel 8. Mübin Orhon, “Mohaç Meydan Savaşı”, 1967, Tuval Üzerine Yağlıboya, 100 x 288 cm, Öner Kocabeyoğlu Koleksiyonu, https://galerinev.art/storage/files/publications/mubin.pdf, Erişim tarihi: 11.10.2018. Görsel 9. Sabri Berkel, “Soyut Kompozisyon”, 1973, Tuval Üzerine Yağlıboya, 195 x 150 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu / Eczacıbaşı Topluluğu Bağışı, https://www.istanbulmodern.org/tr/koleksiyon/koleksiyon/5?t=3&id=1192, Erişim tarihi: 25.11.2018. Görsel 10. Adnan Turani, “Soyut”, 115 x 125 cm, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1995, Çağa Resim Koleksiyonu, https://www.artamonline.com/301-muzayede-cagdas-sanat-eserleri/20392-adnan-turani-1925-2016-sari-kirmizi-ve-mavili-soyut, Erişim tarihi: 04.01.2019. Görsel 11. Abidin Elderoğlu, “Soyut”, 1969, Tuval Üzerine Yağlıboya, 100 x 100 cm, Özel Koleksiyon, (1998) Galeri Baraz, AKM, “Türk Resminde Soyut Eğilimler” (Sergi kitabı), Dışbank yayını, İstanbul, s. 60.Görsel 12. Devrim Erbil, “Doğa Yorumu”, 1965, Tuval Üzerine Yağlıboya, 255 x 500 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu / İsmet Titiz Bağışı, https://www.istanbulmodern.org/tr/koleksiyon/koleksiyon/5?t=3&id=977, Erişim tarihi: 15.10.2018.