Türk Resim Sanatında Bir Öncü Hareket Olan D Grubu’nun Düşünsel Temelleri

Yıl 2023, Sayı: 6, 244 - 257, 29.12.2023

Mehmet Susuz Mahmut Sami Öztürk

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.35

Öz

Türk resim sanatının başlangıcından itibaren gerek biçimsel değişimi ve dönüşümü gerekse içerik yönünden barındırdığı değerlerin farklılaşan yapısı birçok araştırmacının ilgisini çekmiştir. Bu konu bağlamında yapılan araştırmaların merkezinde ‘Türk resim sanatında batılılaşma etkileri’ önemli yer tutar. Bu dönemlerde ortaya çıkan batılılaşma etkilerinin tespit edilmesi, 1933 yılında kurulan D Grubu’nun Türk resim sanatındaki öncü hareket olma potansiyelinin algılanması açısından önemlidir. Çoğu, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde eğitim görmüş D Grubu sanatçıları, resim sanatının akademik düzeyde etkili bir bağlamda gerçekleştirildiği Batı’ya giderek var olan sanatsal birikimlerine yeni değerler eklemişlerdir. D Grubu sanatçıları, yurda döndükten sonra Türk resim sanatı açısından ‘öncü’ ifadesiyle değerlendirilecek bir oluşumun temellerini atmışlardır. Bu temeller sadece Doğu’nun konstrüktivist (inşacı) ve Batı’nın kübist formların harmanlanmasıyla ulaşılan estetik değerler değildi. Aynı zamanda kültürümüzün toplumsal dinamiklerini oluşturan gündelik yaşamın konularını, kırsal bölgelerde yaşayan insanların yaşam pratiklerini ve kültürümüze ait imgeleri estetik bir düzeyde harmanlayarak eserlerine yansıtan D Grubu sanatçıları Türk resim sanatına yeni bir soluk getirmiştir. D Grubu hareketini öncesindeki sanat oluşumlarından farklı kılan bazı değerler bulunur. Bu değerlerin incelenmesi araştırmanın amacının ortaya konulması açısından önemlidir. D Grubu’nun potansiyeline yönelik yapılan araştırmalarda ulaşılan genel değerlendirmeleri şu şekilde ifade edebiliriz: - Türk resim sanatında geometrik parçalanmaları ve inşacı anlayışı bir arada kullanan D Grubu sanatçıları, oluşturdukları özgün formları estetik düzeyde eserlere yansıtmışlardır. - Grubun ortaya koyduğu sanat anlayışının algılanabilirliğini arttırmaya yönelik sanatçılar, bir savunma refleksi olarak kuramsal/teorik söylemler geliştirmişlerdir. İfade edilen bu değerlendirmeler, D Grubu’nun ‘öncü’ bir sanat hareketi olma potansiyeline yönelik düşünsel temellerin açıklanabilmesine katkı sağlar.

Anahtar Kelimeler

Sanat, Türk Resim Sanatı, ‘D’ Grubu, Kübizm, Konstrüktivizm

Intellectual Foundations of D Group a Pioneering Movement in Turkish Painting Art

Öz

Since the beginning of Turkish painting, both its formal change and transformation and the varying structure of the values it contains in terms of content have attracted the attention of many researchers. ‘Westernization effects in Turkish painting’ has an important place in the center of the research conducted in the context of this subject. Identifying the westernization effects that emerged in these periods is important in terms of perceiving the potential of the D Group, which was founded in 1933, to be a pioneering movement in Turkish painting art. D Group artists, most of whom were educated at Sanayi-i Nefise Mektebi, added new values to their existing artistic knowledge by going to the West, where the art of painting was practiced in an effective academic context. After returning home, D Group artists laid the foundations of a formation that will be considered a ‘pioneer’ in terms of Turkish painting. These foundations were not just the aesthetic values achieved by blending the Constructivist forms of the East and the Cubist forms of the West. At the same time, D Group artists, who reflect the subjects of daily life that constitute the social dynamics of our culture, the life practices of people living in rural areas and the images of our culture in their works by blending them at an aesthetic level, have brought a new breath to Turkish painting. There are some values that make the D Group movement different from previous art formations. Examining these values is important in revealing the purpose of the research. We can express the general evaluations reached in the researches conducted on the potential of D Group as follows: - D Group artists, who used geometric fragmentation and constructivist understanding together in Turkish painting art, reflected the original forms they created in their works at an aesthetic level. - Artists have developed theoretical discourses as a defense reflex to increase the perceptibility of the artistic approach put forward by the group. These evaluations contribute to explaining the intellectual foundations of D Group's potential to become a ‘pioneering’ art movement.

Anahtar Kelimeler

Intellectual Foundations of D Group a Pioneering Movement in Turkish Painting Art

Kaynakça

• Apollinaire, G., Eimert, D., Podoksik, A., (2010), Cubism, Parkstone Press International: New York.
• Başkan, S., (1991), Ondokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Türk Ressamları, Kültür Bakanlığı Yayınları/1321: Ankara, Sanat Eserleri Dizisi 14.
• Baysal, A. M., (2021), D Grubu’nun Türk Resim Sanatında Özgünlük Açısından Önemi, Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s.s. 29-45.
• Berk, N., Gezer, H., (1973), 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli, İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul, 50. Yıl Dizisi: 2, 1. Baskı.
• Berk, N., Turani, A., (1981), Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, Cilt 2, Tiglat Yayınları: İstanbul.
• Cezar, M., (1995), Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayını, Cilt 1.
• Çıtak, E., (1994), Türk Resminde D Grubu, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Genç, M. A., (2012), D Grubu Ressamlarının Türk Resim Sanatının Gelişimine Olan Katkıları, İdil Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 5, s.s. 405-417.
• Giray, K., (2020), Ankara Resim ve Heykel Müzesi Başyapıtlar-II, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları: Ankara.
• Golding, J., (1988), Cubism: A History and an Analysis, 1907-1914, The Belknap Press of Harvard University Press, 3. Baskı, Cambridge, Massachusetts.
• Göktepe, M., (2018), Cumhuriyet Dönemi Türk Resminde İnsan Figürü, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Ana Sanat Dalı, İstanbul.
• Karayağmurlar, B., (2001), Nurullah Berk ve Kübizm, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, S13, s.s. 125-130. (Kaynak: https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/466) Erişim Tarihi: 03.10.2023.
• Keser, N., (2009), Sanat Sözlüğü, Ütopya Yayınları: Ankara, 2. Baskı.
• Kumaş Şenol, N., Elmas, A. O., (2022), Picasso Kübizmi Üzerinden Sanat ve Moda Etkileşimi (Viktor & Rolf Örneği), Konya Sanat Dergisi, Sayı: 5, s.s. 1-14.
• Lodder, C., (1983), Russian Constructivism, Yale University Press, New Haven and London.
• Pelvanoğlu, B., (2010), Hoca Ressamlar Ressam Hocalar, Sanay-i Nefise’den Msgsü’ye Akademi Resim Hocaları Sergisi, Editörler: Burcu Pelvanoğlu ve Neslihan Uçar, Metin Çeviri: Ayperi Okur, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Renda, G., ve Erol, T., (1980), Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, Cilt 1, Tiglat Yayınları: İstanbul.
• Tanındı, Z., (1996), Türk Minyatür Sanatı, Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı Dizisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tanındı, Z., (2015), İstanbul Sarayının Resim Hazinesinden:
• Osmanlı Sanatında Minyatür, Cilt: 7, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, (Kaynak: https://istanbultarihi.ist/275-istanbul-sarayinin-resim-hazinesinden-osmanli-sanatinda-minyatur) Erişim Tarihi: 25. 06. 2023.
• Terzi, İ., (1989), Mehmed Esad’ın Mir’at-ı Mühendishane-i Berrî-i Hümayun ve Mir’at-ı Mekteb-i Harbiye Adlı Eserlerine Göre 19. Yüzyıl Türk Resmi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 1, s.s. 142-146, (Kaynak: https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/20254/215046) Erişim Tarihi: 07.09.2023.
• Turani, A., (2010), Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi: İstanbul, 14. Baskı.
• Vardar T., Kınık M., (2021), Sanat Tarihine Geçmiş Eserlerin, Günümüz Sanatsal Tasarımlarına Etkilerinin Pastiş ve Parodi Kavramları Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Konya Sanat Dergisi, 4, s.s. 17-28.
• Wadley, N., (1970), Cubism-Movements of Modern Art, Editör: Trewin Copplestone, Hamlyn Publishing.
• Yaşar, N., (2019), Türk Resim Sanatında Soyut Eğilimler, Konya Sanat Dergisi, Sayı: 2, s.s. 1-14.
• Dipnot Kaynakçası 1- TDK Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 08.09.2023.
• Görseller Kaynakçası Görsel 1: Sultan II. Mehmed’in Portresi. Albümden. Sinan Bey’e atfedilir. (TSMK, H., nr. 2153, vr. 145a) (Tanındı, 2015, s. 386).
• Görsel 2: (URL 1): Gentile Bellini, Fatih Sultan Mehmed’in Portresi, 1480, The National Gallery, Londra, (Kaynak: https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-b/bellini-gentile/gentile-bellini-fatih-sultan-mehmet-3409/) Erişim Tarihi: 26.06.2023.
• Görsel 3: Cemal Tollu, Ankara Keçileri, 90.5x121 cm, Yağlıboya Tuval, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi (Berk ve Turani, 1981, s. 100).
• Görsel 4: Nurullah Berk, Nargile İçen Adam, 60x93 cm, Yağlıboya Tuval, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi (Berk ve Turani, 1981, s. 93).
• Görsel 5: (URL 2): Sabri Berkel, Ege’de Tütün, 200x300 cm, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1954, Salt Araştırma, Fiziksel Yeri: Yusuf Taktak. (Kaynak: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/38749) Erişim Tarihi: 15.10.2023.