İhsan Raif Hanım'ın Şiirlerinde Metinlerarasılık

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 570 - 591, 20.12.2025

Ülkü Kübra Cihanker

https://doi.org/10.38155/ksbd.1592031

Öz

Metinlerarasılık, bir eserin başka bir eserle olan ilişkisi üzerine kurulu bir disiplinidir. Bu ilişki, doğrudan alıntı, telmih, göndergeler, aşırma veya anlam ve biçim dönüşümü vb. yöntemlerle sağlanır. İhsan Raif Hanım’ın şiirlerinde bu araçlar sıkça kullanılmıştır. Şair, klasik Türk şiir geleneği ile halk şiirini harmanlar ve döneminin şairleri ve eserlerinin yanı sıra Türk şiirinin beslendiği klasik kaynaklara ve geleneklere de atıflarda bulunur. Bu, dönemin şartlarında bir kadın şair olarak kültürel birikiminin zenginliğini ve derinliğini gösterir. Diğer taraftan, şiirindeki metinlerarasılık girişimleri aslında şairin özgünlüğe giden yolda attığı adımlardır. O, ataerkil bir platformda kadın sesini bulmaya ve ifade etmeye çalışır. Bunu yaparken mecburen erkek şairlerden faydalanır; çünkü o dönemde kadın şairlerin sayısı çok azdır. Ayrıca, var olan kadın şairler de çoğunlukla seleflerinin ve çağın erkek şairlerinin etkisinde kalmış, şiirlerinde yalnızca bir miktar kadın hassasiyetini ön plana çıkarabilmişlerdir. Bu noktada İhsan Raif Hanım’ın ilham kaynakları; başta şiir hocası Rıza Tevfik olmak üzere Mehmet Âkif Ersoy, Yunus Emre, III. Murad, Abdülhak Hâmid Tarhan, Şükûfe Nihâl, Ahmet Haşim, Tevfik Fikret ve Nâmık Kemâl’dir.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık , Yeni Türk Edebiyatı , İhsan Raif Hanım , Şiir , İnceleme

Intertextuality in the Poems of Ihsan Raif Hanım

Öz

Intertextuality studies and examines the links between a work and other texts. These relations are established through methods like direct quotations, allusions, references, plagiarism, or semantic and formal transformations. These methods are mostly found in the poetry of İhsan Raif Hanım. She blends classical Turkish poetry with folk poetry and refers not only to the poets and works of her era but also to the classical sources and traditions that shaped Turkish poetry. This demonstrates her rich cultural background as a poetess in her era. Moreover, her intertextual approaches in poetry serve as steps into her own originality. She strives to find and express a female voice in a patriarchal environment. In doing so, she inevitably draws from male poets, as female poets were rare during that time. Furthermore, existing female poets are often influenced by their male predecessors and contemporaries, with only a soft focus on feminine sensitivity in their works. İhsan Raif Hanım’s main sources of inspiration include her poetry teacher Rıza Tevfik, as well as Mehmet Âkif Ersoy, Yunus Emre, Sultan Murad III, Abdülhak Hâmid Tarhan, Şükûfe Nihâl, Ahmet Haşim, Tevfik Fikret, and Nâmık Kemâl.

Anahtar Kelimeler

Intertextuality , Modern Turkish Literature , İhsan Raif Hanım , poetry , research

Kaynakça

• Ahmet Haşim. (2009). Bütün şiirleri. Salkımsöğüt Yayınevi.
• Aktulum, K. (2014). Metinlerarası ilişkiler. Kanguru Yayınları.
• Argunşah, M. (2017, 15 Haziran). Tahrip edilen Türk tarihi ve bir Türkü. https://www.altayli.net/tahrip-edilen-turk-tarihi-ve-bir-turku.html
• Ay, İbrahim. (2016). Süleyman Nazif’in dergi ve gazetelerindeki sanat ve edebiyat yazıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Bardakçı, M. (2012, 26 Şubat). ‘Kin’in ardında ‘Dinim, kinimdir’ sözü ve GS’nin ‘2’ numaralı kurucusu vardır. HaberTürk. https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/719468-kinin-ardinda-dinim-kinimdir-sozu-ve-gsnin-2-numarali-kurucusu-vardir (E.T: 30.12.19).
• Bölükbaşı, R. T. (2005). Serâb-ı ömrüm ve diğer şiirleri. Kitabevi.
• Çamlıbel, F. N. (2022). Han duvarları (34. Baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Coşkuntürk, H. (1987). İhsan Râif Hanım. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çitçi, S. (2007). Yeni Türk şiirinde ideal tipler (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Çolakoğlu Sarı, G. (2014). Osmanlı-Türk müziğinde padişahların izleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(35), 52-65.
• Ersoy, M. Â. (2016). Safahat (4. Baskı). İz Yayıncılık.
• Göçgün, Ö. (1999). Namık Kemâl’in şairliği ve bütün şiirleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Göçgün, Ö. (2012). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarında dîvân edebiyatı ile ilgili unsurlar. Journal of Turkish Language and Literature, 24, 251-272.
• Kaya, M. (2017). Gönülden gönüle (2. Baskı). İnkılâb Yayınları.
• Öztürk, C. (2002). İhsan Raif Hanım, yaşamı, sanatçı kişiliği, yayımlanmış ve yayımlanmamış bütün şiirleri. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Pala, İ. (2004). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü (21. Baskı). Kapı Yayınları.
• Polat, N. H. (2012). Yenileşme devri Türk edebiyatından çizgiler. Kurgan Edebiyat.
• Süleymanoğlu Yenisoy, H. (2012). 1912-1913 Balkan Savaşları’nın edebiyata yansıması. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1(1), 91-112.
• Tarhan, A. H. (2002). Tiyatroları 5. Dergâh Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2016). Makber. Akademik Kitaplar.
• Tevfik Fikret. (2017). Halûk’un defteri, rübâb’ın cevâbı, Şermin ve diğer şiirleri. Akçağ Yayınları.
• Tevfik Fikret. (2019). Rübâb-ı şikeste (3. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Yeşilyurt Kayhan, T. (2005). Kadın şairde kadın: Şükûfe Nihâl’in şiirleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bilkent Üniversitesi.