İlköğretim Okulu Yönetici Ve Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Okul Geliştirme Aracı Olarak Hesap Verebilirlik

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 03, 190 - 223, 15.02.2016

Fatmanur Özen

Öz

Demokrasi için doğal bir gereklilik olan hesap verme, eğitim üzerinden yalnızca
öğrencilerin ve ailelerin memnuniyetini değil aynı zamanda tüm vergi mükelleerinin
eğitme ayrılan ülke gelilerinin ne denli verimli kullanıldığını belgelediği için, eğitim
hizmeti veren kurumların profesyonelliğinin bir ölçütüdür. Bu doğrultuda bu
araştırmada amaç, ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre, kamu ve özel
ilköğretim okullarında hesap verebilirliğe ilişkin alan yazından elde edilen bilgiler
doğrultusunda araştırmacı tarafından belirlenen "Öğrencilerin Akademik Başarısı",
"Eğitim-öğretim: Eğitim Hakkı ve Fırsat Eşitliği", "Okul Paydaşlarına İlişkin
Sorumluluklar", "Okul Örgütünün Gelişme Kapasitesi" ve "Kaynak Kullanımı"
boyutlarını benimseme ve uygulanabilir bulma düzeylerini ortaya koymaktır. Nedensel
karşılaştırma türünde, tarama modelinde olan araştırmada veriler 2010-2011 eğitim
öğretim yılında aynı isimli doktora tez çalışması kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı
Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığının (EARGED) desteğinde Türkiye
genelinden araştırmacı tarafından geliştirilen "Eğitimde Okul Geliştirme Aracı Olarak
Hesap Verebilirlik Ölçeği" aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre,
araştırmaya katılan kamu ve özel ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin ölçekte
belirlenen boyutları benimsedikleri ölçüde uygulanabilir bulmamaktadır. Araştırmaya
katılanlar öğrenci akademik başarısı bağlamında, Türkiye'de İlköğretim Kurumları
Yönetmeliği'nde yer alanlar benimsenmekte, ancak Ülke öğretim programlarında yer
alan amaç ve kazanımların öğrencilerde ne ölçüde gerçekleştirildiğine ilişkin kanıtların
hazırlanmasında kendi sonuçları yerine ülke genelinde yapılan sınav sonuçlarına
güvenmekte, tüm ilköğretim çağındaki çocukların eğitimden "eşit kazanım" elde
etmelerini sağlamayı hedeemekte ancak uygulamada sorun yaşamakta; okul
paydaşlarına ilişkin sorumluluklar bağlamında katılımcılar okul çalışanlarına,
öğrencilere ilişkin sorumlukları, öğrenci velilerine ilişkin sorumlukların
gerçekleştirilmesine göre daha çok benimsemekte, görece daha uygulanabilir
bulmaktadır. Katılımcılar, okulu sadece öğrencilerin öğrendiği bir ortam olarak
görmekte, bizzat kendilerinin de öğrenme ortamı olduğunu fark etmemektedir.
Araştırma sonuçları, okullarca hazırlanan stratejik planların amacına olaşmadığını,
belirlenen hedeer, hedeerin gerçekleşme durumunun okul örgütünce izlenmediğini
ve değerlendirilmediğini göstermiştir.. Katılımcılar, kaynak kullanımında tasarrufun
gözetilmesi, etkili ve verimli kullanılmasının öğretilmesi konularında benimseme
düzeyinde oldukça kararlı görünmelerine rağmen, özel okullarda çalışan yönetici ve
öğretmenler, kamu okullarında çalışan meslektaşlarına göre kaynakları etkili ve verimli
kullandıklarına ilişkin hesap verir olmayı görece daha az benimsemekte ve
uygulanabilir bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hesap verebilirlik, demokratik hesap verebilirlik

Kaynakça

• Acar, M. (2002). Bağımsız Düzenleyici Kurumların Hesap Verebilirliği. Bağımsız Düzenleyici Kurumlar ve Türkiye Uygulaması. Yayın No: TUSİAD-T/2002-12/349.
• Akgül, A., Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri, SPSS'te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Ankara: Emek Ofset Ltd. Şti.
• Aktan, C., Ağcakaya, S., Dileyici, D. (2004). Kamu Maliyesinde Hesap Verme Sorumluluğu ve Mali Saydamlık. A. Balcı, A. Nohutçu, N. K. Öztürk, B. Coşkun. (Editör), Kamu Maliyesinde Çağdaş Yaklaşımlar. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Aydın, A. (1996). Milli Eğitim Politikaları ve Şuralar. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Aytaç, T. (2000). Okul Merkezli Yönetim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 22
• Balcı, A. (2001). Etkili Okul ve Okul Geliştirme. 2. Baskı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Balcı, A. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. 4. Baskı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Baldrige National Quality Program. (2003) Criteria for Performance Excellence. http://www.baldrige.nist.gov/PDF_les/2003_Education_Criteria.pdf : 12.09.2009
• Barber, M. (2004). The Virtue of Accountability: System Redesign, Inspection, and Incentives in the era of Informed Professionalism. Journal of Education. Vol, 185, No, 1, p: 7-38.
• Berryhill, J., Linney, J. A., Fromewich, J. (2009). The Effects of Educational Accountability on Teachers: Are Policies too Stress Provoking for Their Own Good ?. International Journal of Education Policy and Leadership. Volume: 4, No: 5, p. 1-14
• Boyle, R. (2001). İrlanda Kamu İdaresinde Yönetişim ve hesap Verme Sorumluluğu (Government and Accountability in the Irish Civil Service) (Çev: Yörüker, Sacit). Web: http://www.sayistay.gov.tr/yayin/yayin2.asp?id=82 : 12.09.2008
• Danielson, C. (2002). Enhancing Student Achievement A Framework for School Improvement. Alexandria, Virginia: Association for Supervision and Curriculum Development Dubnick, M (1998). Clarifying Accountability: An Ethical Theory Framework. In Charles Sampford, Noel Preston and C. A. Bois. Public Sector Ethics: Finding And Implementing Values. Leichhardt, NSW, Australia: The Federation Press/Routledge. p. 68-8l.
• Darling-Hammond, L. (1999). Teachers Quality and Student's Achievement: A Review of State Policy Evidence. Center for the Study of Teaching and Policy. University of Washington.
• Dykstra, C. A. (1939). The Quest for Responsibility. American Political Science Review. 33(1), p: 1-25.
• Ehren, M.C.M. ve Visscher, A.J. (2006). Towards A Theory On The Impact Of School İnspections. British Journal of Educational Studies. Vol: 54, No: 1,p: 51-72.
• Erbaş, H ve Coşkun, M. K. (2007). Sınıf Kimliğinden Kültürel Kimliğe: Fark/Kimlik Politikalarının Yükselişi. Derleyen: Doç. Dr. Hayriye Erbaş. Fark/Kimlik Sınıf. Ankara: Eos Yayınevi.
• Ezzamel, M. (1997). Accounting, Control and Accountability: Preliminary Evidence from Ancient Egypt. Critical Perspectives on Accounting. 8(6), p: 563-601.
• Gong, B. Blank, R. K. & Manse, J. G. (2002). Designing School Accountability System: Towards a Framework and Process. Washington D.C: Council of Cheif State School Ofcier.
• Gök, F. (2004). Eğitim Hakkı: Türkiye Gerçeği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Gümüşeli, A. İ. (2004). Aile Katılım ve Desteğinin Öğrenci Başarısına Etkisi. Özel Okullar Birliği Bülteni. 2(6). s:14-17.
• Holloway, J. H. (2003). A Global Perspective on Students Accountability. Educational Leadership. 60 (5)., p.74-86. 23
• Hopkins, D. (2001). School Improvement for Real. London: Routledge Falmer.
• Jones, K. (2006). Democratic School Accountability. Maryland: Rowman&Littleeld Education.
• Jones, K. (2009). A Balanced School Accountability Model: An Alternative to High-Stakes Testing. In J. Wm. Noll (Ed.),Taking Sides Clashing Views on Educational Issues (p. 143-152). New York: McGraw Hill.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. (2. Baskı). Ankara: Asil yayın Dağıtım.
• Kantos, E. Z. (2010). Türkiye'deki İlköğretim Okulu Yönetici ve Öğretmen Görüşlerine Göre Kamu ve Özel İlköğretim Okullarında Hesap Verebilirlik Modelinin Uygulanabilirliği. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaplan, R. S., Norton, D. P.(1996). Translating Strategy into Action: The Balanced Scorecard. Boston, Massachusettes: Harvard Business School Press.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (11. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Ltd. Şti.
• Linn, R. L. (2003). Accountability: Responsibility And Reasonable Expectations. Educational Researcher., 332(7), p.3-13.
• MacBeath, J. (1999). Schools Must Speak for Themselves: The Case for School Self-evaluation. London: Routledge.
• MacBeath, J., Schratz, M., Meuret, D. ve Jakobsen, L. (2000). Self-evaluation in European Schools: A Story of Change. London and New York: Routledge Falmer.
• MacBeath, J.(2006). School Inspection and Self Evaluation Working with the New Relationship. The Cromwell Press: Trowbridge, Wiltshire.
• Nance, J. P., Marks, H. M. (2008). Curriculum and Instruction Policy in the Context of Multiple Accountabilities. In W. K. Hoy, M. DiPaola (Eds), Improving Schools Studies in Leadership and Culture (p. 191-221). Information Age Publishing Inc.
• Oswald, L. J. (1995). School-based management. ERIC Digest, 99, July 1995. http://eric.uoregon.edu/publications/digests/digest099.html : 12.09.2009
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi 1. (5. Basım). Eskişehir: Kaan Kitapevi
• Özden, Y. (2008). Eğitimde Yeni Değerler, Eğitimde Dönüşüm. (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Plescia, J. (2001). Judicial Accountability Immunity in Roman Law. American Journal of Legal History. 45(1), p: 51-70.
• Roberts, J. (1982). Accountability in Athenian Government. Medison, WI: University of Wisconsin Press.
• Sahlberg, P. (2008). Rethinking Accountability in a Knowledge Society. J Educ Change (2010). Springer Science+Media B. V. (2008). p:45-59.
• Scheerens, J., Glas, C., Thomas, S. M. (2007). Educational Evaluation, Assessment, and Monitoring. London and New York: Taylor & Francis.
• Senge, P., Cambron-McCabe, N., Lucan, T., Smith, B., Dutton, J. and Kleiner, A. (2000). Schools that Learn: A Fifth Dicipline Fieldbook for Educaters, Parents and Everyone Who Cares about 24
• Education. Toranto, Canada: CurrencySloan, K. (2007). Holding Schools Accountable A Handbook for Educators and Parents. Greenwood Publishing Group.
• Stecher, B. M., & Kirby, S. N. (2004). Organizational Improvement And Accountability: Lessons For Education From Other Sectors. Santa Monica: The Rand Corporation Urch, E. J. (1929). The Law Code of Hammurabi. The American Bar Association Journal. 15(7), p: 437-441.
• USA National Center for Educational Statistics (2000). Monitoring School Quality: An Incators Report. US Department of Education Ofce of Educational Research and Improvement.
• Walzer, M. (1994). The Legal Codes of Ancient Israel. In Ian Shapiro. The Rule of Law. New York: New York University Press. p: 101-119
• Wöbmann, L., Lüdemann, E., Schütz, G., & West, M. R. (2007). School accountability, autonomy, choice, and the level of student achievement: International evidence from PISA 2003 (OECD Education Working Papers, Number 13). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD):Directorate for Education
• Ysseldyke, J., Krentz, J., Elliott, J., Thurlow, M., Ericson, R., Moore, M. (1998). NCEO Framework for Educational Accountability. National Center on Educational Outcomes, University of Minnesota. ED. 425 590
• Young, J. (1989). Site based management: implications for education service districts. ERIC Digest, 313814.