Eski Türklerde Devlet Sisteminin Mutlak Monarşik Modelden Ayrılan Yönleri

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 16, 425 - 450, 16.10.2017

Demokaan Demirel

Öz

Eski Türklerdeki devlet yapısının temelinde dört unsur vardır.
Bunlar; halk, özgürlük, ülke ve kanundur. Halk, boyların bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
Bağımsızlık, Türklerin büyük önem verdiği bir unsurdur ve bunun için mutlak bir
devlet yapısı gereklidir. Ayrıca her Türk devleti belirli bir arazi üzerinde
kurulmuştur ve Türk devletleri kanun anlamına gelen töre hükümlerine göre idare
edilmişlerdir. Adalet, eşitlik ve insanlık törenin değişmeyen hükümleridir. Bu
hükümler kişi hak ve hürriyetlerini güvence altına almaktadır. Eski Türkler
disiplin, özgür düşünce, cesaret, geçmişe bağlılık gibi özelliklere sahip
fertlerden oluşmaktadır. Bu çalışma, Eski Türk devletlerindeki yönetsel
nitelikleri mutlak monarşik rejimlerin özellikleri ile karşılaştırmayı
amaçlamaktadır. Bunun için ilk önce devlet yönetimindeki unsurları dikkate
alarak genel anlamda idari yapının özelliklerini tespit etmektedir. Kurultay ve
törenin hükümdarın siyasal iktidarı üzerindeki etkileri tartışılmaktadır.
Veraset usulü değerlendirilmektedir. Toplumsal bakımdan ise sınıfsal
tabakalaşma ve özel mülkiyet, kadının aile içindeki rolü gibi hususlar monarşik
sisteme göre incelemeye tabi tutulmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Devlet Yapısı, Ülke, Töre, Bağımsızlık, Monarşi

The Different Aspects of the Ancient Turkish State from Absolute Monarchıal Model

Öz

The ancient Turkish states constituted on
four basic elements. There were people, independence, territory and law. People
came into being in pursuance of the amalgamation of clans. Independence was a
characteristic which ancient Turks gave a big importance to it and it had to a
strong state structure for independence. Also, every Turkish state had been
based on a specific territory and they had been governed under the customary
provisions which were described as law. Unchangeable provisions of the customs
were justice, equity and humanity. These provisions assured on the individual
rights and freedoms. Ancient Turkish societies had some features such as
discipline, free-thinking, courage, loyalty to past and the state. This study
aims the administrative qualities of the ancient Turkish states to compare with
the characteristics of the absolute monarchical regimes. First of all for this,
it is to determine features of administrative structure by taking into account
the elements of the state administration, and then it points out fundamental
differences of the ancient Turkish state system from absolute monarchic models.
The state assembly “Toy” and the laws how do have effects on the political
power of the ruler are discussed. The inheritance method is evaluated. In
social care; class stratification and private ownership, the roles of women in
the family and the political arena are examined according to the monarchical
system.

Anahtar Kelimeler

The State Structure, Territory, Law, Independence, Monarchy

Kaynakça

• Akat, Mehmet. (1974). “Machiavel, Bodin ve Hobbes’da Monarşi Anlayışı”. İ.Ü. Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:40, Sayı: 1-4, ss.553-587.
• Arsal, Sadri Maksudi. (1974). Türk Tarihi ve Hukuk. İstanbul: İ.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Avcıoğlu, Doğan. (1979). Türklerin Tarihi. İkinci Cilt, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Berber, Oktay (2011), “Türk Kültüründe Töre Kavramının Sosyo-Kültürel ve Siyasi İşlevinin Anlamsal Dönüşümü Üzerine Bir Değerlendirme”, VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 21-25 Kasım, İzmir, ss.1-9.
• Daver, Bülent. (1993). Siyaset Bilimine Giriş. 5. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Donuk, Abdulkadir. (1998). Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
• Durmuş, İlhami. (2008). “Eski Türk Devletlerinin Oluşumunun Temel Unsurları”. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, ss.25-44.
• Durmuş, İlhami. (2007). “Türkler’de Cumhuriyet Fikrinin Tarihi Temelleri ve Günümüze Yansımaları”. Gazi Akademik Bakış, C.1, Sayı:1, ss.25-32.
• Ekrem, Erkin. (2006). “Göktürklerden Türklere: Türk Kimliğinin Oluşmasına Tarihsel Bir Bakış”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 2, ss.5-24.
• Erdoğan, Aysel. (2014). “İslamiyet’ten Önce Türk Devletlerinde Meclis Anlayışı: Toy, Kengeş, Kurultay Örneği. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:11, Sayı:1, ss.39-52.
• Ergin, Muharrem. (1970). Orhun Abideleri. İstanbul: MEB Yayınları.
• Erkoç, Hayrettin İhsan. (2008). Eski Türklerde Devlet Teşkilatı (Göktürk Dönemi). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gömeç, Saadettin. (1996). “Kağan ve Katun”. Gök Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 15, ss.81-90.
• Gökalp, Ziya (2015), Türkçülüğün Esasları, 3. Baskı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İnalcık, Halil. (1959). “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, ss.69-94.
• İzgi, Özkan. (1977). “Hunlar ve Göktürkler ve Uygurlarda Geleneksel Festival ve Eğlenceleri”. İ.Ü. Tarih Dergisi, Sayı: 31, ss.29-36.
• Kabaklı, Çimen Latife (2008), Türk Töresinde Kadın ve Aile, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayını. Kafesoğlu, İbrahim. (1997). Türk Milli Kültürü, Dördüncü Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim. (1996). Türk İslam Sentezi, İkinci Baskı. İstanbul: Hamle Yayınları.
• Kaşıkçı, Osman. (2002). “Eski Türklerde Devlet Başkanlığı ve Hakanlık”. Türkler, C.2, Yeni Türkiye Yayınları, ss.888-893.
• Koca, Salim. (2002). “Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı”. Türkler, C.2, Yeni Türkiye Yayınları, ss.823-844.
• Mandaloğlu, Mehmet (2012), “İslamiyet’ten Önce Türklerde Toplantı ve Törenler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S:2, ss.211-232.
• Niyazi, Mehmet. (2001). Türk Devlet Felsefesi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Orkun, H. N. (1987), Eski Türk Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Ögel, Bahaeddin. (1972). “Türklerde Kartal ve Kartal Arması”. Türk Kültürü, Sayı: 118, ss.208-226.
• Özdemir, Gürbüz (2014). “Weberyan Anlamda Türklerde Otorite ve Meşruiyet İlişkisi (15. Yüzyıl Osmanlı Dönemine Kadar), Akademik İncelemeler Dergisi, C.9, S.2, ss.69-90.
• Özdemir, Gürbüz. (2009). “Batıda ve Türklerde Egemenlik Kavramı”. Dumlupınar Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı: 23, ss.123-138.
• Öztürk, Ali. (1973). Ötüken Türk Kitabeleri. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Roux, Jean Paul. (1997). Türklerin Tarihi. Çev. Galip Üstün, Beşinci Baskı, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Taşağıl, Ahmet. (1999). “Eski Türk İdaresi”. Tarih ve Medeniyet, Sayı: 58, s.58-62.
• Yörükan, Yusuf Ziya. (2004). Müslüman Coğrafyacıların Gözüyle Ortaçağda Türkler. İstanbul: Gelenek Yayıncılık.