Improving Oral and Dental Health Behavior Basing on Health Promotion Model and Theory of Information Processing in Adolescent

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 18, 23 - 37, 04.06.2018

Fadime Üstüner Top Ayşe Ferda Ocakçı

Öz

This
study is planned to establish nursing activities which are based on theory and
model in order to develop oral and dental health behavior. Theories and models
related to the subject are used in individual’s health behavior and identifying
the factors of this behavior. In the preparation process of development program
of oral and dental health, Pender’s Health Promotion Model (HPM) and Gagne’s
Theory of Information Processing (TIP) are applied. In this study, adopting the
Gagne’s theory of information processing is result from the point of learner’s
individual qualifications and removing the motivation to the fore. The core
point of Pender’s HPM is self-efficacy perception. Self-efficacy perception is
the individual’s believing in himself while accomplishing the intended behavior
successfully. Pender emphasizes that if  motivation and responsibilities for the health
behavior of the individual is increase, the behavior will develop. For the
health promoting behavior, this theory and model complete each other. In this
model, 16 sectioned activity book on promoting oral and dental health has been
prepared. In the first stage, the factors that influence the behavior in order
to provide recognizing individual’s own responsibility to improve oral health
behavior should be determined. In the
second stage, activities are applied according to the theory of information
processing steps by considering the affecting factors to provide change in
behavior. In our study nursing model has been developed to improve oral and
dental health behavior based on HPM and TIP.

Anahtar Kelimeler

Health promotion, oral and dental health behavior, theories and models

Ergenlerde Sağlığı Geliştirme Modeli ve Bilgi İşlem Kuram Temelli Ağız Diş Sağlığı Davranışı Geliştirme

Öz

Bu çalışma, ağız diş sağlığı
davranışını geliştirmek için kuram ve model temelli hemşirelik etkinliklerinin
oluşturulması amacıyla planlanmıştır. Kanıta dayalı sağlık bakım standarttı
uygulayarak bireylerin sağlık davranışları geliştirilebilir. Bireyin; sağlık
davranışını ve bu davranışın etkenlerini tanımlamada konu ile ilgili
geliştirilmiş kuram ve modellerden yararlanılır. Ağız diş sağlığı davranışı
geliştirme programını hazırlama aşamasında Pender’in Sağlığı Geliştirme Modeli
(SGM) ve Gagne’nin Bilgi İşlem Kuramı temel alınmıştır. Çalışmada; Gagne’nin
Bilgi İşlem Kuramının benimsenmesi, öğrenenin bireysel özellikleri ve
güdülenmeyi ön plana çıkarma noktasından kaynaklanır. Pender SGM’nin, çekirdek
noktası öz yeterlilik algısıdır. Öz yeterlilik algısı, bireyin istenilen
davranışları başarıyla yerine getirmede kendisine olan inancıdır. Pender;
bireyin güdülenmesi ve sağlık davranışına ait sorumluluğu artırılır ise
davranışın gelişeceğini vurgular. Sağlığı geliştirme davranışı için bu kuram ve
model birbirini tamamlamaktadır. Bu modelde ağız diş sağlığı davranışını
geliştirmeye yönelik 16 oturumluk etkinlik rehberi hazırlanmıştır. Birinci
aşamada, ağız diş sağlığı davranışını geliştirmeye yönelik bireyin kendi
sorumluluğunu algılamasını sağlamak amacıyla davranışını etkileyen faktörler
belirlenmiştir. İkinci aşamada, davranış değişikliğini sağlayabilmek amacıyla
etkileyen faktörler dikkate alınarak, etkinlikler bilgi işlem kuramı
basamaklarına göre oluşturulmuştur. Çalışmada, SGM ve Bilgi İşlem Kuramına
temellendirilmiş ağız diş sağlığı davranışı geliştirmeye yönelik hemşirelik
modeli oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlığı geliştirme, ağız diş sağlığı davranışı, kuram ve model

Kaynakça

• Alıcı, U.S., ve Sarıkaya Ö., (2009). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde yaşatarak öğrenme uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(3), 95-101.
• Broup, I.K., ve Holstein, B.E. (2004). Social classes varietions in school children’s self reported outcome of health dialogue with school nurse. Scand Journal Caring Science, (18), 343-350.
• Buglar, M.E., Katherine, M.W., ve Natalie, G.B. (2010). The role of self-efficacy in dental patients’ brushing and flossing: Testing an Extended Health Belief Model. Patient Education and Counselling, 78, 269-272.
• Campus, G., Solinas, G., Cagetti, M.G., Senna, A., Minelli, L., Majori. S., Montagna, M.T., Reali, D., Castiglia, P., Strohmenger, L. (2007). National pathfinder survey of 12- year-old children’s oral health in Italy. CariesRes., 41(6): 512-7.
• Chen, G., Gully, S.M., ve Eden, D. (2004). General self-efficacy and self-esteem: toward theoritical and emprical distiniction between correlated self-evaluations. Journal of OrganizationalBehavior, 25(2), 175-196.
• Croghan, E., Johnson, C., ve Aveyard, P. (2004). School nurses: policies, working practices, roles and values perceptions. Journal of Advanced Nursing, 47 (4), 377-385.
• De Almeida, C.M., Petersen, P.E., Andre, S.J., Toscano, A. (2003). Changing oral health status of 6-and 12-year-old school children in Portugal. Community Dent Health, 20(4):211 - 6.
• Demirel, Ö. (2010). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Pegem Akademi, 14 baskı, Ankara. Doğan, G.B. (2007). Temel ağız-diş sağlığı göstergeleri. Toplum Hekimliği Bülteni, 26 (2): 40-41.
• Elder, J.P., Ayala, G.X., ve Haris, S. (1999). Theories and intervetion approaches to health behavior change in primary care. American Journal on Preventive Medicine, 14(7):278-84.
• Fawcett, J.(2005). Contemporary nursing knoweledge: analysis and evoluation of nursing models and theores. 2nd edn. F.A. Davis Company, Philadelphia, 691-700.
• Gagne, R.M. (2002). URL: http://ide.ed.psu.edu/idde/9events.ht.
• Gökalp, S., Doğan, G.B., Tekçicek, M., Berberoğlu, A., Ünlüer, Ş. (2007). Beş, on iki ve on beş yaş çocukların ağız diş sağlığı profili, Türkiye 2004. Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 31(4):3-10.
• Hallas, D., ve Shelley, D. (2009). Role of pediatric nurse practitioners in oral health care. Academic Pediatrics, 9(6), 462-466.
• Kallestal, C., Dahlgren, L., ve Stenlund, H. (2006). Oral health behavior and self-esteem in swedish adolescent over four years. J Adolesc Health, 38, 583-590.
• Kneckt, M.C., Syıjala, A.M.H., ve Knuuttila, M.L.E. (1999). Locus of control beliefs predicting oral and diabetes health behavior and health status. Actc Odontol Scand, 57, 127-131.
• McEwen M, and Wills EM. (2006). Theoretical Basis for Nursing. Lippicott Williams, Wilkins: United States, Second Edition, 186, 413. Peker, K., ve Bermek, G. (2011). Oral health: locus of control, health behavior, self-rated oral health and socio-demographic factors in Istanbul adults. Acta Odontol Scan., Jan; 69(1), 54-64.
• Pender, N.J., Murdaugh, C.L, ve Parsons, M.A. (2006). Health Promotion in Nursing Practice, 5thEdition, Pearson Education, New Jersey.
• Peterson-Sweeney, K., ve Stevens, J. (2010). Optimizing the health of ınfants and children: their oral counts!. Journal of Pediatrics Nursing, 2, 244-249.
• Rankin, S.H., ve Stallings, K.D. (2001). Patient Education Principles&Practice, 95-96.
• Ronis, D.L., Hong, O., ve Lusk, S.L. (2006). Comparison of the orginal and revised structure of teh Health Promotion Model in predicting construction worker’s use of hearing protection. Recearch in Nursing&Health, 29, 3-17.
• Sakraida, T.J. (2006). "Health Promotion Model" Nursing Theorists and Their Work, Ed:Tomey AM, Alligood MR, Mosby, 452-463.
• Srof, B.J, ve Velsor-Friedrich, B. (2006). Health promotion in adolescent: A review of Pender’s Health Promotion model. Nursing science Quarterly, 19(4), 366-373.
• Steptoe, A., ve Warne, J. (2001). Locus of control health behavior revisited: A multivariate anaysis of young adults from 18 countries. British Journal of Psychology, 92, 659¬672.
• Tabak SR, Akköse K. (2006). Ergenlerin sağlık denetim odağı algılama düzeyleri ve sağlık davranışlarına etkisi. TAFPreventive Medicine Bulletin, 5(2): 118-130.
• Whitehead, D. (2007). Reviewing health promotion in nursing education. Nurse Education Today, 27, 225-237.
• WHO (2005). Oral Health Programme World Health Organization Geneva Switzerland, Bulletin of The World Health Organization September, 83(9).