Emerging of Ottomanism in Turkish Thought and Its Effects on Turkish Political Life

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 18, 81 - 108, 04.06.2018

Fuat Uçar

Öz

Ottoman Empire reorganized various ethnic
groups under its This
can be replacebwith ‘reign’ as the system of Ottoman
Nation. In this system, non-Muslim citizens lived in peace but their
relationships with Muslim community were limited. With the effect of
Nationalism Thought which appeared The French Revolution French Revolution in 1789, Christians in the Balkans Did you mean being aware or getting
concious? their nationalities and started to rebel against central
authority of Ottomans. Under these circumstances, to Maintain can be a
betteroption the unity of the Empire and to readjust,
The Rescript of Gulhane which was read by Mustafa Reşit Pasha was announced on
3rd November 1839 with the impact of Western. It was aimed to abolish gender
and religion divergency and to equalize in law with The Rescript of Gulhane.
After that, by Royal Edict of Reform on 28th February 1856, new rights were
given to non-Muslim citizens and all the political and social regulations
gained legal status with The Ottoman Basic Law in 1876. The essential
objectives of these regulations were for the Muslim and non-Muslim citizens’
having secure uniformity with the upper identity “Ottomanism”. In parallel with
these developments, Ottomanism Thought in the eye of intelligentsia and Ottoman
executives came to the fore as a solution to ensure the unity of Empire. In
this respect, Ottomanism was an idea bringing new initiatives such as common
identity, citizenship etc. to Turkish political life. 

Anahtar Kelimeler

Royal Edict of Reform, Identity, Ottomanism, The Rescript of Gulhane, citizenship

Türk Düşüncesinde Osmanlıcılık Fikrinin Ortaya Çıkışı ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri

Öz

Osmanlı İmparatorluğu, yönetimi
altında yaşayan çeşitli etnik grupları Osmanlı Millet Sistemi adı verilen bir
yapı içerisinde örgütlemiştir. Bu yapı içerisinde toplumunun bir bölümünü
oluşturan gayrimüslim tebaa barış ve güvenlik içinde yaşamış fakat Müslüman
topluluk içine serbestçe karışması sınırlı düzeyde olmuştur. 1789 Fransız
İhtilali’nden sonra ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinin etkisiyle Balkanlar’daki
Hıristiyan halklar giderek milliyetlerinin bilincine varmışlar ve Osmanlı’nın
temsil ettiği merkezi otoriteye karşı ayaklanmaya başlamışlardır. Bu olaylar
karşısında devletin birliğini muhafaza edebilmek ve yeni şartlara uyum
sağlayabilmesi için Batının da etkisiyle 3 Kasım 1839 günü Mustafa Reşit Paşa
tarafından okunan Hatt-ı Hümayun ile Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. Tanzimat
ile birlikte cins ve mezhep ayrılığının ortadan kaldırılması ve hukuksal
eşitliğin sağlanması amaçlanmıştır. Daha sonra 28 Şubat 1856’da Islahat Fermanı
ile gayrimüslim tebaaya yeni haklar verilmiş ve bütün siyasal ve sosyal
düzenlemeler 1876 Kanun-ı Esasi ile hukuksal bir nitelik kazanmıştır. Bütün bu
uygulamalardaki esas amaç Müslim ve gayrimüslim tebaanın Osmanlılık üst kimliği
ile ortak bir vatandaşlık etrafında birlikteliğinin sağlanması olmuştur. Bu
gelişmelere bağlı olarak Osmanlıcılık fikri aydınlar ve yöneticiler nezdinde
imparatorluğun birliğini sağlamak amacıyla bir çözüm olarak gündeme gelmiştir.
Bu açıdan Osmanlıcılık, ortak kimlik, vatandaşlık vb. kavramlar şeklinde Türk
siyasal hayatına yeni açılımlar getiren ve gündeme gelen bir fikir olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Islahat Fermanı, Kimlik, Osmanlıcılık, Tanzimat Fermanı, Vatandaşlık

Kaynakça

• Akandere, O. ve Semiz, Y. (2013). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Konya: Eğitim Kitabevi.
• Akçuraoğlu, Y. (2009). Türk Yılı 1928, (haz. Arslan Tekin- Ahmet Zeki îzgöer), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Akçura, Y. (2005). Üç Tarz-ı Siyaset, 2. Baskı, Ankara: Lotus Yayınevi.
• Akdeniz, B. (2014). Sivil Toplum, Neo-Osmanlıcılık ve İhh, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Alkan, M. Ö. (2011). “Resmi İdeolojinin Doğuşu ve Evrimi Üzerine Bir Değerlendirme”, Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, Cilt: I, (Ed. Mehmet Ö. Alkan) , 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arai, M. (2003). Jön Türk i Türk Milliyetçiliği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arai, M. (2011). “Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği”, Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt: I, (Ed. Mehmet Ö. Alkan), 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atabay, M. (2005). II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Milliyetçilik Akımları, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Berkes, N. (2016). Türk Düşününde Batı Sorunu, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cohen, J. P. (2017). Osmanlılaşmak Modern Çağda Sefarad Yahudileri ve İmparatorluk Yurttaşlığı, (Çev. Feyza Şahin), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Çalen, M. K. (2017). Osmanlıcılık ve İslamcılık Karşısında Türkçülük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çalış, Ş. H. (2011). “İslamcıların Dünyası Uluslararası İlişkilerin Dini- Politiği”, Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, Cilt: I, (Ed. Yasin Aktay), 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çetinsaya, G. (2011). “İslami Vatanseverlikten İslam Siyasetine”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt: I, (Ed. Mehmet Ö. Alkan) , 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Copeaux, E. (2000). Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, 2. Baskı, (Çev. Ali Berktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davutoğlu, A. (2011). Stratejik Derinlik: Türkiye'nin Uluslararası Konumu, İstanbul: Küre Yayınları.
• Durmaz, İ. (2014). Osmanlıcılık ile İslamcılık Arasında Bir Düşünür: Mizancı Murad Bey ve Siyasi Görüşleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Durukan K. (2011). “Prens Sabahaddin ve İlm-i İçtimai Türk Liberalizminin Kökenleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt. I, (Ed. Mehmet Ö. Alkan) , 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duymaz, R. (2004). Üç Tarz-ı Siyaset ve Düşünce Akımları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Georgeon, F. (2005). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri(1876-1935), (Çev. Alev Er), İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Grigoriadis, İ. (2014). N. Yunan ve Türk Milliyetçiliğine Dini Aşılamak, (Çev. İdil Çetin), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Gündoğdu, A. (2009). Türk Jeopolitiği, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Güngör, E. (1991). İslamın Bugünkü Meseleleri, 7. Basım, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökalp, Z. (1996). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, İstanbul: Kamer Yayınları.
• Karal, E. Z. (1947). Osmanlı Tarihi Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Cilt: 5, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Karal, E. Z. (2005). “Önsöz”, Üç Tarz-ı Siyaset, 2. Baskı, Ankara: Lotus Yayınları.
• Karakaş, M. (2000). Türk Ulusçuluğunun İnşası, Ankara: Vadi Yayınları.
• Karlığa, B. (1995). Islahatçı Bir Düşünür Tunus’lu Hayrettin Paşa ve Tanzimat, İstanbul: Balkan İlmi Araştırma Merkezi.
• Kemal, A. (2005). “Cevabımız”, Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara: Lotus Yayınevi.
• Kili, S. (1983). Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara: Türkiye İş Bankası
• Kültür Yayınları (2000). Türk Devrim Tarihi II, (yayım yeri yok), Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd.
• Kirişçi, K. ve Winrow, G. (2010). Kürt Sorunu Kökeni ve Gelişimi, (Çev. Ahmet Fethi), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kuran, E. (1997). Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mardin, Ş. (2005). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 12. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2011). Türk Modernleşmesi Makaleler 4, 20. Baskı, (Der. Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mustafa, L. (2013). Medeniyetleşmenin Kesişme Noktasında Balkanlar: Destekçiler ve Muhalifler Arasında Balkanlarda "Yeni Osmanlıcılık", (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakfı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (2010). “ ‘Osmanlı’ Kimliği”, Cogito, 12. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öğün, S. S. (2000). “Türk Milliyetçiliğinde Hâkim Millet Kodunun Dönüşümü”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, (Yay. Haz. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay), İstanbul. Alfa Yayınları.
• Özdoğan, G. G. (2005). Turan ’dan Bozkurt’a, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Romeo, L. “Jeunes-Turcs Et Revolutıon De 1908 Dans L’empıre Ottoman”, https://www.lesclesdumoyenorient.com/Jeunes-Turcs-et-revolution-de-1908.html (Erişim Tarihi: 10.02.2018)
• Safa, P. (1999). Türk İnkılâbına Bakışlar, 4. Basım İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Somel, S. A. (2011). “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913), Modern Türkiye ’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt: I, (Ed. Mehmet Ö. Alkan) , 9. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tek, A. F. (2005). “Bir Mektup”, Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara: Lotus Yayınevi.
• Taşpınar, Ö. (2008). “Turkey’s Middle East Policies Between Neo-Ottomanism and Kemalism”, http://carnegieendowment.org/files/cmec10_taspinar_final.pdf, Carnegie Middle East Center, Number: 10, p. 14-15. (Erişim Tarihi: 17.12.2017)
• Tunaya, T. Z. (2000). Hürriyetin İlanı, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2004). Türkiye ’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uyanık, M. (2003). Üç Tarz-ı Siyaset Bir Üst Kimlik Tasarımı Olarak Türkiyelilik, İstanbul: Metropol Yayınları.
• Üç Tarz-ı Siyaset ve Tartışmalar (2015). (Haz. Arslan Tekin),İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ülsever, C. (2011). Yeni-Osmanlıcılık ve Kürt Açılımı, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.