Moğollarda İstihbarat Faaliyetleri

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 25, 789 - 800, 31.12.2021

Yavuz Delibalta

https://doi.org/10.38155/ksbd.996607

Cited By: 1

Öz

XIII. Yüzyıl başında Moğollar Cengiz Han liderliğinde askerî tarihin en büyük ve hızlı fetih hareketini başlattılar. Çin’den Orta Avrupa’ya kadar çok geniş bir sahada gerçekleşen büyük askerî seferlerle parlak zaferler kazandılar. Bu süreçte Moğolların başarı sağlamasındaki en önemli faktörlerden biri de istihbarat faaliyetlerine çok önem vermeleri ve iyi işleyen bir haber alma mekanizmasına sahip olmalarıydı. Moğol orduları herhangi bir seferden önce hedef bölgenin siyasi, askerî, sosyal ve ekonomik durumları hakkında her türlü bilgiyi toplamaya büyük özen göstermişlerdir. İstihbarat toplama sürecinde genellikle casuslar, tacirler ve elçilerden istifade edilmiştir. Hedef ülkelerde taraf değiştiren yahut devşirilen yerel unsurlar da istihbarat mekanizmasında önemli bir rol oynamıştır. Askerî sahada ayrıca keşif seferleri, öncü birlikler, gözcüler ve kılavuzlar vasıtasıyla ayrıntılı istihbarat çalışmalarında bulunulmuştur. Toplanan tüm istihbarî bilgilerin iletimi ve ordu birimleri arasındaki iletişim yam denilen hızlı bir posta sistemi sayesinde ok haberciler vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Moğol Ordusu, Cengiz Han, İstihbarat, Yam

Intelligence Activities of the Mongols

Öz

At the beginning of the 13th century, the Mongols under the leadership of Genghis Khan began the largest and fastest conquest movement in military history. They won brilliant victories in great military campaigns that took place in a very wide area from China to Central Europe. In this process, one of the most important factors involved in the success of the Mongols was that they attached great importance to intelligence activities and had a well-functioning intelligence mechanism. Before any campaign, Mongol armies took great care to collect all kinds of information about the political, military, social and economic conditions of the target region. They generally used spies, traders and ambassadors in the intelligence gathering process. Those local elements of target countries that changed sides or were recruited also played an important role in the intelligence mechanism. Besides, detailed intelligence studies were conducted in the military field through reconnaissance expeditions, pioneer units, observers and guides. The transmission of all intelligence gathered and the communication between army units was carried out by arrow messengers through a fast postal system called yam.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Mongolian Army, Genghis Khan, Intelligence, Yam (Jam)

Kaynakça

• Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (1988). Tarih-i Cihangüşa I. (M. Öztürk, Çev.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, H. D. Yıldız, (Yay. haz.). Ankara: TTK Yay.
• C. de Bridia Monachi. (1967). Hystoria Tartarorum. Alf Önnerfors (Ed.) Berlin
• Chambers, J. (1979). The Devil’s Horsemen, The Mongol Invasion of Europe. London: Book Club Associates.
• D’Ohsson, A. C. M. (2014). Moğol Tarihi. E. Kalan (Yay. haz.). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Delibalta, Y. (2018). Selçuklularda İstihbarat. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Długosz, J. Rocznıkı Czylı Kronıkı Sławnego Królestwa Polskıego, Księgi VII-VIII: (1241-1299). D. Turkowska-M. Kowalczyk (Ed.), (J. Mrukówna, Lehçe Çev.). Bilgisayar Sürümü: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL
• Dvornik, F. (1893). Origins of Intelligence Services. Rutgers Univercity Press.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2019). İbn Battûta Seyahatnâmesi. (A. S. Aykut, Çev.). İstanbul: YKY Yay.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-İbrî. (2011). Târîhu Muhtasari’d-Düvel. (Ş. Yaltkaya, Çev.). Ankara TTK Yay.
• Gabriel, R. A. (2017). Yiğit Subutay, Cengiz Han’ın En Büyük Komutanı. (M. Tosun, Çev.). İstanbul: Tarih ve Kuram Yay.
• Galstyan, A. G. (2017). Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar. (İ. Kemaloğlu, Çev.). İstanbul: Yeditepe Yay.
• Hartog, Leo de. (2003). Cengiz Han, Dünyanın Fatihi. (S. Uzun, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• İbnü’l-Esir. (2008). el-Kâmil fi’t-Târih. C. X, (A. Özaydın vd., Çev.). İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• İgnatiyeviç, M. (1953). Cengiz Han ve Timurlenk Devirlerinde Moğol-Tatar ve Orta Asya Milletlerinin Harb Sanatı ve Fütuhatları. (B. Kuban-S. F. Gökçaylı, Çev.). Ankara: E.U. Basımevi.
• İlter, E. (2002). Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi, Ankara.
• Kafalı, M. (2005). Çağatay Hanlığı (1227-1345). İstanbul: Berikan Yay.
• Kemaloğlu, İ. (2017). “Altın Orda Devleti”. Avrasya’nın Sekiz Asrı: Çengizoğulları kitabı içinde (s. 98-149). İ. Kemaloğlu ve H. Alan (Yay. haz.). İstanbul: Ötüken Yay.
• Kemaloğlu, İ. (2017). “Büyük Moğol İmparatorluğu”. Avrasya’nın Sekiz Asrı: Çengizoğulları kitabı içinde (s. 29-67). İ. Kemaloğlu ve H. Alan (Yay. haz.). İstanbul: Ötüken Yay.
• Korykoslu Hayton. (2015). Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı. (A. T. Özcan, Çev.). İstanbul: Selenge Yay.
• Lee, Songja. (2015). Odoric Pordenone Seyahatnamesi (1318-1330). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Marco Polo Seyahatnamesi, I-II. (1990). F. Dokuman, (Yay. haz.). İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Marco Polo. (2019). Dünyanın Hikâye Edilişi Harikalar Kitabı. (I. Ergüden-Z. Z. İlkgelen, Çev.). İstanbul: Ötüken Yay.
• Martin, H. D. (Apr. 1943). “Mongol Army” The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. No.1.
• May, T. (2007). The Mongol Art of War, Chinggis Khan and the Military System. Pennsylvania: Westholme Publ.
• Meriç, S. (2019). 13. Yüzyılda Moğol Posta Teşkilatı (Yam). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon
• Minhâc-ı Sirâc el-Cûzcânî. (2016). Tabakât-ı Nâsırî, Moğol İstilasına Dair Kayıtlar. (M. Uyar, Çev.). İstanbul: Ötüken Yay.
• Moğolların Gizli Tarihi. (1986). (A. Temir, Çev.). Ankara: TTK Yay.
• Nesevî. (1934). Celâlüttin Harezemşah. (N. Asım, Çev.). İstanbul: Devlet Matbaası.
• Özcan, A. T. (Aralık 2013). “Chronica Maiora’da Moğollara Dair Kayıtlar”. Tarih Okulu Dergisi, 6 (16), 23-77. http://dx.doi.org/10.14225/Joh336.
• Peng Da Ya ve Xiu Ting. (2012). “Hei Ta shi lu”, M. Uyar (Yay. haz). (A. Danuu, Çev.) Cengiz İmparatorluğu Hakkında İlk Tarih Kayıtları kitabı içinde (s. 95-165). İstanbul: Ötüken Yay.
• Plano Carpini (2018). Moğolistan Seyahatnamesi. (E. Ayan, Çev.). İstanbul: Kronik Yay.
• Reşideddin Fazlullah. (1998). Câmi’ü’t-Tevârîh I-II. (Açıklamalı İngilizce Tercüme: W. M. Thackston). Ş. Tekin-G. A. Tekin (Ed.) Harvard Üniversitesi.
• Rubruck, W. V. (2019). Moğolların Büyük Hanı’na Seyahat. (E. Ayan, Çev.). İstanbul: Kronik Yay.
• Shao Hung. (2012). “Meng Ta pei lu”, M. Uyar (Yay. haz.). (A. Danuu, Çev.) Cengiz İmparatorluğu Hakkında İlk Tarih Kayıtları kitabı içinde (s. 37-93). İstanbul: Ötüken Yay.
• Skelton, R. A., Marston, Thomas E. ve Painter, George D. (1965). The Vinland Map And The Tartar Relation. New Haven And London: Yale University Press.
• Spuler, B. (2011). İran Moğolları: Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri, 1220-1350. (C. Köprülü, Çev.), Ankara: TTK Yay.
• Sun Tzu (2008). Savaş Sanatı. (A. Demir, Çev.). İstanbul: Kastaş Yay.
• Swietoslawskı, W. (2002). “The Organization of the Mongols' War Expeditions in the Twelfth And Thirteenth Centuries” Fasciculi Archaeologiae Historicae.
• Torre Maggioreli Üstat Roger (2020). “Macaristan Krallığının Tatarlar Tarafından Yıkımı Üzerine Ağıt”. Altay Tayfun Özcan, (Çev. ve Yay. haz.). Moğollar Avrupa’da: Moğolların Avrupa Seferinin Üç Tanığı kitabı içinde (s. 133-218). İstanbul: Kronik Yay.
• Türkçe Sözlük I (1998). İsmail Parlatır vd. (Yay. haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Weatherford, J. (2009). Cengiz Han ve Modern Dünyayı Anlamak. (S. Karakale, Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.