Konyalı Ermeniler ve Eğitim Faaliyetlerine Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 26, 1 - 20, 29.03.2022

Ahmet Atalay

https://doi.org/10.38155/ksbd.1048854

Öz

Osmanlı’nın demokratikleşme ve açılım yıllarında devlet idarecileri ülkede yaşayan gayrimüslimler için eşit
vatandaşlık hakları kabul ederek yayımladılar. Bu anlamda Osmanlı şehirlerinin birçoğunda olduğu gibi, Konya’da
yaşayan azınlıklar da kendi eğitim kurumlarını açtılar.
Tesis ettikleri bu okullarda eğitimin yanı sıra öğrenciler arasında birlikte iş yapma, arkadaşlık duygusunu
geliştirme ve paylaşmayı kuvvetlendirecek sosyal faaliyetlere de yer verildi. Ön plana çıkarılan bu çalışmalar
arasında edebiyat kulübü, müzik kulübü, koro ve orkestra kulübü, tiyatro kulübünün yanında matbaa tesisinde
yardımcı eleman gereksinimini giderme ile ağaçlandırma ve yeşillendirme çalışmaları yapabilme alanında kurslar
düzenlediler. Bunlardan da öte “Tanrıya Adanmışlık” adı altında Hristiyanlığı öğretecek, farklı dinlere mensup
tüm öğrencilere hafta boyu öğretmenleri nezaretinde, Pazar günleri ise Papazlar eşliğinde dini dersler verdirdiler.
Planlanan akşamlarda ise bunu, yine bütün öğrencilere yönelik dini vaaz, ilahi ve dua etkinlikleri şeklinde devam
ettirdiler. Bu okullardan bunları yapanlar genelde Ermeni okullarıydı.
Ermeni okullarının Konya sosyal hayatını etkileyecek ve halkıyla bütünleşecek daha farklı etkinlikleri de vardı.
Bu faaliyetler yılda en az iki defa olmak üzere müzik konserleri ve tiyatro gösterileriydi. Tüm bu çalışmaların
finansörü ise ABD’li misyonerlerin yanı sıra Konya’daki Alman tüccarlarıydı. Hatta Amerikalı misyonerler okul
açma işini daha da ileri götürerek “yabancılara tanınan yasal haklardan” dolayı Konya’da yaşayan Ermeniler adına
yeni okullar tesis ettiler.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ermeniler, Amerikan Misyonerleri, Konya, Tehcir

Armenians from Konya and an Outlook on Their Educational Activities

Öz

During the democratization and democratic initiative years of Ottoman Empire, the statesmen accepted and
brought out equal citizenship for Non-Muslims within the Empire. Consequently, minorities in Konya also
established their own educational institutions.
In the schools they established, in addition to formal education, they also tried to encourage social activates which
promote cooperation, friendship and sharing among students. Besides the literature club, the music club, the choir
and orchestra club and the theater club, which were brought into the forefront, trainings to satisfy the need for
auxiliary staff in the printing house and trainings for afforestation and greening were also given. Furthermore, in
order to teach Christianity to students from different religions, they gave religious lessons by teachers during the
weekdays and by priests on Sundays under the name of "Being Devoted to God”. In certain evenings, they
continued these activities as religious sermons, chants and prayers for all students. It was usually the Armenian
schools which did these activities.
Armenian schools had also different activities which affected social life in Konya and promoted integration with
the public in Konya. There were concerts and theatre performances which took place at least twice a year and these
activities were financed by missionaries from the USA and as well as German merchants. Furthermore, these
American missionaries established new schools for Armenians on the grounds of “legal rights given to foreigners”.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Armenians, American missionaries, Konya, relocation

Kaynakça

• Referans1 Başbakanlı Osmanlı Arşivi (BOA.): DH. MKT 452/48; BOA., İ. MF 1328.L/7; BOA., MF. MGM 5/77; BOA., Y.PRK.UM. 32/74; BOA., MF. MKT 431/47
• Referans2 Konya Vilayet Salnamesi (KVS); H.1332/R. 1271; KVS, H.1317; KVS. H. 1332.
• Referans3 Maarif Salnamesi (MS); H. 1319. İstanbul: Baskı Yeri Yok.
• Referans4 Anadolu: 25 Kanun-u Evvel 1326/7 Ocak 1910, Numara: 33.
• Referans5 Meşrik-i İrfan: 31 Mayıs 1325/13 Haziran 1909, Numara: 25; 8 Haziran 1325/21 Haziran 1909 Numara: 27.
• Referans6 Alçıtepe, G. (2015), Belgelerle protestan misyonerlerin Konya’da açtıkları kurumlar ve faaliyetleri, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Referans7 Alkan, Mehmet Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e modernleşme sürecinde eğitim istatistikleri1839-1924 / education statıstıcs ın modernızatıon from the Tanzımat to the Republıc, Cilt. 6, Ankara: T. C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• Referans8 Atalay1, A. (2011). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Konya’da kurulan millî şirketler ve millî bankalar. Konya: Çizgi Kitabevi
• Referans9 Atalay2, A. (2011). Mustafa Kemal Atatürk’ün hatırası Konya Atatürk evi. Konya: Çizgi Kitabevi. Referans10 Bardakçı, M. (2008). Talât Paşa’nın evrak-ı metrûkesi, İstanbul: Everest Yayınları.
• Referans11 Bozkurt, G. (1996). Alman-İngiliz belgelerinin ve siyasi gelişmelerin ışığı altında gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının hukukî durumu (1839-1914). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Referans12 Bozkurt, G.(1998). Azınlık imtiyazları-kapitülasyonlardan tek hukuk sistemine geçiş. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Referans13 Dumont, P. & Georgeon, F. (1997), Bir imparatorluğun ölümü 1908-1923, İstanbul, Cumhuriyet Gazetesi Yayını.
• Referans14 Haydaroğlu, İ. P. (1993). Osmanlı imparatorluğu’nda yabancı okullar, Ankara: Ocak Yayınları.
• Referans15 Hocasaryan, S. Ardeses. (2011) “Կոնիայի Սահակյան օրիորդաց վարժարանի ուսուցիչներն ու սանուհիները, 1910, Konia, Sahakian Armenian National School, Teachers and Administrators”, https://team-aow.discuforum.info , İndiriliş Tarihi: 10.09.2021, İndiriliş saati: 11 00.
• Referans16 Kaçaznuni, O. (2005). Taşnak partisi’nin yapacağı bir şey yok (1923 Parti Konferansı’na Rapor), Çeviri. Arif Acaloğlu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Referans17 Nalcı, Aris, (2015). 100. yılında sürgün yolunda-7: Konya'da tehcire karşı Mevlevi tavrı, İstanbul: www.Radikal.com.tr, , İndiriliş Tarihi: 10.09.2021, İndiriliş saati: 11 00.
• Referans18 Işık, A. (2018). Vali İngiliz Said Paşa’nın Konya günleri, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Referans19 Oran, B. (2013). Radikal, İstanbul: Radikal Gazetesi Basın Yayın.
• Referans20 Sarıçelik, K. (2010). Konya’da modern eğitim kurumları (1869-1919), Konya: Çizgi Kitabevi
• Referans21 Taşkın, F. (2019). Amerikan misyonerlerinin Türkiye’deki sağlık faaliyetleri (1833-1923), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Referans22 Yıldız, Ö. (2015). Anadolu’da Amerikan misyonerleri, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Referans23 Yücel, İ. (2017). Anadolu’da Amerikan misyonerliği ve misyon hastaneleri (1880-1934), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.