Asia Minor Mining Company’nin Finansal Sorunları ve Licese Madenindeki Faaliyetlerini Durdurması

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 26, 255 - 278, 29.03.2022

Yaşar Tolga Cora

https://doi.org/10.38155/ksbd.1074049

Öz

Osmanlı İmparatorluğu on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında artan bir biçimde yeraltı kaynaklarını ekonomisine
kazandırmayı amaçlamıştır. Bu sebeple de birçok pratik ve hukuki düzenlemeleye gitmiştir. Bu düzenlemelerin en
önemli amaç ve sonuçlarından biri maden işletmelerinin yabancı sermayeye açılmasıdır. Yabancı sermaye,
imparatorluktaki madenlerin işletilmesine yönelik yaptıkları yatırımlar, özellikle de teknolojik yenilikler ve altyapının
geliştirilmesi ile üretimin artmasını sağlamıştır. Bu yüzden yabancı sermaye ve müteşebbisler faaliyette bulunduğu
bölgelerin kalkınmalarına önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bununla beraber yabancı sermayeli şirketlerin birincil
amacının kâr olması, işlettikleri madenin yarattığı toplumsal dinamiklerden göreceli bağımsız olmaları ve ayrıcalıklı
bir hukuktan faydanlanmaları, şirketlerin madenciler ve yerel tüccarile yaşadığı sorunların ekonomik alan dışında
sosyal ve siyasal boyutlara ulaşmasına sebep olmuştur. Bu çalışma bu sorunları Asia Minor Mining Company’nin
Şebinkarahisar’da bulunan Licese simli kurşun madeni özelinde Osmanlı Arşivinden ve İngiliz Dışişleri Arşivinden
belgeler ışığında incelemektedir. 1900lerin başında şirketin yaşadığı finansal sorunlar ile madenciler ve yerel tüccar
gibi toplumsal gruplarla olan ilişkilerini ortaya koyarak dönemin Osmanlı toplumu ve ekonomisine dair daha geniş
sorulara cevap aramaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şebinkarahisar, Licese Madenleri, Maden Şirketleri, Yabancı Sermaye, Madenciler

Teşekkür

Değerli yorum ve düzeltmelerinden dolayı Yener Koç, Charalampos Minasidis ve Elif Kevser Özer’e teşekkürlerimi sunarım. Makaledeki tüm nihai yorumlar ve yanlışlar tabii ki yazara aittir.

Financial Problems of the Asia Minor Mining Company and the Cessation of Its Activities in the Licese Mines

Öz

Ottoman Empire increasinly aimed to bring natural resources into economy in the second half of the nineteenth
century. For this reason it undertook various practical arangements and made legal regulations. One of the most
important goals and consequences of these regulations was the opening up of mining operations to foreign capital.
Foreign capital increased the mine production through its investments in the operation of the mines and particularly
the technological innovations and infrastructural developments. Thus, foreign capital and entrepreneurs made
significant contributions to development of the regions of their operations. Having said that, foreign companies, due
to their priority in making profit, their relative autonomy from the social dynamics that the mines created, and their
exploitation of the privileged legal rights, had the consequence of carrying the economic problems that they had with
the miners and the local merchants into social and political fields. This study examines these problems in the case of
galena mines at Licese in Shebinkarahisar in the light of documents from the Ottoman State Archives and the British
Foreign Office Archives. By presenting the financial problems of the company and its relations with different social
groups including miners and local merchants, it seeks for answers about broader questions about the Ottoman society
and economy in the period. 

Anahtar Kelimeler

Shebinkarahisar, Licese Mines, Mining Companies, Foreign Capital, Miners

Kaynakça

• Bayartan, M. (2008). XIX. Yüzyılda Osmanlı Madenlerinin Coğrafi Dağılışı. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 1(10), 135-155.
• Ben-Bassat, Y. (2013). Mass Petitions as a Way to Evaluate ‘Public Opinion’ In The Late Nineteenth-Century Ottoman Empire? The Case of Internal Strife among Gaza’s Elite. Turkish Historical Review, 4, 135-152.
• Chalcraft, J. (2005). Engaging the State: Peasants and Petitions in Egypt on the Eve of Colonial Rule. International Journal of Middle East Studies , 37(3), 303-325.
• Chatzikyriakidis, K. S. (2005). I Dieisdysi ton Evropaikon Etaireion sta Metalleia tis M. Asias (1861-1923): Epiptoseis stous Ellines Metallourgus tou Pontou.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selanik: Aristotle University of Thessaloniki.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2005). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri (1894-1895) III. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Haygaz, A. (1957). Şabin Karahisar u ir Herosamardı. New York.
• İnalcık, H. (1988). Şikâyet Hakkı: ‘Arz-ı Hâl’ ve ‘Arz-ı Mahzar’lar. Osmanlı Araştırmaları, 7-8, 33-51.
• Jewett, A. M. (1888). Mines of Asia Minor. In Reports from the Consuls of the United States (Vols. 25 (Ocak-Mart 1888)). Washington: Government Printing Office.
• Karaman, O. (2003). XIX. ve XX. Yüzyıllarda Giresun ile Çevresindeki Madenler ve Maden İşletmeciliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 167-182.
• Keskin, Ö. (2011). Osmanlı Devleti’nde Maden Hukukunun Tekâmülü (1861-1906). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) , 29, 125-147.
• Köse, O. (2002). XIX. Yüzyılda Gümüşhane Madenleri. M. K. Arslan, & H. Öksüz (Ed.), Trabzon ve Çevresi Uluslararsı Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, 3-5 Mayıs 2001. 1. Cilt:Tarih içinde, 289-311. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.
• Ökçün, A. G. (1969). XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Maden Üretiminde Türk, Azınlık ve Yabancı Payları. Prof.Dr. Yavuz Abadan’a Armağan içinde, 816-893. Ankara: AÜSBF Yayınları.
• Özdiş, H. (2012). Efsaneler, Gerçekler ve Yerel Siyaset Pratiği: Eşkıya Micanoğlu Hüseyin. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 34, 21-43.
• Pamuk, Ş. (2008). A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press.
• Quataert, D. (1994). 19. yy'da Osmanlı Devletinde Madencilik. Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt. 4 içinde, 914-916. İletişim Yayınları.
• Quataert, D. (2006). Miners and the State in the Ottoman Empire: The Zonguldak Coalfield, 1822-1920 . New York: Berghahn Books.
• Saylan, K. (2009). Ordu ve Giresun Yöresinde Madenler ve Maden İşletmeciliği (1860–1914). Osmanli Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM)(25), 169-175.
• Saylan, K. (2014). Licese Maden Ocağı ve Asia Minor Mining Company’nin Licese’deki Faaliyetleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX(2), 625-643.
• Tızlak, F. (1993). Osmanlı Devletinde Madencilik. Osmanlı. Cilt 3: İktisat içinde, 312-321. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Urquhart, D. (1833). Turkey and Its Resources. London: Saunders and Otley.
• Varlık, M. B. (1994). Osmanlı Devleti'nde Madenlerde Çalışma Koşulları. Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt. 4 içinde 917-922. İstanbul: İletişim Yayınları