Toplumun Organ Bağışı Tutumunun Değerlendirilmesi: Çanakkale İli Örneği

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 797 - 816, 31.12.2024

Merve Tutar , Orhan Zengin , Yasemin Aslan

https://doi.org/10.38155/ksbd.1484199

Öz

Günümüzde çok sayıda insan organ yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Organ yetmezliğinin en etkin tedavi yöntemi organ naklidir. Bu çalışma Çanakkale il merkezinde yaşayan okuryazar bireylerin organ bağışı konusundaki tutumunun belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Tanımlayıcı nitelikte kesitsel olarak tasarlanan çalışmanın evrenini, il merkezinde yaşayan 18-65 arası okuryazar bireyler, örneklemini ise çalışmaya katılmaya gönüllü 388 birey oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak sosyodemografik bilgi formu ile Organ Bağışı Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Veriler tanımlayıcı istatistikler, Epi Info 7 ve r istatistik programları kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada, organ bağış kartı/kaydı bulunanların oranı %7,1, organ bağışı ile ilgili herhangi bir eğitim aldığını ifade edenlerin oranı %20,6, Türkiye'de ulusal bir organ bağışçısı kayıt sistemi olduğunu bilenlerin oranı ise %62,6 bulunmuştur. Katılımcıların organ bağışına yönelik olumlu tutum puanlarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kadınların organ bağışı olumlu tutum puan ortalamalarının erkeklere nazaran daha yüksek olduğu, organ bağışına yönelik tutumun medeni durum, çalışma durumu, sosyal güvence varlığı, gelir düzeyi ve eğitim durumu değişkenleri ile istatistiksel bakımdan anlamlı bir farklılık göstermediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Organ Bağışı, Tutum, Organ Nakli

Etik Beyan

Bu çalışma için Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu’nun 14/12/2023 tarih ve 2023-10/226 sayılı kararıyla etik kurul izni alınmıştır. Çalışmada kullanılan ölçeğin ölçek kullanım izni alınmış ve katılımcıların gönüllü onamları alınarak çalışmaya dahil edilmiştir. Bütün aşamalarda Helsinki Deklarasyonu ilkelerine uygun hareket edilmesine özen gösterilmiştir.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı destekleyen herhangi bir kurum bulunmamaktadır.

Evaluation of Society's Attitude to Organ Donation: Example of Çanakkale Province

Öz

Many people lose their lives due to organ failure nowadays. The most effective treatment method for organ failure is organ transplantation. This study was carried out to determine the attitude of literate individuals living in Çanakkale city center towards organ donation. The population of the study, which was designed as a descriptive cross-sectional study, consisted of literate individuals between 18 and 65 living in the city center, and the sample consisted of 388 individuals who volunteered to participate in the study. Sociodemographic information form and Organ Donation Attitude Scale were used as data collection tools. Descriptive statistics, Epi Info 7 and r statistical programs were used to analyze the data. It was found that 7.1% of participants had an organ donor card/registration, 20.6% stated they had received any training on organ donation, and 62.6% knew about the national organ donor registration system in Türkiye. It was determined that the participants' positive attitude scores towards organ donation were high. It has been observed that women have higher average scores in a positive attitude towards organ donation than men, and the attitude towards organ donation does not exhibit statistically significant differences with variables such as marital status, employment status, presence of social security, income level, and education level.

Anahtar Kelimeler

Organ Donation, Attitude, Organ Transplantation

Kaynakça

• Akbulut, S., Demyati, K., Tamer, M., Unsal, S., Beyoglu, S. ve Saritas, H. (2022). Knowledge levels, attitudes, and awareness of nurses toward organ donation. Northern Clinic of Istanbul, 9(4), 367-375. https://doi.org/10.14744/nci.2022.24478
• Alghamdi, A., Alsaleh, A. A., Alfozan, O. A., Qutob, R., Alaryni, A., Bukhari, A., …, AlShammari, S. H. (2023). Awareness, attitude, and beliefs regarding organ donation among the general public in Saudi Arabia. International Journal of General Medicine, 16, 4973-4989. https://doi.org/10.2147/IJGM.S434589
• Araujo, C. A. S., Siqueira, M. M. ve Pires, A. (2022). Brazilian health care professionals` attitudes and knowledge regarding organ donation and transplantation: a systematic review. Transplant Proceedings, 54(8), 2069-2074. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2022.08.003
• Arısoy, A. ve Önal, Ö. (2020). Burdur ilinde yaşayan yetişkin bireylerin organ bağışı tutumu ve etkileyen etmenler. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 15, 80-94. https://doi.org/10.46218/tshd.693184
• Balajee, K. L., Ramachandran, N. ve Subitha, L. (2016). Awareness and attitudes toward organ donation in rural Puducherry, India. Annals of Medical and Health Sciences Research, 6(5), 286-290. https://doi.org/10.4103/amhsr.amhsr_63_15
• Balwani, M. R., Gumber, M. R., Shah, P. R., Kute, V. B., Patel, H. W., Engineer, D. P., …, Trivedi, H. L. (2015) Attitude and awareness towards organ donation in western India. Renal Failure, 37(4), 582-588. https://doi.org/10.3109/0886022X.2015.1007820
• Bektaş, N. (2023). Organ bağışı ve nakline dinlerin bakışı: Sistematik derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 31(2), 149-155. https://doi.org/10.5336/mdethic.2022-94108
• Bruns, C., Giese, J., Phillippi, D., Moore, D. ve Hall, P. (2021). Knowledge and attitudes toward renal transplantation in individuals undergoing transplant evaluation. Progress in Transplantation, 31(3), 271-278. https://doi.org/10.1177/15269248211024613
• Dagcioglu, B. F., Simsek, E., Tepeli, R. I. ve Oztas, D. (2021). Organ donation in Turkey: the knowledge, approaches and opinions of family physicians. Iranian Journal of Public Health, 50(6), 1188-1196. https://doi.org/10.18502/ijph.v50i6.6417
• Damar, H. T., Ordin, Y. S. ve Top, F. Ü. (2019). Factors affecting attitudes toward organ donation in health care professionals. Transplant Proceedings, 51(7), 2167-2170. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2019.01.183
• Durmaz Yurt, B. ve Gönç Şavran, T. (2022). Organ bağışı sürecinde dinin etkisinin nitel perspektifle incelenmesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 63(2), 867-905. https://doi.org/10.33227/auifd.1097322
• Dünya Sağlık Örgütü. (2023). Transplantation. Erişim adresi: https://www.who.int/health-topics/transplantation#tab=tab_3
• Efil, S., Parlak, E. ve Türen, S. (2023). Yoğun bakım hemşirelerinin organ bağışı tutumlarının belirlenmesi. Akdeniz Tıp Dergisi, 9(3), 309-316. https://doi.org/10.53394/akd.1061100
• Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD). (2023, Ekim). Estimated number of organ transplantations worldwide in 2021. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/398645/global-estimation-of-organ-transplantations/
• El Hennawy, H. M., Safar, O., Thamer, A., Asiri, A., Abdullah, H. S., Alhadi, W. A. …, Al Faifi, A. S. (2023). Knowledge, attitude, and barriers toward deceased organ donation among health care professionals and medical students in Southern Saudi Arabia: A cross-sectional study. Experimental and Clinical Transplantation, 21(9), 772-778. https://doi.org/10.6002/ect.2023.0166
• Fan, X., Li, M., Rolker, H., Li, Y., Du, J., Wang, D. ve Li, E. (2022). Knowledge, attitudes and willingness to organ donation among the general public: A cross-sectional survey in China. BMC Public Health, 22(1), 918. https://doi.org/10.1186/s12889-022-13173-1
• Figueroa, C. A, Mesfum, E. T., Acton, N. T. ve Kunst, A. E. (2013). Medical students’ knowledge and attitudes toward organ donation: Results of a Dutch survey. Transplantation Proceedings, 45(6), 2093-2097. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2013.02.135
• Gürler, H. ve Topal Hançer, A. (2020). Bir aile sağlığı merkezine başvuran bireylerin organ bağışı konusundaki tutumları. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 28(1), 90-98. https://doi.org/10.5336/mdethic.2019-71012
• Hair, J., Black, W., Babin, B., Anderson, R. ve Tatham, R. (2006). Multivariate data analysis. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Ismail, A. S. B., Lim, K. G. ve Mahadevan, D. T. (2020). Knowledge, attitude and factors influencing public willingness towards organ donation among hospital patients and relatives in Negeri sembilan, Malaysia. Medical Journal of Malaysia, 75(3), 260-265.
• İnal, G. (2023). Sağlık çalışanlarının organ bağışına tutumu. Journal of 5N1Quality, 1(1), 39-45.
• Karagöz, Y. (2014). SPSS 21.1 uygulama biyoistatistik. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kent, B. ve Owens, R. G. (1995). Conflicting attitudes to corneal and organ donation: a studyof nurses’ attitudes to organ donation. International Journal of Nursing Studies, 32(5), 484-492. https://doi.org/10.1016/0020-7489(95)00009-m
• Kline, R. B. (2016). Principles and practices of structural equation modeling. New York City: The Guilford Press.
• Kurleto, P., Kiersztejn, M., Szumańska, N., Milaniak, I., Tomaszek, L., Dębska, G. …, Pietrzyk, J.A. (2024). Knowledge and attitudes of dialysis patients toward kidney transplantation: preliminary report from a pilot study preceding a cross-sectional nationwide evaluation. Transplant Proceedings, 56(4), 781-785. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2024.02.004
• Kurt, B., Öztaş, D., İlter, H., Akbaba, M., Ozan, T. ve Güneş, E. (2018). Konya ilindeki birinci basamak sağlık çalışanlarının organ bağışı hakkındaki bilgi tutum ve davranışları. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3), 497-504. https://doi.org/10.31832/smj.419060
• Loon Oo, W., Ong, J. S., Foong, J. W., Hossain, M. M., Baskaran, N. D., Haron, H. ve Varadarajan, R. (2020). Knowledge and attitudes of healthcare professionals and the impact on willingness to donate organs: a tertiary hospital survey. Singapore Medical Journal, 61(3), 154-161. https://doi.org/10.11622/smedj.2019080
• Mahillo, B., Carmona, M., Alvarez, M., Marco, J., Nuñez, J.R., López-Fraga. …, Domínguez-Gil, B. (2018). Worldwide distribution of solid organ transplantation and access of population to those practices. Transplantation, 102(7), 71-72. https://doi.org/10.1097/01.tp.0000542650.33995.b3
• Messersmith, E. E., Gross, C. R., Beil, C. A., Gillespie, B. W., Jacobs, C., Taler, S. J. ve Hong, B. A. (2014). Satisfaction with life among living kidney donors: A RELIVE study of long-term donor outcomes. Transplantation, 98(12), 1294. https://doi.org/10.1097/TP.0000000000000360
• Murakami, M., Fukuma, S., Ikezoe, M., Izawa S, Watanabe H, Yamaguchi H. …, Fukuhara S. (2020). Knowledge does not correlate with behavior toward deceased organ donation: A cross-sectional study in Japan. Annals of Transplantation, 25, e918936-1–e918936-12. https://doi.org/10.12659/AOT.918936
• Nayak, V. C. ve Nayak, S. (2023). An empirical investigation on the impact of attitudes towards organ donation in India. F1000Res, 12, 463. https://doi.org/10.12688/f1000research.131652.2
• Nordfalk, F., Olejaz, M., Jensen, A. M. B., Skovgaard, L. L. ve Hoeyer, K. (2016). From motivation to acceptability: A survey of public attitudes towards organ donation in Denmark. Transplantation Research, 5(1), 5. https://doi.org/10.1186/s13737-016-0035-2
• Özbolat, A. (2017). Organlarımla dirilmek istiyorum, organ bağışının dini-toplumsal arka planı. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 61-87.
• Özmen, D., Çetinkaya, Ç, A., Sarızeybek, B. ve Zeybek, A. (2008). Celal Bayar Üniversitesi Manisa Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin organ bağışına ilişkin bilgi ve görüşleri. Türkiye Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 28(3), 311-318.
• Pai, Y. P. ve Chary, S. T. (2013). Dimensions of hospital service quality: a critical review Perspective of patients from global studies. International Journal of Health Care Quality Assurance, 26(4), 308-340. https://doi.org/10.1108/09526861311319555
• Parisi, N. ve Katz, I. (1986). Attitudes toward posthumous organ donation and commitment to donate. Health Psychology, 5(6), 565-580. https://doi.org/10.1037//0278-6133.5.6.565
• Türkben Polat, H., Bahçecioğlu Turan, G. ve Mankan, T. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin organ bağışı hakkındaki bilgi ve tutumlarının incelenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 24-33.
• Sağlık Bakanlığı (1979, 3 Haziran). Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2238&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Sağlık Bakanlığı. (2024). Nakiller, Solid organ nakilleri. Erişim adresi: https://organkds.saglik.gov.tr/dss/PUBLIC/Transplant_Solid_Organ.aspx
• Sıpkın, S., Sen, B., Akan, S. ve Malak, A. T. (2010). Organ donation and transplantation in Onsekiz Mart Faculty of Medicine, Fine Arts and Theology: Academic staff’s awareness and opinions. Meandros Medical And Dental Journal, 11(1), 19-25.
• Silva, A. M. D., Benites, P. T., Zulin, M. E. G., Ferreira Júnior, M. A., Cardoso, A. I. Q., Cury ve E. R. J. (2024). Global legislation regulating the donation, procurement and distribution processes of organs and tissues from deceased donors for transplants: A scoping review. Heliyon, 10(4), e26313. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e26313
• Soqia, J., Ataya, J., Alhomsi, R., Soqia, H., Kakaje, A., Saadoun, R. ve Hamzeh, A. (2023). Attitudes and factors influencing organ donation decision-making in Damascus, Syria: a cross-sectional study. Scientific Reports, 13(1), 18150. https://doi.org/10.1038/s41598-023-45388-6
• Stadlbauer, V., Zink, C., Likar, P. ve Zink, M. (2020). Family discussions and demographic factors influence adolescent’s knowledge and attitude towards organ donation after brain death: a questionnaire study. BMC Medical Ethics, 21(57), 1-11. https://doi.org/10.1186/s12910-020-00499-x
• Stratton, S. J. (2021). Population research: convenience sampling strategies. Prehospital and Disaster Medicine, 36(4), 373-374.
• Şantaş, G. ve Şantaş, F. (2018). Türkiye’de organ bağışının mevcut durumu ve organ bağışında stratejik iletişim önemi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2), 163-168 https://doi.org/10.22312/sdusbed.298160
• Şen, H. ve Azak, E. N. (2019). Bireylerde organ bağışını etkileyen faktörler: OECD ülkeleri için bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 535-547.
• Tarhan, M., Dalar, L., Yıldırımoğlu, H., Sayar, A. ve Altın, S. (2013). Hasta yakınlarının organ bağışı ve nakli ile ilgili tutumları ve sosyal profilleri arasındaki ilişki. Bakırköy Tıp Dergisi, 9(4), 152-158. https://doi.org/10.5350/BTDMJB201309402
• Tarzi, M., Asaad, M., Tarabishi, J., Zayegh, O., Hamza, R., Alhamid, A. …, Morjan, M. (2020). Attitudes towards organ donation in Syria: A cross-sectional study. BMC Medical Ethics, 21(123), 123. https://doi.org/10.1186/s12910-020-00565-4
• Tay, M. (2016). Türkiye’de doku ve organ naklinin önemi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 3(3), 106-110. https://doi.org/10.5455/sad.13-1477691139
• Tekizoğlu, Y. F. (2018). Organ bağışı: Bireylerin kararlarını etkileyen psikolojik faktörler. Muhakeme Dergisi, 1(1), 21-35.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024, 6 Şubat). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2023. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684
• Umair, S., Ho, J. A., Ng, S. S. I. ve Basha, N. K. (2023). Moderating role of religiosity and the determinants to attitude, willingness to donate and willingness to communicate posthumous organ donation decisions among university students in Pakistan. Omega (Westport), 88(1), 216-244. https://doi.org/10.1177/00302228211045170
• Üçgün, A. B., Başaran, Ö. ve Uskun, E. (2017). Isparta il merkezinde yaşayan erişkin bireylerin organ bağışı tutumu ve etkileyen etmenler. Smyrna Tıp Dergisi, 32-43.
• Vanholder, R., Domínguez-Gil, B., Busic, M., Cortez-Pinto, H., Craig, J. C., Jager, K. J. …, Oniscu GC. (2021). Organ donation and transplantation: A multi-stakeholder call to action. Nature Reviews Nephrology, 17(8), 554-568. https://doi.org/10.1038/s41581-021-00425-3
• Yakar, B., Batbaş, C. S., Önalan, E., Demir, M. ve İçaçan, G. (2020). Attitudes and related factors toward organ donation among relatives of chronic kidney disease patients and healthy ındividuals. Cukurova Medical Journal, 45(4), 1436-1443, https://doi.org/10.17826/cumj.734337
• Yaman, Ö. ve Karabey, T. (2023). Investigation of nurses’ attitudes towards organ donation and affecting factors: A descriptive and cross-sectional study. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 15(4), 1060-1066. https://doi.org/10.5336/nurses.2023-96366
• Yazar, M. A. ve Açıkgöz, M. B. (2016). Nevşehir il merkezinde yaşayan halkın organ bağışı ve nakli konusundaki bilgi ve tutumları. Turkish Journal of Anaesthesiology and Reanimation, 44(5), 250-257. https://doi.org/10.5152/TJAR.2016.87094
• Yazici Sayin, Y. (2016). Turkish validity and reliability of Organ Donation Attitude Scale. Journal of Clinical Nursing, 25(5-6), 642-55 https://doi.org/10.1111/jocn.12943
• Yıldız, İ., Sabuncuoğlu, M. Z. ve Koca, Y. S. (2017). Organ nakli merkezi kurulması bölgede organ bağışını etkiler mi? SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 24(1), 8-11.
• Yiğit, G. ve Aygin, D. (2020). Doku organ bağışına yönelik bilgi ve tutumların değerlendirilmesi: Karasu örneği. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 3(1), 76-87.
• Yüksel, B., Özerdoğan, Ö., Ülkü, A., Karakaya, E., Baykala, Y., Oymak, S. ve Bakar, C. (2018). Investigation into the efficacy of training about organ donation for participants in daily activities in social life centers in Çanakkale. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3(3), 12-24.