Tekâsür Sûresinin İçerdiği Tasavvufî Manalar: Geçici Dünya Hayatının İzdüşümleri

Yıl 2024, , 150 - 166, 31.12.2024

Eyüp İnce

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1529127

Öz

Bu çalışmada, Tekâsür sûresinin tasavvufî anlamları ele alınmıştır. Tasavvufî bakış açısıyla dünya malına aşırı bağlanmanın eleştirisi yapılmakta ve insanların manevî değerlere odaklanmasına teşvik edilmektedir. Ayrıca özellikle varlığın birliği anlamına gelen vahdet-i vücud kavramını zedeleyen maddî zenginliklere olan bağlılık, insanları gerçek mutluluğa ulaşmaktan alıkoyan bir engel olarak ele alınmıştır. Yöntem olarak Tekâsür sûresi, daha çok ahlâkî yorumların ön plana çıkarıldığı tasavvufî tefsirler ışığında incelenmiştir. Tasavvufî tefsirlerden özellikle Sehl b. Abdullah et-Tüsterî (öl. 283/896), Ebü’l-Leys es-Semerkandî (öl. 373/983), Muhammed b. Hüseyin Sülemî (öl. 412/1021), Abdülkerîm b. Hevâzin Kuşeyrî (öl. 465/1072), Rûzbihân Baklî (öl.606/1209), İsmail Hakkı Bursevî (öl.1137/1725), Şehâbeddîn Mahmûd el-Âlûsî (öl.1270/1854) ve İbn Acîbe (öl.1224/1809) tefsirlerinden istifade edilmiştir. Bu kaynakların yanı sıra sûrenin içerdiği mesajlar, tasavvuf klasiklerinden istifade edilerek farklı perspektiflerle sunulmaya çalışılmıştır. Çalışma neticesinde ise Tekâsür sûresinin tasavvufî bir yorumla değerlendirildiğinde, insanları maddî zenginlikler yerine manevî zenginliklere yönlendiren önemli bir rehber olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, surede geçen ilme'l-yakîn kavramının aklî ve naklî delillerle ulaşılan kesin bilgiye işaret ettiği, ayne'l-yakîn kavramının ise bu bilginin doğrudan tecrübe edilmesi yoluyla elde edilen daha yüksek bir idrak seviyesini ifade ettiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tekâsür Sûresi, Maddi Zenginlik, Manevi Zenginlik, Yakîn

The Sufı Meanings Contained of Sūra At-Takāt̲h̲ur: Reflections of the Transitory Worldly Life

Öz

In this study, the mystical meanings of Sūra al-Takāt̲h̲ur are examined. From a sufıperspective, the criticism of excessive attachment to worldly possessions is highlighted, and people are encouraged to focus on spiritual values. Additionally, attachment to material wealth, which undermines the concept of the unity of God, is considered an obstacle that prevents individuals from attaining true happiness. The study particularly benefits from the exegeses of Sahl b. Abdallāh al-Tustarī (d. 283/896), Ebī’l-Leys-i Semerḳandī (d. 373/983), Muḥammad b. Ḥusayn al-Sulamī (d. 412/1021), Abd al-Karīm b. Hawāzin al-Qušayrī (d. 465/1072), Rūzbihān al-Baqlī (d. 606/1209), Ismāʿīl Ḥaḳḳī al-Brūsawī (d. 1137/1725), Shihāb al-Dīn Maḥmūd al-Alūsī (d. 1270/1854), and Ibn Ajība (d. 1224/1809). As a result of the study, it has been demonstrated that when evaluated from a sufıperspective, Sūra al-Takāt̲h̲ur serves as an important guide directing people towards spiritual wealth instead of material wealth.

Anahtar Kelimeler

Ṣūfism, Sūra of al-Takāt̲h̲ur, Material Wealth, Spiritual Wealth, Yaḳīn.

Kaynakça

• As, Muhammed. et-Tekâsür Sûresi Tefsiri ve Bu Sure Işığında Kabir Ziyareti. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Ateş, Süleyman. “Kurb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/432-433. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Baklî, Ebu Muhammed Sadrüddîn Ruzbihan b. Ebî Nasr. Arâisü’l-beyan fî hakâikı’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferid. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1971.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Şuabü’l-Îmân. thk. Abdulali Abdulhumeyd Hâmid. Riyad: Mektebetü'r-Rüşd, 2003.
• Beyzavî, Nâsıruddîn Ebü’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve Esrârü’t-te’vîl. çev. Şadi Eren. İstanbul: Selsebil Yayınları, 2011.
• Bolat, Ali vd., Tasavvuf: tarih-doktrin-tenkit Samsun: E Yazı Yayınevi, 2019.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân Kur’ân Meali ve Tefsiri. çev. Ömer Çelik vd. İstanbul: Erkam Yayınları, 2005.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Cevherî, İsmâil b. Hammad. es-Sıhâh Tâcü’l-Luga ve Sıhâhü’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,1990.
• Çetin, Metin. “Tekâsür Sûresi Üzerine Bazı Mülahazalar”. Van İlahiyat Dergisi 10/17 (Aralık 2022), 69-92. Gazzâlî, Ebu Hamid Huccetü’l-İslam Muhammed b. Muhammed. İhyâ-u Ulûmiddîn. çev. Ahmet Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1998.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek Ale’s-Sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Acîbe, İbnü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el Hasenî eş-Şâzelî. el Bahru’l Medid fî Tefsîri’l Kur’ani’l Mecîd-Kur’ân-ın Tefsiri ve Tasavvufî İşaretleri-. çev. Dilâver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2011.
• İbn Manzûr, Ebü’l- Fadl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-Arab. thk. Muhammed Ali Kebir vd. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• İnce, Eyüp. "Toplumsal Değişme ve Tasavvuf." ed. Ramazan Bezci. Konya: Eğitim Yayınevi, 2022.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2018.
• Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhim el-Buhârî. et-Taarruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf. haz. Ahmed Şemsüddin. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. Câmi-u li-ahkâmi’l Kur’ân. thk. Abdullah İbn Abdulmuhsin. Beyrut: Müessesetü’l-Risâle, 2006.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Halil el-Mansûr. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifü’l-işârât. thk. Seyyid Abdülganî Zâyid. Mısır: Dâru’l-Ğad Cedîd, 2013.
• Mısrî, Niyazî-i. Tefsîr-i Tekâsür Sûresi. İstanbul: Atıf Efendi Kütüphanesi, 1400. 23a-26b.
• Muhâsibî, Ebû Abdillâh Hâris b. Esed. Ahlak ve Arınma (Risaletü’l Müsterşidin). çev. Rukiye Karaköse. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
• Muhâsibî, Ebû Abdillâh Hâris b. Esed. Allah’a Dönüş (El-Kasd ve’r Rücû İlallah). çev. Cemal Aydın. İstanbul: SufıKitap, 2019.
• Muhâsibî, Ebû Abdillâh Hâris b. Esed. Tevbenin İlk Adımı (Bed-ü Men Enabe İlallah). çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2013.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac. Sahîh-u Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Kahire: Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1955.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, 1999.
• Semarkandî, Ebü’l-Leys. Bahrü’l-ulûm. thk. Ali Muhammed Muavvid - Adil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1993.
• Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali et-Tûsî. el-Lüma‘ fî târîhi’t Tasavvufî’l-İslâmî. haz. Kamil Mustafa el-Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b. el-Hüseyin b. Muhammed. Hakâiku’t- Tefsîr. thk. Seyyid İmran, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübü’l-İlmiyye, 2001.
• Süleyman, Ebü’l-Hasan Mukâtil. Tefsîrü’l-kebîr. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. Beyrut: Müesset-ü Tarihi’l-Arabî, 2002.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmizî. thk. Beşar Avvad Maruf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Trablusî, Muhammed. el-Keşfü’l-ilâhî ʿan şedîdi’ż-żaʿf ve’l-mevżûʿ ve’l-vâhî. thk. M. Mahmûd Ahmed Bekkâr. Mekke: y.y., 1987.
• Türer, Osman. Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Ataç Yayınları, 2003.
• Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b. Abdullah b. Yunus b. İsa b. Abdullah Refi. Tefsîru’l-Kurâni’l-Azîm. thk. Muhammed Bâsil Uyun el-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l İlmiyye, 2007.
• Uludağ, Süleyman. “Müşâhede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/152-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. “Ru’yet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/310-311. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Yılmaz, Yusuf Şevki. “İlme’l-Yakîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/137-138. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. çev. Muhammed Coşkun vd. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.