Sekülerleşme Din lişkisi: Kuramsal Bir Yaklaşım

Yıl 2010, Sayı: 16, 149 - 190, 01.12.2010

Ali Bayer

Öz

Sekülerlesme çagdas toplumlarda dinin yerinin ne

olacagının belirlenmesi konusundaki egemenligini sürdürmektedir.

Özellikle son yirmi yıl zarfında, sekülerlesme

sosyolojik, ekonomik, tarihsel vb. birçok farklı bakıs

açısından tartısılan bir konudur. Dünya genelinde

göçler, sosyo-kültürel, ekonomik degismeler ve teknolojik

ilerlemeler ve yeni dinî hareketlerin ortaya çıkısı

sekülerlesmenin etkisiyle tüm toplum yapısında dogaüstüne

ilgide azalmaya yol açmıstır. Böylece din, bireylerin

bilincinde saklı kalır duruma gelmistir.

Son yıllarda yeni dinî hareketler ve rasyonel seçim

teorisi gibi yeni gelismeler meydana gelmistir. Bununla

birlikte, sekülerlesme krizdedir, hem teorik hem de pratik

seviyede “de-sekülerlesme” tezi ortaya çıkmıstır. Diger

yandan, din, modern toplumlarda “görünmeyen din”, “ait

olmadan inanma”, “dindar degil ama inançlı gibi” gibi

farklı biçimlerde de olsa varlıgını korumaya devam etmektedir.

Bu makalede sekülerlesmenin kavramsal, kuramsal

ve baglamsal yönlerine baglı bir analiz yapılacaktır.

Kavramın tanımlanması onun adaptasyonunu amaçlar

ve degerlendirilen sonuçlar farklı her biri kendi baglamında

degerlendirilmistir.

Anahtar Kelimeler

Sekülerlesme, sekülerizmden dönüs, modernlesme, görünmeyen din, rasyonel seçim teorisi, yeni dinî hareketler

Kaynakça

• ALTINTAŞ, Ramazan, 2002, “Teolojik Sekülerleşmenin Ne- den Olduğu İnanç, Davranış ve Problemler”, Cumhu- riyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 6, Sayı. 1, ss. 55-83
• ________, 2005, Din ve Sekülerleşme, Pınar Yay., İstanbul.
• BALOĞLU, Bülent. and
• KİRMAN, M. Ali (2010),
• “Secularization and New Religious Forms in Modern
• Turkey”, Paper presented at ISA Conference, 11-17
• July, 2010, Gothenburg, Sweden.
• ARON, Raymond, 2000, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Bilgi Yay, Ankara.
• ATTAS Nakib S., 2003, İslam Sekülerizm Ve Geleceğin Fel- sefesi, çev. M.E.Kılıç, İnsan Yay., İstanbul.
• BANKSTON, Carl L., 2002, “Rationality Choice and The Religious Economy: The Problem of Belief”, Review of Religious Research, Volume 43:4, ss. 311-325
• BARKER, Eileen. 1992, New Religious Movements, Londra: HMSO Publications.
• BELLAH, Robert N., 2002, “Din İle Sosyal Bilim Arasında”, çev. A.Köse, Sekülerizm Sorgulanıyor, Ufuk Kitapları, İstanbul, ss. 161-188
• BERGER, Peter L., 2000, Kutsal Şemsiye, Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları, çev. A. Coşkun, Rağbet Yay, İstanbul.
• _______ 2002a, “Sekülerizmin Gerilemesi”, der. A.Köse, Sekülerizm Sorgulanıyor, İstanbul, Ufuk Yay, ss. 11- 32
• _________2002b, “Dinin Krizinden Sekülerizmin Krizine”, der. A. Köse, Sekülerizm Sorgulanıyor, İstanbul, Ufuk Yay, ss. 75-95
• BODUR, Hüsnü E., 1990, “Modern Kapitalizmin Doğu- şunda Dinin Rolü”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, Sayı 9, ss. 80-108, S.10, ss. 80-95
• _________ 2003, “Moonculuk Hareketi ve Türkiye’de Benzer Bir Cemaat Yapılanmasının Sosyolojik Analizi”, KSU İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt I, Sayı 1, Ocak- Haziran, ss. 13-39
• _________ 2005, “Türk Din Sosyoloji Araştırma Alanına İlişkin Sorunlar”, Türk Din Sosyolojisinin Temel So- runları Sempozyumu, 11-13 Haziran 2004, Gazi Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Yay, Lider Matbaası, Ço- rum, ss. 75-88
• BRUCE, Steve, 2002, God is Dead, Secularization in the West, Oxford, Blackwell Publishing
• ÇAĞLAR, Bakır, 1994, “Türkiye’de Laikliğin “Büyük Prob- lem”i, Laiklik ve Farklı Anlamları Üzerine”, Cogito, Sayı 1, Yaz, ss. 109-116
• DAVIE, Grace, 1990, “Believing without Belonging: Is This the Future of Religion in Britain”, Social Compass, Volume 37, No. 4, ss. 455-459
• DOBBELEARE, Karel, 1989, “The Secularization of Society? Methodological Suggestions”, Secularization And Fundamentalism Reconsidered, Religion and the Political Order Volume III, Edited by Jeffrey K. Hadden and Anson Shupe, Paragon Hause, New York, First edition, ss. 27-45
• FULLER, Robert C., 2001, Spiritual But Not Religious: Understanding Unchurched American, New York, Ox- ford University Press, 212s.
• GLOCK, Charles Y., 1998, “Dindarlığın Boyutları Üzerine”, Din Sosyolojisi, der. Y.Aktay, M.E. Köktaş, Ankara, Vadi Yay, ss. 252-274
• GORSKI, Philip S, 2000, “Historicizing the secularization debate church, state and society in late medieavel and early modern Europe, ca. 1300 to 1700”, American Sociological Review; Feb.; 65, 1, ss. 138- 168
• HADDEN, Jeffrey K and Shupe A.,1989, “Desacralizing Secularization Fundamentalism Reconsidered, Religion and the Political Order Volume III, Edited by Jeffrey K. Hadden and Anson Shupe, Paragon Hause, New York, First edition, ss. 3-27 Theory”,
• Secularization And HAMILTON, Malcolm, 2001,
• Sociology of Religion:
• Theoretical and Comparative Perspectives, London, Routledge
• HERVIEU-LEGER, Daniele, 2005, “Sekülerleşme, Gelenek ve Dindarlığın Yeni Şekilleri: Bazı Teorik Öneriler”, Çev. Halil Aydınalp, Dinî Araştırmalar, Cilt 7, Sayı 21, Ocak-Nisan, ss. 307-318
• IANNACCONE, Laurance R., 1995, “Voodoo Economics? Reviewing the Rational Choice Approach to Religion”, Journal for the Scientific Study of Religion, Vol.34, No.1, March 1995, ss.76-88
• ________ 1997, “Rational Choice: Framework for the Scientific Study of Religion”, in Rational Choice Theory and Religion: Summary and Assessment, Law- rence A. Young (ed.), New York, Routledge, 1997, ss.25-44
• KAHRAMAN, Sebiha (2010), Türkiye’de Sekülerleşme Pers- pektifinden Dinî Pratiklerdeki Değişmeler: DİB Din Şu- rası Kararları Örneği, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, KSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ocak 2010
• KİRMAN Mehmet A., 2004, Din Sosyolojisi Terimleri Söz- cüğü, Rağbet Yay, İstanbul
• ________ 2005a, “Dinin Ekonomik Modeli”, OMU, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18-19, ss.147-165
• ________ 2005b, Din ve Sekülerleşme, Karahan Yay, Adana.
• KÖSE, Ali, 2001, “Modernleşme-Sekülerleşme İlişkisi Üze- rine Yeni Paradigmalar”, Günümüz İnanç Problemle- ri, Erzurum, ss. 203-216
• KÖSEMİHAL, Nurettin Ş., 1982, Sosyoloji Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• LÖWITH, K., 1999, Max Weber ve Karl Marx, çev. N.Yılmaz, Doruk Yay, Ankara.
• LUCKMANN, Thomas, 2003, Görünmeyen Din, Modern Top- lumda Din Problemi, çev. A.Coşkun, Ragbet Yay, İs- tanbul.
• MARTIN, David, 2002, “Sekülerleşme Sorunu: Geçmiş ve Gelecek”, çev. A.Köse, Sekülerizim Sorgulanıyor, Ufuk Kitapları, İstanbul, ss. 189-202
• NORRIS, Pippa & Inglehart R., 2005, Sacred and Secular Religion and Politics Worldwise, Cambridge University Pres.
• ÖZAY, Mehmet, Sekülerleşme ve Din, İz Yay., İstanbul.
• PHILLIPS, Rick, 2004, “Can Rising Rates of Church Participation be a Consequence of Secularization?”, Sociology of Religion; Summer; 65, 2; ss. 139-153
• ROBERTS, Keith, A. 1990, Religion in Sociological Perspec- tive, California, Wadworth Publishing Company.
• ROBINSON, Francis, 2002, “İslam’da Sekülerleşme”, çev. C.Çelik, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 13, ss. 343-354
• STARK, Rodney, 1999, “Secularization: R.I.P.”, Special Issue of Sociology of Religion, Volume 60, No.3, Fall 1999, ss. 249-273
• ________ 2002, “Toprağın Bol Olsun Sekülerleşme”, çev. A.Köse, Sekülerizim Sorgulanıyor, Ufuk Kitapları, İs- tanbul, ss. 189-202
• STARK, Rodney and IANACCONE L. R., 1994, “A Supply- Side Reinterpretation of the ‘Secularization’ of Europe”, Journal for the Scientific Study of Religion, Volume 33, Issue 3, ss. 230-252
• STARK, Rodney and, BAİNBRİDGE, W. S., 1987, A Theory of Religion, Peter Lang New York.
• STARK, Rodney and FINKE, Roger, 2000, Acts of Faith: Explaining the Human Side of Religion. Berkeley: University of California Press,
• SWATOS, William H. and Chiristiano K. J., 1996, “Secularization Theory: The Course of a Concept”, Sosyology of Religion, 60: 3, Fall, ss. 209-228
• WALLACE, Ruth A.& Wolf A., 2002, Çağdaş Sosyoloji Ku- ramları, çev. L.Elburuz & M.R. Ayas, İzmir.
• WENTWORTH, William M., 1989, “A Dialectial Conception of Religion and Religious Movements in Modern Society”, Reconsidered,Religion and the Political Order Volume III, Edited by Jeffrey K. Hadden and Anson Shupe, Paragon Hause, New York, ss. 45-63 Fundamentalism
• WILSON, Bryan, 1982, Religion in Sociological Perspective, Oxfod University Press
• ________ 1987, “Secularization”, The Encyclopedia of Religion, ed.Mircea Eliade, Volume 13, Macmillan Publishing Company, New York, Collier Macmillan Publisher, London, ss. 159-165