İTMİNAN AYETİ ÖZELİNDE KALBİN ZİKRİ VE SÜKÛNETİ

Yıl 2013, Sayı: 21, 93 - 124, 03.06.2013

Mehmet Yavuz Şeker

Öz

İnsanın maddî yönü olduğu gibi manevî yönü de hayli

kompleks bir yapıya sahiptir. Dinî anlayışta insanın bu

dünyadaki mutluluk ve sükûneti ise, onun maneviyatına bir

başka deyişle insanın kalbî hayatına bağlanmıştır. Özellikle

idrak ediyor olduğumuz modern çağı göz önünde

bulundurduğumuzda, devamlı değişen teknoloji ve moda

akımları, insanın heveslerini adeta sürekli kamçılamaktadır. Bu

teknoloji ve modanın da devamlı değişip farklılıklar arzetmesi

karşısında insan tatminsizlik girdabında çırpınıp durmaktadır.

Çünkü dünyevî arzu ve beklentiler değişmekte ve sürekli

yenilenmektedir. Sahip olunanların ise modası çabucak

geçmekte ve eskimektedir. Böyle bir psikolojik olumsuzluğa

gömülen çağın insanının bu sıkıntılarından kurtulması, onun

dünyevî ve maddî değil, dinen ve kalben tatmin olmasına

bağlıdır. Bu makalede, bu husus üzerinde “İyi bilin ki kalbler

ancak Allah’ı zikretmekle itminana erer.”1 ayeti referans

alınarak durulacaktır. Ayette geçen “kalb”, “zikir” ve “itminan”

kelimeleri, anahtar kavramlardır. Ayet yorumlanırken bu

kavramlar sırasıyla açıklanıp aralarındaki münasebete temas

edilecek ve müfessirlerin bakış açıları ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalb, Zikir, İtminan, Kur’an, Sükûnet

Kaynakça

• Ahmed Mustafa el-Merâğî, Tefsirü’l-Merâğî, I-XXX, Bey- rut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-azlî, ts.
• Bekir Karlığa, İnsan Psikolojisi Üzerine Etüdler, İstan- bul: İşaret Yayınları, 1992.
• Buhârî, Ebu Abdilllah Muhammed bin İsmail, el- Câmi’u’s-sahîh, I-VIII, İstanbul 1413/1992.
• Ebu Abdillah Muhammed bin Ahmed el-Kurtubî, el-Câmi li-ahkâmi’l-Kur’an, I-XXII, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• Ebu Hafs Ömer es-Suhreverdî, Avarifü’l-mearif, Beyrut: 1999.
• Ebu'l-Kâsım Mahmud İbn Ömer Ez-Zemahşeri, el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl, I-IV, Bey- rut: 1397/1977.
• Ebu Nasr Serrâc et-Tûsî, el-Lüma’, thk. Abdülhalim Mahmud, Abdülbaki Sürûr, Mısır: Daru’l-Kütübi’l- Hadis, 1380/1960,
• Ebu’s-Senâ Mahmûd bin Abdillah el-Âlûsî, Rûhu’l- me’ânî fî tefsîri’l-Kur’ani’l-‘azîm ve’s-seb’i’l- mesânî, I-XXX, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ‘Arabî. ts.
• Ebussuud Efendi, İrşadu aklı’s-selim, I-XII, thk. Abdulkadir Ahmed Ata, Riyad: Mektebetu’r- Riyâdı’l-Hadîse, ts.
• Fahruddin Muhammed bin Ömer er-Râzî, Mefâtîhu’l- ğayb, I-XXXII, Beyrut: 1990.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed bin Muhammed, İhyau ulumi’d-din, I-V. Beyrut: 1992.
• --------, Mükâşefetü’l-kulûb, Beyrut: Daru ihyâi’l-ulûm, 1405/1985.
• Hakîm Muhammed bin Ali bin el-Hasen bin Bişr et- Tirmizî, Beyânu’l-fark beyne’s-sadr ve’l-kalb ve’l-fuâd ve’l-lüb, Kahire:1958.
• Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, I-X, İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Hayati Aydın, Kur’an’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 1999.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed bin Yezîd, Sünenü İbn Mâce, I-II, İstanbul: 1413-1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed bin Mükerrem, Lisânü’l-Arab, I-XV, Dâru Sadır, 1299-1308.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman bin Ali, Zâdü’l- mesîr fî ‘ılmi’t-tefsîr, I-IX, Beyrut: 1987.
• İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı, 2008.
• İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu’l-beyan, I-X, İstanbul: 1389/1969.
• Kuşeyrî, AbdülKerim er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fî ilmi’t- tasavvuf, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Azli, 1425/2005.
• --------, Letâifü’l-işârât, I-III thk. İbrahim Beyyumi, Mı- sır: Merkezü tahkiki’t-türas, 1981,
• Muhammed bin Cerir et-Taberî, Câmiü’l-beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’an, thk. Mahmud Muhammed Şakir, I-XXX, Kahire, Mektebetü İbnü Teymiyye, ts.
• Muhammed bin Ebî Bekr İbn Kayyim el-Cevziyye, Medâricüs-sâlikîn, İlmiyye, 1425/2004. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l
• Muhammed bin Yakub Firuzâbâdî, Besâiru zevi't-temyiz fî Mektebetü’l-İlmiyye, ts. I-VI, Beyrut: el
• Muhammed bin Yakub Firuzâbâdî, Kamusu’l- Muhît, Kahire: 1371.
• Muhammed Kutub, Dirâsâtün fi’n-nefsi’l-insâniyye, Kahire: Daru’ş-şurûk, 1987. Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs, I-X, Kahire: 1306-1307.
• Muhyiddin bin Arabî, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Kerim, I-II. Beyrut: 1995.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin bin Haccâc el-Kuşeyrî, el- Câmi’u’s-sahîh, I-III, İstanbul: 1413/1992.
• Nasiruddin Ebu Said el-Beydâvî, Tefsirü’l-Beydâvî, I-V, Beyrut: Müessesetü Şa’ban, ts.
• Necmeddin-i Kübrâ, Tasavvufî Hayat, (haz. Mustafa Kara), İstanbul: 1980.
• Râgıb, Ebu’l-Kâsım Hüseyin bin Muhammed el-İsfehânî, el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân, İstanbul: 1986.
• Seyyid Kutub, Fî Zilâli-l-Kur’an, I-VI, Cidde: 1986.
• Seyyid Şerif Ali bin Muhammed el-Cürcânî, Kitâbu’t- tâ’rifât, Beyrut: 1983. s. 178; Abdürrezzak bin Ahmed el-Kâşânî, Mu’cemu ıstılâhati’s-sûfiyye, Ka- hire: 1992.
• Süleyman el-Yemanî, el-Kalbu ve vezaifuhu, Beyrut: 2001.
• Tirmizî, Ebu Îsa Muhammed b. Îsâ, el-Câmi’u’s-sahîh, I- V, İstanbul: 1413/1992.