Bir Siyer Müellifi Olan İbn İshak’taki Bazı Hâdiseler Örneğinde Siyer-Tefsir İlişkisi

Yıl 2013, Sayı: 22, 100 - 127, 02.12.2013

Yasin Yılmaz

Öz

İslâm Tarihi’nde Hz. peygamber’in (sav) hayatıyla

ilgili olarak ortaya çıkan ilk eserlerden birisi Muhammed

İbn İshâk’ın “es-Sîre”sidir. Günümüze kadar da ulaşan bu

eser, aynı zamanda temel İslâmî ilimlerin de ana kaynaklarından

birisi olma özelliğindedir. Tarihî olayları rivayet

ederken isnadı kullanmasının yanında, elde ettiği belgelerle

o haberi yazarak gelecek nesillere nakletmeye çalışmıştır.

İbn İshâk yazdığı siyer kitabıyla Kur’ân-ı Kerim’in

açıklanması ve yorumlanmasına özellikle de “Esbâbü’n-

Nüzûl” alanına büyük katkı sağladığı görülmektedir. Diğer

yandan İbn İshâk başta olmak üzere siyer yazarları da,

naklettikleri rivayetin doğrulunu belirtmek için ayetler kullanmışlardır.

Bundan dolayı Siyer ilmi ile Tefsir ilmi birbirinin

mütemmimi saymak abartılı olmasa gerektir. Bu çalışmada

İbn İshâk’ın söz konusu eserinde anlatılan bazı

hâdiseler vasıtasıyla Siyer-Tefsir ilişkisi ortaya koymaya

çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Tefsir, İbn İshâk, Müfessir, Kur’ân-ı Kerim, Hz. Muhammed, İfk, Benî Mustalık

Kaynakça

• Abdurrahim, Muhammed, et-Tefsîru’n-Nebevî, Kahire Bağdadî, Hatîb, Tarihu Bağdad ev Medinetu’s-Selâm, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut Tarihsiz, I. Bek, Muhammed Hudari, Nürü'I-Yakin fi Sireti Seyyidi'I- Mürselin, tahkik, Nayif el-Abbas vd., Beyrut 1989.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Ruhu’l-Beyan, İhtisar M. Ali Sabûnî, Damla Yayınevi, İstanbul 1995, V.
• Büti, Said Ramazan, Fıkhu's-Sireti'n-Nebeviyye mea Mu- cezu li-Tarihi’l-Hilafeti'r-Râşide, Beyrut, 1991.
• Cerrahoğlu, İsmail, “İbn Hişam ve Sîresindeki Garibu’l- Kur’anı”, AÜİF İslamî İlimler Dergisi, Ankara 1977, S. III.
• Çelik, Ali, “Kur’an ve Sünnet’in Doğru Anlaşılmasında Sîretin Önemi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, S. III. Derveze, M.İzzet, Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Haya- tı, Çev. Mehmet Yolcu, I. Baskı, İstanbul 1989.
• Dûrî, Abdülaziz, Bahsun fî Neş’eti İlmi’t-Tarih İnde’l- Arab, Beyrut 1983.
• Ebu Muhammed Mekkî b. Ebî Talib el-Kaysî, el-Hidaye ilâ Bulugu’n-Nihaye, I. Baskı, Birleşik Arap Emir- likleri 1429/2008, VIII.
• Ebu Şuhbe, Muhammed es-Siretü'n-Nebeviyye fi Dav’i’I- Kur'an ve's-Sünne, Beyrut 1992. II.
• Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dîni Kur’an Dili, Çelik-Şura Yay. İstanbul 1993, VII.
• Emiroğlu, Tahsin, Esbâbü’n-Nüzul, Konya tarihsiz, VIII. Eser, Mithat, “Eseri Günümüze Ulaşan İlk Siyer Müellifi İbn İshak'ın Güvenilirliği”, İSTEM (İslam Sanat, Tarih Edebiyat ve Musikisi Dergisi), sayı 13. Fayda, Mustafa, “Siyer Sahasındaki İlk Telif Çalışmaları”, Uluslararası Birinci İslam Araştırmaları Sempozyumu, İzmir 1985, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay.
• Hacıismailoğlu, Muhammed İhsan “Osmanlıca Bir Siyer “Mahmudu’s-Siyer” Kitabı Üzerine”, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu, (20-22 Nisan 2007), İstanbul 2007.
• Hamidullah, Muhammed, Siretü İbn İshak el-Müsemmatü bi-Kitabi'l-Mübtedei ve'l-Mea'asi ve'l-Meğazî'nin tahkik ve ta'lîki, Hayra Hizmet Vakfı, Konya /1981.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik, es-Siretü’n- Nebeviyye, Tahkik; Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdülhafiz Şalbî, Dâru İbn Kesir, Beyrut-Dımeşk 1426
• İbn İshak, Muhammed, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Tahkik, Ahmed Ferid el-Mezidî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1424/2004.
• İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Tahkik, Ahmed Abdülvahhab Fetîh, Daru’l-Hadîs, Kahire 1414/1994.
• İbn Kesir, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azîm, Çev. Bekir Karlığa- Bedrettin Çetiner, İstanbul 1991, XI.
• İbn Manzur, Lisânu’l-Arab, Tahkik; Abdullah Ali el-Kebîr, Dâru’l-Maarif, I-VI, Kahire, II, 797. İbnu'l-Esir, İzzuddin Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Abdülkerim el-Cezeri, el-Kâmilu fi't-Tarih, Beyrut, Kara, Seyfullah, “İfk Olayının Etkileri ve Olayla İlgili Or- taya Konan Tavırlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 15/2001.
• Kardavî, Yusuf, Sünnet-i Anlamada Yöntem, Kayseri, 3. Baskı, s. 95. Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed İbn Ahmed el- Ensârî, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Dâru’l- Kutubi’l-Mısriyye, Kahire 1361/1942, XII.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilali’l-Kur’an, Ter. Komisyon, Hikmet yay. İstanbul tarihsiz, X. Küçükaşçı, Mustafa Sabri, İbn İshak’ın Hayatı, İstanbul Ocak 1996, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü Dergisi Öneri, C. I, S. 4. lbn Sa'd, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut 1405/1985, ll.
• Mevdûdî, Ebu’l-Âlâ, Tarih Boyunca Tevhid Mücâdelesi ve Hz. Peygamber’in Hayatı, Tercüme Ahmed Asrar, Üçüncü baskı, İstanbul 1992. Mevdûdî, Ebu’l-Ala, Tefhimu’l-Kur’an, Komisyon, İstanbul 1996, III.
• Öz, Şaban, İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, İslâm Ta- rih, sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı (İSAR) Yay. İstanbul 2008.
• Özdemir, Mehmet, “Siyer Yazıcılığı Üzerine”, Milel ve Ni- hal, İstanbul 2008, C. IV, S. III.
• Özel, Mustafa, “Bir Tefsir Kaynağı Olarak İbn Hişam’ın es-Sîresi”, DEÜİFD, İzmir 2001, S. XIII-XIV.
• Raven, Wim, “Sîra and the Qur’ân”, Encyclopaedia of the Qur’ân, Leiden-Boston 2006.
• Robsen, James, “Ibn Ishaq’s Use of The Isnad,” Bulletin of The John Rylands Library, Manchester, Vol: 38, No: 2, 1952.
• Robson, James, Ter. Talat Koçyiğit, “İbn İshak’ın İsnad Kullanışı”, AÜİFD, C. X, Ankara 1962, s. 120.
• Suyûtî, Celaleddin, ed-Dürrü’l-Mensur et-Tefsiru bi’l- Me’sûr, Tahkik, Abdullah b. Abdulmuhsin et- Turkî, Kahire 1424/2003, XI.
• Taberi, Ebû Cafer Muhammad b. Cerir, Taberi Tefsiri, (Câmiu’l-Beyan an Te’vîli’l-Kur’an), Tahkik, Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Kahire 1422/2001, XVII.
• Taberî, Tarihu’t-Taberî, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Bey- rut1429/2008.
• Tayşi, Serhan, “İslamî Tarih Düşüncesi ve İlk Dönem Tarih Yazıcılığı”, İlim ve Sanat (Tarih ve Tarihçiliğimiz), İstanbul 1992.
• Umerî, Ekrem Ziya, Medine Toplumu, Tercüme. Nureddin Yıldız, İstanbul 1988.
• Ünalan, Abdullah, “İbn İshak ve Hadis Rivayetindeki Yeri”, Şarkiyat İlmî Araştırmalar Dergisi, Kasım 2009, S. II.
• Vakıdî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer, Kitabu’l- Meğazî, Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut, tarihsiz. Vakidî, Kitabu’l-Megazi Tahkik, Marsden Jones, Alemü’l-Kütüb, 1404/1984.
• Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Müessese er-Risale, Beyrut /1992, VII. 35.
• Zemahşeri, Ebu Musa Carullah Mahmud b. Ömer, el- Keşşaf an Hakiki’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekavil fî Vücuhi’t- Te’vîl, Mısır 1966.