Bozulan Nâfile İbâdetlerin Mezheplere Göre Kazâsı

Yıl 2019, Sayı: 33, 311 - 349, 30.06.2019

Alimcan Buğda Emre Bölükbaş

https://doi.org/10.35209/ksuifd.515806

Öz

Fakihler, hadîs ve
âyetlerden yola çıkarak, başlanılan nâfile ibâdetlerin tamamlanmasının ve
bozulması hâlinde kazâsının gerekip gerekmediğini tartışmışlardır. Bu hususta
Hanefî âlimleri başlanılan nâfile ibâdetin tamamlanması gerektiğini ve
bozulması hâlinde kazâsının vâcip olacağını savunmuşturlar. Şâfiî ve Hanbelî
fakihleri bu türden ibâdetlerin tamamlanmasının gerekmediğini, bozulması
durumda kazâ edilmesinin vâcip olmadığını ifade etmişlerdir. Mâlikî âlimleri
ise başlanılan nâfile ibâdetlerin tamamlanması gerektiğini belirtmekle beraber,
ibâdetlerin özürsüz olarak bozulması hâlinde kazâyı gerekli görmemişlerdir.
Fakat bu ibâdetler kişinin tercihi neticesinde yarıda bırakılırsa kazânın
gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Makalede mezheplerin nâfile ibâdetlerin edâ
ve kazâ hususundaki görüşleri, dayandıkları delilleri ve görüş ayrılığı olan
durumlarda benimsedikleri usûl kâideleri mukayeseli olarak tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

fıkıh, Nâfile, Namaz, Oruç, Edâ, Kazâ, vacip

Kaynakça

• Abdulmün’im, Muhammed Abdurrahman. Mu‘cemu’l-Mustalah ve Elfâzi’l-Fıkhiyye. Kahire: Dâru’l-Fazilet Yayınları, ts.
• Atar, Fahrettin. “Nâfile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi-si. 32: 290-292. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Aynî, Bedrüddîn Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye fi Şerhu’l-Hidâye. Bey-rut: Dâru’l-Fikir Yayınları, 1990.
• Bardakoğlu, Ali. “Edâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 389-392. Ankara: TDV Yayınları, 1994
• Bardakoğlu, Ali. “Âm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 552-553. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Beyhâki, Ebi Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Sünenü’l-Kübrâ. Bey-rut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 2003.
• Buhârî, Abdulaziz. Keşfu’l-Esrâr an Usûlu Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Câmiu’s-Sahîh. 1. Baskı. Kahire: Matbaâtu’s-Selefiyye Yayınları, h. 1403.
• Cessâs, Ebû Bekir. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 2003.
• Cessâs, Ebû Bekir. el-Fusûl fi’l-Usûl. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2010.
• Civen, Molla. Nuru’l-Envâr fî Şerhi’l-Menâr. İstanbul: Mektebetü’l-Hanefîyye Yayınları, 2017.
• Dârakutnî, Ali b. Ömer. Sünen-i Dârakutnî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle Yayınları, 2004.
• Debûsî, Ebû Zeyd. Takvîmu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh. Beyrut: Mekte-betü’l-Asriyye Yayınları, 2006.
• Döndüren, Hamdi. “Nâfile”. Şamil İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: 6: Şamil Yayınevi, 2000.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşâs es-Sicistânî. Sünen-i Ebû Dâvud. Riyad: Mektebetu’l-Maârif Yayınları, h. 1424.
• Ensârî, Ebû Yahya Zekeriya. Fethu’l-Vahhâb bi-Şerhi Menheci’t-Tullâb. 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 1997.
• Ensârî, Ebû Yahya Zekeriya. Esne’l-Matâlîb Şerhu Ravzi’t-Tâlib. (Şehâbettin er-Remlî’nin haşiyesiyle birlikte). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, ts.
• Gazâli, Ebû Hamid. el-Mustasfâ. Medine: Câmiatü’l-İslâmiyye Ya-yınları, h. 1413.
• Güler, Zekeriya. “Müstafîz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo-pedisi. 32: 135-136. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Herrâsî, Kiyâ. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Kâfî. 1. Baskı, yy.: Dâru’l-Hicr Yayınları, 1997.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünen-i İbni Mâce. Bey-rut: Dâru’l-İhyâi’l-Kutubu’l-Arabî Yayınları, ts.
• İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Maâ‘rif Yayınları, ts. İbn Nüceym, Zeynüddin. Bahru’r-Râik Şerhu Kenzu’d-Dekâik. Bey-rut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 1997.
• İbni Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddu’l-Muhtâr alâ’d-Dürri’l-Muhtâr. Riyad: Dâru Âlemu’l-Kutub Yayınları, 2003.
• İbni’l-Cevzî, Sıbt. Îsêru’l-İnsâf fî Êsêri’l-Hilâf. Kahire: Dâru’s-Selâm Yayınları, 1987.
• İbnü’l-Hümam. Şerhu Fethu’l-Kadîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 2003.
• Kârafî, Şihâbuddîn Ahmed b. İdrîs. Zehîra. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî Yayınları, 1994.
• Kâri, Ebû Hasan Nureddin Ali b. Sultân Muhammed Ali. Fethu Babi’l-İnêye bi Şerhi’n-Nikâye. Beyrut: Dâru’l Erkam Yayın-ları, 1997.
• Karakaya, Hasan. Fıkıh Usûlü, İstanbul: Beka Yayınları, 2013.
• Kâsânî, Ebû Bekir b. Mesûd. Bedâiu’s-Sanâ‘i fî Tertîbi’ş-Şerâi‘. Kahire: Dâru’l-Hadis Yayınları, 2004.
• Komisyon. Mu‘cemu Mustalahâtu’l-Ulûmu’ş-Şer‘iyye. Riyad: Medi-netu Meliku Abdulaziz li’l Ulum ve’t-Tekniyyetu Yayınları, 2017.
• Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmiu li Ahkâmu’l-Kur’ân. 1. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle Yayınları, 2006.
• Mâlik b. Enes. Muvattâ’.(Leys rivayeti). 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî Yayınları, 1997.
• Malik b. Enes. Müdevvenetu’l-Kübrâ. (İbn Rüşd’ün Mukaddimesiy-le birlikte). 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayın-ları, 1994.
• Mâverdî, Ebû Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. Hâvi’l-Kebîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 1994.
• Merğinânî, Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl. el-Hidâye Şerhu Bidâyetu’l-Mübtedî. Kahire: Mektebetü’l-Tevfikiyye Yayınları, 2008.
• Mevsilî, el-İhtiyâr li-Ta’lîli’l-Muhtâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, ts.
• Mustafa, İbrahim, v. dğr. Mu’cemü’l-Vasît. İstanbul: Çağrı Yayın-ları,1989.
• Müslim b. Haccâc. Sahîh-i Müslim. Riyad: Beytu’l-Efkâr Yayınları, 1998.
• Nesâî. Sünen-i Nesâî. (Celâleddin Suyûti’nin Şerhi ve İmam Sindî’nin Haşiye’siyle beraber) Beyrut: Dâru’l-Ma‘rafe Ya-yınları, ts.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât. Kenzu’d-Dekâik. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye Yayınları, 2011.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. Mecmû‘ Şerhu Mühezzeb. Ürdün: Beytu’l-Efkâr Yayınları, 2005
• Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. Ravdatu’t-Tâlibîn. Suud: Dâru Âlemu’l-Kutub Yayınları, 2003.
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr. Ma‘rifetu Hucecü’ş-Şer‘iyye. Beyrut: Müesse-tü’r-Risâle Yayınları, 2000.
• Polat, Salahattin. “Mürsel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo-pedisi. 32: 52-54. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl fi İlmi Usûlu’l-Fıkh. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle Yayınları, ts.
• Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Ensâri. Ğâyetu’l-Beyân fî Zübdü İbni Reslân. 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları, 1994.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Ravêiu’l-Beyân Tefsiru Âyêti’l-Ahkâm mi-ne’l-Kur’ân. Dimeşk: Mektebetu’l-Gazâlî Yayınları, 1980.
• Sâyis, Muhammed Ali. v. dğr., Tefsîru Âyêtu’l-Ahkâm. Dimeşk: Dâru İbni Kesîr ve Dâru’l-Kâdiri Yayınları, 2002.
• Sem‘ânî, Mansûr b. Muhammed b. Abdulcebbâr. İstılâm fî’l-Hilêfi Beyne’l-İmâmeyni’l-İmâm Şâfiî ve Ebî Hanîfe. Kahire: Dâru’l-Menâr Yayınları, 1997.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rafe Yayınları, ts.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Usûlu’s-Serahsî. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2015.
• Şâfiî, Muhammed İdris. Ümm. yy.: Dâru’l-Vefâ Yayınları, 2001.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Muvattâ li-İmâm Muhammed. Kahire: Lecnetü İhyâu’t-Terâs Yayınları, 1994.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. Kitâbu’l-Hücce alâ Ehli’l-Medine. 3. Baskı. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb Yayınları, 1983. Şîrâzî, Ebû İshâk. Mühezzeb fî Fıkhı’ş-Şâfiî. 1. Baskı, Dimeşk: Dâru’l-Kalem Yayınları, 1992.
• Şirbînî, Muhammed Hatîb. Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma‘rifeti Meânî Elfâzı’l-Minhâc. 1. Baskı Beyrut: Dâru’l-Marafe Yayınları, 1997.
• Tahâvî. Muhtasaru İhtilâfu’l-Ulemâ. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye Yayınları,1996.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. Sünen-i Tirmîzî. Ri-yad: Mektebetü’l-Maârif Yayınları, h. 1417.
• Yaşaroğlu, Kâmil. “Kazâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi. 25: 110-113. Ankara: TDV Yayınları,
• Zebîdî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: Terâsü’l-Arabi Yayınları, 2000.
• Zerkeşî, Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. Şer-hu’z-Zerkeşî alâ Muhtasari’l-Hırakî. 1. Baskı, Riyad: Mekte-betu Abîkân Yayınları, 1993.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdullah. el-Bahru’l-Muhît fî Usûl’i-Fıkh. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubu'l-İlmiyye Yayınları, 2013.
• Zeylâî, Abdullah b. Yusuf. Nasbu’r-Râye li-Ehâdîsi’l-Hidâye. Cidde: Müessetu’r-Reyyân Yayınları, ts.
• Zühayli, Vehbe. İslâm Fıkıh Ansiklopedisi. İstanbul: Risale Yayın-ları, 1994.
• Yücel, Ahmet. Hadîs Usûlü. 8. Baskı. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fa-kültesi Vakfı Yayınları, 2013.