Cesaret Erdemi Bağlamında İslam Ahlak Felsefesi ile Psikoloji Arasında Mukayeseli Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 35, 137 - 175, 30.06.2020

Fatma Baynal Emine Taşçi Yıldırım

https://doi.org/10.35209/ksuifd.706065

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada İslam ahlak felsefesi ve psikolojide cesaret erdemi-nin mahiyeti hakkında mukayeseli bir değerlendirme yapılmıştır. İslam ahlak felsefesinde cesaret erdeminin mahiyetine dair çeşitli yorumlara ulaşmak mümkündür. Psikolojik akımlarda ise cesaret erdemiyle ilgili güncel çalışmalar artmaktadır. Araştırmamızın amacı bu erdemi, İslam ahlak felsefesi ve psikoloji açısından detaylı bir şekilde incelemek suretiyle cesaret erdeminin mahiyetine dair alana katkıda bulunmaktır. Bu doğrultuda cesaret erdemi, klasik eserlerin yanı sıra güncel çalışmalara başvurularak incelenmiştir. İslam filozof ve düşünürlerinin bu erdemle ilgili ayrıntılı görüşlerine yer ver-ilmiştir. Psikolojik açıdan ise cesaret, saldırganlık ve korkaklık çerçevesinde ele alınmıştır. Bireyin cesaret sahibi olmasının ne anlama geldiği üzerinde durulmuştur. İslam ahlak felsefesi ve psikoloji disiplinleri açısından cesaretin mahiyetiyle ilgili farklı ve ortak yönler tespit edilmiş; bu tespitler doğrultusunda cesaret erdemini daha iyi anlamak ve incelemek adına önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam ahlak felsefesi, psikoloji, din psikolojisi, cesaret, erdem, saldırganlık

A Comparative Assessment Between Islamic Moral Philo-sophy and Psychology in the Context of the Virtue of Courage

Öz

In this study, a comparative assessment of the nature of the virtue of courage is made in Islamic moral philosophy and psyc-hology. It is possible to reach various interpretations of the natu-re of the virtue of courage in Islamic moral philosophy. Current studies on the virtue of courage are increasing in psychological movements. The aim of our research is to contribute to the field of the virtue of courage by examining this virtue in detail in terms of Islamic moral philosophy and psychology. In this article, the study of the virtue of courage is based on classical works as well as current works. Detailed views of Islamic philosophers and thinkers about this virtue are included. From a psychological po-int of view, courage, aggression and cowardice are taken into consideration. Moreover, it is focused on what it means for the individual to have courage. In terms of Islamic moral philosophy and psychology disciplines, different and common aspects about the nature of courage have been identified and suggestions have been made in order to better understand and study the virtue of courage.

Anahtar Kelimeler

Islamic moral philosophy, psychology, psychology of religion, courage, virtue, agression

Kaynakça

• Acıboğa, Asiye. “Din-Mutluluk İlişkisi”. Kahramanmaraş: Kahra-manmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Akpınar, Ferhat. “Borderline Kişilik Bozukluğu Olan Bireylerin Öfke Tarzları ve Saldırganlık Davranışı Üzerine Bir İncele-me”. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Akyol, Elif. Üzüntüyü Yenmenin Çareleri- Kindi Merkezli Bir İncele-me-. Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Altıntaş, Hayrani. İbn Sînâ Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 2008.
• Altıntaş, Hayrani. “Modern Psikolojinin Bazı Meseleleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/ (1988), 35-109.
• Anderson, Craig A. - Bushman, Brad J. “Human Aggression”. An-nu. Rev. Psychol. 53 (2002), 27-51.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2009.
• Aristoteles. Retorik. çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları, 1995.
• Arvas, Fatma Balcı. Psikoloji Din ve Mutluluk: Psikolojik ve Öznel İyi Olma Hali ile Dini İnançlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir İn-celeme. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
• Ayten, Ali. Psikoloji ve Mutluluk Yolu: Erdeme Dönüş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Biçer, Ramazan. “Kişilik ve Bir Kur’an Terimi Olarak Şâkile”. Ga-zi Eğitim Fakültesi Dergisi 31/2 (2011), 399-418.
• Brown, Brene. Gifts of İmperfection. Center City: Hazelden Publis-hing, 2010.
• Brown, Brene. Liderlik Etmeye Cesaret Etmek. İstanbul: Butik Ya-yınevi, 2019.
• Brown, Brene. “Listening to Shame”. TED Talks. Yayın Tarihi 30 Ağustos 2019. https://www.ted.com/talks/brene_brown_listening_to_shame/up-next
• Brown, Brene. “Vulnerability”. TED Talks. Yayın Tarihi 30 Ağus-tos 2019. https://www.ted.com/talks/brene_brown_the_power_of_vulnerability/up-next
• Burger, Jerry M. Kişilik. çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu. İstan-bul: Kaknüs Yayınları, 2006.
• Canan, Sinan. “Cesaret Yoksa Şikâyet Vardır”. Yayın Tarihi 18 Kasım 2018.
• Çağrıcı, Mustafa. İslam Düşüncesinde Ahlak. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şecaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi. 38/402-403. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Çivildağ, Aydın vd. “Mesleki Benlik Kaygısı, Sürekli Kaygı ve Ya-şam Doyumu Düzeylerinin İncelenmesi”. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi 2/3 (2018), 45-60.
• Çötok, Tufan. “Aristoteles Ahlakının Kurucu Erdemi Olarak Phronesis”. Sakarya Üniversitesi, 2011.
• Erdoğan, Bahar. “Yetişkinlerde Mutluluğun Merhamet ve Saldır-ganlıkla İlişkisinin İncelenmesi”. İstanbul: Üsküdar Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017. Eren, Şadi. “Kur’an Işığında Milli ve Manevi Bir Değer: Cesaret”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2017), 85-99.
• Ertuğ, Hüseyin Necdet. “Nikomakhos’a Etik ile Ahlak-ı Alai’de Erdemler ve Mütercim Asım’ın Kamus’undaki Etimolojik Karşılıkları”. International Journal of Human Sciences 12/2 (2015), 799-819.
• Fârâbî. Arau ehli’l-medîneti’l-fazıle. thk. Albert Nasri Nadir. Bey-rut: Dârü’l-Meşrik, 1986.
• Fârâbî. Fusūl al-madanī (Aphorisms of the Statesman). çev. D. N. Dunlop. Cambridge: Cambridge University, 1961.
• Fârâbî. “Fusûlü’l-medenî (Siyaset Felsefesine Dair Görüşler)”. çev. Hanifi Özcan. Fârâbî’nin İki Eseri. 45-138. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2005.
• Fârâbî. İdeal Devlet: el-Medinetü’l-fâzıla. çev. Ahmet Arslan. İstan-bul: Divan Kitap, 2013.
• Fârâbî. “Tenbîh ’ala sebîli’s-sa’âde (Mutluluk Yoluna Yöneltme)”. çev. Hanifi Özcan. Fârâbî’nin İki Eseri. 145-170. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2014.
• Freud, Sigmund. Psikanalize Giriş Dersleri. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Öteki Yayınevi, 1994.
• Fromm, Erich. İnsandaki Yıkıcılığın Kökenleri. çev. Şükrü Alpagut. İstanbul: Payel Yayınları, 1993.
• Fromm, Erich. Kendini Savunan İnsan: Ahlak Felsefesinin Psikolo-jisine İlişkin Bir Araştırma. çev. Necla Arat. İstanbul: Say Ya-yınları, 2017.
• Gazzâlî. İhyâu ulûmi’d-dîn. çev. Ahmet Serdaroğlu. 1-4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002.
• Gazzâlî. Mizanü’l-amel. Kahire: Dârü’l-Maarif, 1964.
• Gazzâlî. Mürşidi’l-emin ila mev’izeti’l-mü’minin. İstanbul: Bedir Ya-yınevi, 1998.
• Gazzâlî, İmam. Amellerde İlahi Saadet : Mizanü’l-amel. çev. Ömer Dönmez. İstanbul: Hisar Yayınevi, ts.
• Gazzâlî, İmam. Amellerde İlahi Terazi. çev. Abdullah Aydın. İstan-bul: Aydın Yayınevi, 1971.
• Goleman, Daniel. Duygusal Zeka. çev. Banu Seçkin Yüksel. İs-tanbul: Varlık/Bilim Yayınları, 2000.
• Gün, Elif. “Stresle Başaçıkma, Bilişsel Süreçler ve Dindarlık Üzerine Bir İnceleme”. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Güney, Salih. Davranış Bİlimleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2008.
• Hasta, Derya - Güler, Müzeyyen Eda. “Saldırganlık: Kişilerarası İlişki Tarzları ve Empati Açısından Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/1 (2013), 64-104.
• Hisli Şahin, Nesrin vd. “Anksiyete Bozukluğu: Kişilerarası Tarz, Kendilik Algısı ve Öfke Açısından Bir Değerlendirme”. Ana-dolu Psikiyatri Dergisi 12 (2011), 107-113.
• Holmes, Khiela J. - Lochman, John E. “The Role of Religiosity in African American Preadolescent Aggression”. Journal of Black Psychology 38/4 (Kasım 2012), 497-508. https://doi.org/10.1177/0095798412443161
• Horney, Karen. Çağımızın Nevrotik Kişiliği. çev. Selçuk Budak. İs-tanbul: Öteki Yayınları, 1998.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-ahlak: Ahlâk Eğitimi. çev. Abdulkadir Şe-ner vd. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• İbn Miskeveyh. Tehzibü’l-ahlâk li’İbn Miskeveyh fi’t-terbiye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• İbn Sînâ. “el-Ahlak”. çev. Bekir Karlığa. İbn Sînâ’nın Şimdiye Ka-dar Bilinmeyen Bir Ahlak Risalesi. y.y., ts.
• İbn Sînâ. “İlm-i ahlâk”. Tis’u Resâil. 107-110. Kostantiniye: Mat-baatü’l-Cevaib, 1298.
• İbn Sînâ. Mutluluk ve İnsan Nefsinin Cevher Olduğuna Dair On Delil (Risâle fi’s-se’âde ve’l-hucceci’l-’aşere). Ankara: Türkiye Diya-net Vakfı Yayınları, 2011.
• İbn Sînâ. “Risale fi’l-birr ve’l-ism”. çev. Gürbüz Deniz. eş-Şeyhu’r-Reis İbn-i Sînâ. 363-376. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
• İsfahânî, Râgıb el-. Erdemli Yol: ez-Zeria ila mekarımi’ş-şeria. thk. Ebu’l-Yezid el-Acemi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• İsfahânî, Râgıb el-. ez-Zeria ila mekarımi’ş-şeria. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1980.
• Karslı, Necmi. “Gençlerde Sınav Kaygısı, Dindarlık ve Dua İlişki-si”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (2019), 190-219.
• Karslı, Necmi. Öfke Kontrolü ve Dindarlık. Kayseri: Kimlik Yayın-ları, 2018.
• Karslı, Necmi. “Psiko-Sosyal Açıdan Şiddet ve Çözüm Yolları”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/3 (2016), 63-89.
• Keller, Christopher J. “Courage, Psychological Well-Being, and Somatic Symptoms”. Clinical Psychology Dissertations 17/ (2016), 1-83.
• Kindî. “Nefis Üzerine”. çev. Mahmut Kaya. Felsefî Risâleler. İstan-bul: Klasik Yayınları, 2014.
• Kindî. “Tarifler Üzerine”. çev. Mahmut Kaya. Felsefi Risaleler. İs-tanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Kiraz, Eda. “Ergenlerde Öfke, Atılganlık ve İlişkili Faktörler”. Ay-dın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü-sü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Koç, Bozkurt. “Kişilerarası İlişki Tarzlarının Saldırganlık ile İliş-kisi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 3/4 (2014), 160-182.
• Koç, Volkan. “Kişilerarası Tarz, Kendilik Algısı, Öfke ve Depres-yon”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü-sü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Köknel, Özcan vd. Davranış Bilimleri (Ruh Bilim). İstanbul: İstan-bul Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını, 1993.
• Köknel, Özcan. Kaygıdan Mutluluğa Kişilik. İstanbul: Altın Kitap-lar Yayınevi, 1982.
• Köknel, Özcan. Zorlanan İnsan. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1987.
• Krishnamurti, Juddi. Korku üzerine. İstanbul: Ayna Yayınevi, 2000.
• Kugel et al. Psychology of Physical Bravery. Oxford University Press Social Psychology Online Publication, 2018.
• Mannoni, Pierre. Korku. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Maraş, İbrahim. “Mutluluk”. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi El Kitabı. ed. Müfit Selim Saruhan. 245-264. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2001.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Dindarlık (Dindarlık Düzeyi ile Ki-şilik Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma). İstan-bul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları, 2004.
• Özasma, Halil İbrahim. “Pozitif Psikoloji ve İslam Düşünürlerinde Erdemler”. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016.
• Özmen, Suna Kaymak. “Aile İçinde Öfke ve Saldırganlığın Yansı-maları”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 37/2 (2004), 27-39.
• Özodaşık, Mustafa. “Yalnızlığın Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi (Atıl-ganlık, Durumluk-Sürekli Kaygı, Depresyon ve Akademik Başarı)”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
• Öztürk, Orhan. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları. Ankara: Meteksan Ya-yınevi, 1983.
• Peterson, Christopher - Seligman, Martin E. P. Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. New York: Oxford University Press, 2004.
• Platon. “Lakhes Cesaret Üzerine”. çev. Tanju Gökçöl. Diyaloglar. 333-358. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
• Platon. Politeia/ Devlet. çev. Sabahattin Eyüpoğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Platon. Yasalar. çev. Candan Şentuna - Saffet Babür. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2012.
• Râzî, Ebu Bekir. Felsefe Risaleleri. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Râzî, Ebu Bekir. Ruh Sağlığı: et-Tıbbu’r-rûhânî. çev. Hüseyin Ka-raman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Sarıyar, Betül. “Lise Öğrencisi Ergenlerde Atılganlık, Sosyal Fobi ve Boyun Eğici Davranışları Arasındaki İlişki”. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Saruhan, Müfit Selim. “Ahlak Felsefesinde İyi ve Kötünün Sebepleri”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/4 (2002), 543-558.
• Saruhan, Müfit Selim. “Ahlak ve Erdemin İnşası”. İslam Felsefesi Tarihi. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 1/329-359. Ankara: Grafiker, 2012.
• Shahjahan, Muhammed. “Fârâbî Felsefesinde Cesaret Kavramı”. çev. Necdet Durak. Tabula Rasa 1 (Nisan 2001), 191-198.
• Şirin, Turgay. “Üniversite Öğrencilerinin Dini Tutumları ile Ruh Sağlığı İlişkisinin İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/4 (2017), 65-88.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi: Duygusal Zekaya Yeni Bir Yorum. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Tarhan, Nevzat. Kendinizle Barışık Olmak. İstanbul: Timaş Yayın-ları, 2013.
• Tehanevi. Mevsuatu Keşşâfu ıstılahati’l-fünun ve’l-ulum. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1996.
• Tolle, Eckhart. Şimdi’nin Gücü Uygulama Kitabı. çev. Semra Ayan-başı. İstanbul: Akaşa Yayınları, 2001
• Toptaş, Muhsine. “Öfke Duygusunun Saldırgan Davranışa Dö-nüşmesinde Kişilerarası İlişki Boyutlarının Rolünün İnce-lenmesi”. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Turşak, Musa. “Kur’an’da Yenilenme Sorumluluğu Özeleştiri”. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Tûsî, Nasîrüddin. Ahlâk-ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov - Zaur Şükü-rov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• Uçar, Esin. “(48-72 ay) Çocuklarında İlişkisel ve Fiziksel Saldır-ganlığın Mizaç ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenme-si”. İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ulu, Mustafa - İkis, Mehmet. “Lise Öğrencilerinde Saldırganlık ve Din İlişkisi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 42/2 (2016), 75-96.
• Woodard et al. “The Construct of Courage Categorization and Me-asurement”. Consulting Psychology Journal: Practice and Re-search 59/2 (2007), 135-147.
• Yalçındağ, Bilge. “Relationships between Courage, Self-Construals and Other Associated Variables”. Ankara: Middle East Technical University, The School of Social Sciences, Master Thesis, 2009.
• Yavuzer, Nurgül. “İnsanın Saldırgan ve Yıkıcı Doğasını Anlamak”. Istanbul Commerce University Journal of Social Sciences 12/23 (2013), 43-57.
• Yıldız, Mustafa. “Platon’un Felsefesinde Bir Erdem Olarak Cesa-ret”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 22 (Ekim 2012), 223-238.