Abbasilerin Dini/Siyasi Meşruiyet Arayışları ve Tarihin Tahrifi

Yıl 2020, Sayı: 36, 133 - 165, 31.12.2020

Mustafa Köse

https://doi.org/10.35209/ksuifd.801547

Öz

Her iktidar güç unsurunun yanında rıza unsurunu da içer-mek durumundadır. Siyasetin otoritesini temin edebilmesi ancak ve ancak toplum için kabul edilebilir meşru bir söylemle olabilir. Siyasi iktidarlar geçmişi/tarihi bir rıza üretim aracı olarak kullanmakta tereddüt göstermemiştir.
Abbasî devleti, iki ailenin (Abbasî-Talibî) başat güç olduğu bir devrimin sonrasında iktidarı ele geçirmiştir. Egemenliğin ele geçirilmesinden sonra yeni güç ilişkileri ortaya çıkmış ve çıkar çatışmaları siyasi yelpazede birtakım farklılaşmaları beraberinde getirmiştir. İktidarın otoritesini henüz tam olarak tesis edemediği ilk yüzyıl boyunca toplumsal/siyasi muhaliflere cevap verebilmek, kamusal memnuniyeti sağlayabilmek için hangi meşruiyet söylemlerini kullandığı ve bunların tarihî olarak ne derece tutarlı olduğu, üzerinde durulması gereken bir noktadır. Bu çalışma Abbasî iktidarının geçmişi istendik biçimde manipüle etme, tasarlama çabasını ortaya koyma amacındadır. Bu amaçla öncelikli olarak dinî metinlerin nasıl ideolojik olarak kurgulandığı üzerinde durulacak sonrasında vasiyet/veraset iddiaları değerlendirilecek ve son olarak üstün kabile tartışmalarının bu iddiaları ne şekilde desteklediği ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelimeler: İslâm Mezhepleri Tarihi, Abbâsîler, Abbas, meşruiyet, tarih, inşa.

Anahtar Kelimeler

Abbâsîler, Abbas,, meşruiyet,, tarih,, inşa,, İslâm mezhepleri.

The Religion of the ʿAbbāsids, Their Search for Political Legitimacy and the Destruction of History

Öz

Each ruler has to contain the element of consent as well as the element of power. Political authority can only be assured by a legitimate discourse acceptable to society. Political powers did not hesitate to use the past/history as a means of producing consent.
The ʿAbbāsid state took power after a revolution in which two families (ʿAbbāsids-Ṭālibī) were the dominant power. After the seizure of sovereignty, new power relations emerged and conflicts of interest brought some differences in the political spectrum. During the first century, when the government could not yet fully establish its authority, it is a point to focus on which discourses of legitimacy they used in order to respond to social/political opponents and to ensure public satisfaction and how historically consistent they are. This study aims to reveal the efforts of the ʿAbbāsid government to manipulate and design the past in an intended way. For this purpose, firstly, it will be focused on how religious texts are constructed ideologically, then testament/inheritance claims will be evaluated and finally, how the superior tribal debates support these claims will be revealed.
Keywords: Islamic sect history, ʻAbbāsids, ʻAbbās, legiti-macy, history, construct.

Anahtar Kelimeler

ʻAbbāsids,, ʻAbbās,, legitimacy,, history,, construct,, Islamic sect,

Kaynakça

• Ayubi, Nazih. Arap Dünyasında Din ve Siyaset. Çev: Yavuz Alogan. İstanbul: Cep Kitapları Yay., 1993.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2013.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya (279/892). Ensâbü’l-Eşrâf, 13 cilt. Thk. Süheyl Zekkâr-Riyâd Ziriklî. Mısır: Dâru’l-Maârif, 1417/1996.
• Bilgin, Nuri. Tarih ve Kolektif Bellek. İstanbul: Bağlam Yay., 2013.
• Câhız, Ebû Osman ʻAmr b. Bahr (255/869). Resâilü’l-Câhız: er-Resâilü’s-Siyâsiyye. Thk. Ali Ebû Mulhim. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Çelikkol, Yaşar. İslâm Öncesi Mekke. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2014.
• Dayf, Şevkî. Târîhu’l-Edebi’l-ʻArabî III - el-ʻAsru’l-Abbasiyyü’l-Evvel. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1990.
• Demircan, Adnan. Cahiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yay., 2015.
• Dırâr b. Amr (200/815). Kitâbu’t-Tahrîş. Thk. Hüseyin Hansu. Çev: Mehmet Keskin. İstanbul: Litera Yay., 2014.
• Ebû Cafer Muhammed b. Habîb (245/859). Kitâbü’l-Muhabber. Thk. Ilse Lichtenstadter. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 2009.
• Ezrakî, Ebu’l-Velid Muhammed b. Abdullah b. Ahmed (650/1252). Ahbâru Mekke. Thk. Abdülmelik b. Abdullah b. Düheyş. b.y.: Mektebetü’l-Esedî, 1424/2003.
• Günaltay, M. Şemseddin. İslâm Öncesi Arap Tarihi. sad. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2006.
• Halkin, Léon E. Tarih Tenkidinin Unsurları. Çev: Bahaeddin Yıldız. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2000.
• Heykel, Muhammed Hüseyin. Hz. Muhammed’in Hayatı, 2 cilt. Çev: Vahdettin İnce. İstanbul: Yöneliş Yay., 2000.
• Horowitz, Josef. İslâmî Tarihçiliğin Doğuşu: İlk Siyer/Meğâzî Eserleri ve Müellifleri. Çev: Ramazan Altınay-Ramazan Özmen. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2002.
• Humphreys, R. Stephen. İslam Tarih Metodolojisi. Çev: Fuat Aydın-Murtaza Bedir. İstanbul: Litera Yay., 2004.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî (276/889). el-Maârif. Thk. Servet ʻUkkâşe. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• İbnu’l-Mukaffa (146/759). İslâm Siyaset Üslubu. Çev: Vecdi Akyüz. İstanbul: Dergâh Yay., 2004.
• İbnü Hişâm (218/833). Sîret-i İbn-i Hişam Tercemesi. 4 cilt. Çev: Hasan Ege. İstanbul: Kahraman Yay., 2006.
• İbn Saʻd, Muhammed b. Saʻd b. Menî el-Hâşîmî el-Basrî (230/845). Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 9 cilt. çev. ed.: Adnan Demircan. İstanbul: Siyer Yay., 2014.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1232). el-Kâmil fi’t-Târîh. 10 cilt. Thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Habîb el-Bağdâdî (859/1454). Kitâbü’l-Münammak fî Ahbâri Kureyş. Thk. Hurşid Ahmed Farik. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1405/1985.
• İbnü’t-Tıktaka, Muhammed b. Ali b. Tabatabâ (709/1309). el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniyye ve’d-Düveli’l-İslâmiyye. Thk. Muhammed Tevfik el-Kütübî. Mısır: Matbaatü’r- Rahmâniyye, ts.
• Lyons, Jonathan. Hikmet Evi. Çev: Şaban Bıyıklı-Mehmet Savan. İstanbul: Doğan Kitap Yay., 2009.
• Makdisî, Mutahhar b. Tâhir (355/966). el-Bedʻ ve’t-Târîh. 6 cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
• Mesʻûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali (345/956). et-Tenbîh ve’l-İşrâf. ed. Michael Jan de Goeje. Leiden: E. J. Brill, 1967.
• -------. Mürûcü’z-Zeheb ve Meʻâdinü’l-Cevher. 4 cilt. Thk. Afîf Nâyif Hâtû. Lübnan: Dâru Sâdır, 1431/2010.
• Muhammed Âbid el-Câbirî. el-Müsakkafûn fi’l-Hadârati’l-ʻArabiyye. Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-ʻArabiyye, 2000.
• Muhammed b. İshak (151/768). Siyer-i İbn İshak: Hz. Muhammed’in Hayatı. Çev: M. Şafi Billik. İstanbul: Düşün Yay., 2012.
• Muhammed b. Sâlih ed-Dimaşkî. Peygamberler Külliyâtı. 13 cilt. İstanbul: Ocak Yay., 2011.
• Nevbahtî - Kummî (310/922)-(301/913). Şiî Fırkalar Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak/Fıraku’ş-Şia. Çev: Hasan Onat vdğr. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2004.
• Semhûdî, Nureddin Ali b. Ahmed (911/1506). Vefâu’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, 2009.
• Suyûtî, Hâfız Celâleddîn Abdurrahman (911/1505). Halifeler Tarihi. Çev: Onur Özatağ. İstanbul: Ötüken Yay., 2014.
• Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr (310/923). Târîhu’t-Taberî. 10 cilt. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Lübnan: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî, 1429/2008.
• Takıyyüddîn el-Makrîzî (845/1442). en-Nizâʻ ve’t-Tehâsum fî mâ beyne Benî Ümeyye ve Benî Hâşim. Thk. Hüseyin Mûnis. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1988.
• Tosh, John. Tarihin Peşinde. Çev: Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 2013.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (207/823). Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Savaşları -Kitâbü’l-Meğâzî. Çev: M. Kazım Yılmaz, İstanbul: İlk Harf Yay., 2014.
• Watt, W. M. Hz. Muhammed Mekke’de. Çev: Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer Yay., 2016.
• Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. Çev: Fikret Işıltan. Ankara: Ankara Ünv. Yay., 1963.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1348). Siyeru Aʻlâmi’n-Nübelâʼ. Thk. Hassân Abdü’l-Mennân. Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, 2004.