Modern Dönemde Tenâsühle İlişkilendirilen Ayetlerin Kelâmî Açıdan Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Sayı: 37, 37 - 70, 30.06.2021

Yunus Eraslan

https://doi.org/10.35209/ksuifd.874750

Öz

İslam inanç sisteminin üç ana unsurundan biri olan ahiret inancı, yeni müslüman olan coğrafyalarda İslam öncesi bakiyelerin etklinliğini sürdürdüğü bir süreçte, farklı algılama biçimlerine konu olmuştur. Bu bağlamda İslam’dan önce varlığı bilinen tenâsüh düşüncesi de farklı dönemlerde, Kur’ân referans gösterilerek ahiret inancına dahil edilmeye çalışlmıştır. Ancak bu düşünce, Kur’ân’ın genel muhtevasıyla uyumlu olan ahiret inancının inkârı anlamına geldiği için kabul görmemiştir. Nitekim tenâsühçülerin kendi düşüncelerine Kur’ân’dan delil gösterdikleri ayetlerle birlikte başka ayetler de onları yalanlarken, söz konusu ayetler kelâm âlimleri tarafından tenâsühten farklı bir şekilde anlaşılmıştır. Bunu ilgili ayetlere ve bu ayetlerle ilgili kelam okullarının önde gelen teorisyenlerinin yorumlarına baktığımızda görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tenasüh, Rec'at, Ba's

Teşekkür

Değerli hocam tenasüh konusunda hazırlamış olduğum çalışmamın derginizde yayınlanması talebiyle başvurmuş bulunmaktayım. Çalışmamın derginizde yayınlanması halinde mutluluk duyacağımı şimdiden belirtmek isterim. Bu bağlamda şimdiden ilgi ve yönlendirmeleriniz için teşekkür ederim.

A Theological Evaluation of the Verses Related to Reincarnation

Öz

Belief in the hereafter, which is one of the three essential constituents of the Islamic belief system, has been subject of different forms of perception, in a time when remnant ideas from the pre-Islamic era continue preserving their strength in territories that have newly become Muslim. In this context, in different periods, some have tried to incorporate the idea of reincarnation, which was known to exist before Islam, into the belief in the hereafter, by referring to the Qurʾān. However, this chain of thought was rejected on the grounds that it means the denial of the belief in the hereafter as established by the overall approach of the Qurʾān. Accordingly, the verses in question have been understood by the theology scholars in a different way, namely as verses not denoting reincarnation. Furthermore, it is defensible that the verses that reincarnationists have adduced as pieces of evidence of their thoughts and also some other verses from the Qurʾān, rebuttal the reincarnation. It is possible to see this when we look at the relevant verses and the interpretations of these verses suggested by the leading theorizers of the schools of Kalām.

Kaynakça

• Arslan, Ali. el-Ba'su ve’l-Hulûdu. İstanbul: Seha Neşriyat, 1998.
• Avcu, Ali. İslam’ın İlk Marjinalleri Gulat-ı Şia. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Bulğen, Mehmet. Reenkarnasyon ile İlişkilendirilen Ayetlerin Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisana Tezi, 2005.
• Bulğen, Mehmet-Baloğlu, Adnan Bülent. “Tenasüh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/443-446. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Beyzâvî, Kādî el-. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. nşr. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, ts.
• Cu‘fî, Mufaddal b. Ömer el-. Kitâbü’l-Hefti’ş-şerîf. thk. Mustafa Galib. Beyrut: Dâru’l-Endülüs, 1977.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Seyyid Şerif el-. Mu’cemu’t-Ta’rifat, thk. M. Sıddık Minşavi. Kahire: Dâru’l-Fazîle, 2004.
• Ezdî, Fadl b. Şâzân el-. el-Îzâh. thk. Celaleddîn Hüseynî. Tahran: Müessesetü İntişârât, 1395.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. Fedâihu’l-bâtıniyye. thk. Ahmed Bedevî. Küveyt: Müessesetü Dâru’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1964.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. “Ba’s”. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâder, 2010.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Muhammed er-Râgıb el-. Müfredâtü elfâzi’l-Ķur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 2009.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Te’vîlâtu’l-Kur’ân. nşr. Bekir Topaloğlu. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2007.
• Mervezî, Ebû Muîn Nâsır b. Hüsrev b. Hâris el-Kubâdiyânî el-. Dostlar Sofrası (Hânü’l-İhvân). trc. Mehmet Kanar. İstanbul: Şule Yayınları, 2015.
• Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn Ömer en-. et-Teysîr fî (ʿilmi)’t-tefsîr. thk. Mâhir Edib Habûş. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Lubâb, 2019.
• Râzî, Fahreddîn er-. Tefsîr-i Kebîr Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Râzî, Fahreddin er-. el-Muhassal. çev. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
• Râzî, Fahreddin er-. Me‘âlimü usûli’d-dîn. çev. Muhammet Altaytaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 2019. Râzî, Ebû Hâtim. Kitâbu’z-Zîne. thk. Said Ganimi. 2 Cilt. Beyrut: Menşûrâtü’l- Cümel, 2015.
• Scognamillo, Giovanni-Aslan, Arif. Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Ruhçuluk ve Reenkarnasyon. İstanbul: Karizma Yayınları, 1999.
• Şehristânî, Abdilkerîm b. Ahmed eş-. el-Milel ve’n-nihal. thk. Ahmed Fehmi Muhammed. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1992/1413.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. Keşşâfü ıṣṭılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. nşr. Ali Dahrûc–Abdullah Hâlidî. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd ez-. el-Keşşâf ‘an Hakā’ikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekāvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. çev. Murat Sülün vd. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.