Examination of Some Sufistic Issues Handled within the Scope of Apparent and Esoteric Understandings Together with Sufi Manākibnāmas

Yıl 2021, Sayı: 37, 167 - 194, 30.06.2021

Cüveyriye İltuş

https://doi.org/10.35209/ksuifd.880946

Öz

The meaning that is given to concepts during the emergence and systemization of thought is significant in the way that this thought reflects the understanding of knowledge, existence, and society. For this reason, it is important to understand and comprehend the meanings given in terms specific for the field by, Sufis, who are representatives of the scholarly perspective, in understanding the Sufistic approach and life. Sufis considered some cases from two perspectives, which are "apparent" and "esoteric" perspectives and that is how they created a field of meanings. The purpose of this study is to discover the lives of Sufis and also to discover the fields of meanings and topics discussed by them under the roof of appa-rent-esoteric dualism by basing on manākibnāma, which define the Sufistic way of thinking. This study focuses on how the understandings of apparent-esoteric of some Sufis are reflected on the topics dealing with science, worship, and sayr al-sulūk in the context of Sufi manākibnāma. In this article, a document screening model was used within the scope of qualitative research, and a document analysis method was used in collecting data.

Zâhir ve Bâtın Anlayışı Çerçevesinde Ele Alınan Bazı Tasavvufî Konuların Sûfî Menâkıbnâmeleri Örnekliğinde İncelenmesi

Öz

Bir düşüncenin ortaya çıkması ve sistemleşmesinde kav-ramlara yüklenen anlam, o düşüncenin bilgi, varlık ve toplum anlayışını yansıtması yönüyle mühimdir. Bu sebeple, tasavvufî yaklaşım ve yaşantının bilinmesinde de irfan düşüncesinin temsilcisi konumunda olan sûfîlerin alana özgü terimlere yüklediği manaları kavramak ve bu terimlerin mahiyetini idrak etmek önem arz etmektedir. Sûfîler, bazı meselelere zâhir ve bâtın anlayışından hareket ederek yaklaşmışlar ve bu çerçevede yeni bir anlam alanı oluşturmuşlardır. Bu çalışmanın amacı, sûfîlerin yaşam ve tasavvuf düşüncesini yansıtan menâkıbnâmelerden hareketle onların zâhir-bâtın düalizmi çerçevesinde ele aldıkları konuları ve anlam alanını keşfetmektir. Bu çalışmada, bazı sûfîlerin zâhir-bâtın anlayışlarının ilim, ibadet ve seyr ü sülûk ile ilgili konulara nasıl yansıdığı sûfî menâkıbnâmeleri özelinde ele alınmıştır. Bu makalede nitel araş-tırma kapsamında belge tarama modeli, verilerin toplanmasında ise doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Sûfî, Menâkıbnâmeler, Kavramlar, Zâhir ve Bâtın

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ. Tasavvuf (İslâm’da Manevi Hayat). çev. Ekrem Demirli – Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Çelebi, Şevkî. Menâkıb-ı Ebû İshâk-ı Kâzerûnî (İnceleme-Metin-Tıpkı Basım). haz. Fatih Bayram. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• Demir, Murat. Murad-ı Nakşibendî ve Menâkıbı. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Eflâkî, Ahmed. Ariflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2011.
• Hamarat, Zehra. Bayramiyye Tarikatı Menakıbı: Hacı Bayram Veli ve Halifeleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 6. Cilt. Beyrut: Daru’s-Sadr, ts.
• İdiz, Ferzende. “Tasavvufta İlm-i Zâhir-İlm-i Bâtın Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2006), 237-260.
• Kaçmaz, Ömer. Tacû’l-Ârifin Seyyid Ebû’l-Vefâ’nın Tarihsel Yaşamı, Vefâîlik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti’nin Yıkılışında ve Osmanlı Beyliği’nin Kuruluşundaki Önemi ve Ebû’l-Vefâ Menâkıb-nâmesi’nin Edisyon-Kritik Metni. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kara, Mustafa. Gönül Mektupları. İstanbul: Mavi Yayıncılık, 2003.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Mercan, İsmail Hakkı. Şeyh Alaeddin Ali b. Yahya es-Semerkandî ve Menâkıb-nâmesi’nin Transkribe, Tahlil ve Tenkidi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Mısrî, Ahmed b. Celâl. Celâu’s-Sadâ fî Sîreti İmâmi’l-Hudâ. çev. Hayri Kaplan. Ankara: Ehl-i Beyt Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Vakfı, 2004.
• Ogul, Kadri. İbn Atâullah el-İskenderî’nin Letâifü’l-Minen fî Menâkibi eş-Şeyh Ebi’l-Abbas el-Murs’î ve Şeyhihi Ebi’l-Hasan Adlı Eserin Tercüme ve Değerlendirilmesi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Öztürk, Mustafa. Tefsirin Halleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Receb-i Sivâsî. Şems-i Sivâsî Menakıbnamesi: Necmü’l-Hüdâ fî Menâkıbı’ş-Şeyh Şemsüddin Ebi’s-Senâ. haz. Fatih Çınar. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2020.
• Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali et-Tûsî. el-Luma` fî târihi’t-Tasavvufi’l-İslâmî. haz. Kâmil Mustafa el-Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Süslü, M. Zeki. Tasavvufî Tefsîr Metodu ve Bâtınî Te’vîl Geleneğiyle Mukayesesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, Sünen-i Tirmizî, el-Kütübü’s-Sitte, Mevs’ûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz (Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Uludağ, Süleyman. “Başlangıçtan Günümüze Tasavvufta Usûl Meselesi”, İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi-2. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2001.