Mount Judī and the Noah's Flood in Late Ottoman History and Geography Sources

Yıl 2021, Sayı: 38, 213 - 232, 31.12.2021

Ahmet Gülenç

https://doi.org/10.35209/ksuifd.978239

Öz

From the past to the present, different interpretations have been made by scientists about Noah's flood, and they continue to be made. Today, the most discussed questions about Noah's flood are when the flood took place, whether it is universal or regional, and whether the location of the boat is Mount Judī on the border of Şırnak or Mount Ararat (Ağrı).
The main objective of this study is to reveal the relationship between Mount Judī and the flood in the light of the data obtained in the sources of history and geography of the late Ottoman period. In the obtained provincial directories that are related to this topic and belong to Ottoman history, dictionaries and geography books, the parts containing information about Mount Judī were transcribed and examined under separate titles.

Son Dönem Osmanlı Tarih ve Coğrafya Kaynaklarında Cudi Dağı ve Nuh Tufanı

Öz

Nuh tufanı konusunda geçmişten günümüze kadar olan süreçte bilim insanları tarafından farklı yorumlar yapılmış ve yapılmaya da devam edilmektedir. Günümüzde tufan olayı hakkında üzerinde tartışılan konuların başında tufanın meydana geldiği zaman, evrensel mi yoksa bölgesel mi olduğu ve tufandan sonra geminin üzerinde durduğu dağın Şırnak ili sınırları dâhilinde yer alan Cudi Dağı mı yoksa Ağrı (Ararat) Dağı mı olduğu gelmektedir.
Bu çalışmanın temel amacı, son dönem Osmanlı tarih ve coğrafya kaynaklarından elde edilen veriler ışığında Cudi Dağının tufanla olan ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Konu ile ilgili elde edilen ve Osmanlının son dönemlerine ait olan vilayet salnameleri, sözlükler ve coğrafya kitaplarında Cudi Dağı ile ilgili bilgilerin yer aldığı kısımlar transkribe edilerek, ayrı başlıklar altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Cudi Dağı, Nuh Tufanı, Şırnak, Cizre.

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları 1302/1885 Tarihli Salnâme-i Vilayet-i Diyarbekir. 1316/1898 Tarihli Salnâme-i Vilayet-i Diyarbekir. 1321/1903 Tarihli Salnâme-i Vilayet-i Diyarbekir. BOA, HRT, Dosya No: 0445, Erkânı Harbiye Matbaası, h.1333/m.1914. BOA. A.}MKT.MHM., Dosya No: 183, Gömlek No: 89. BOA. MV. Dosya No: 235, Gömlek No: 7.
• Ahmed Rüştü. Hal-i Mesele-i Tûfan, Kostantiniyye: Matbaa-i Ebu’l-Ziya, 1303.
• Ali Cevad. Memâlik-i Osmaniyyenin Tarih ve Cografya Lûgati, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası, 1313.
• Ali Rıza. Atlaslı Memalik-i Osmaniyye Coğrafyası, 2. Kısım, İstanbul: Mühendishane-i Berr-i Hümayun Matbaası, 1318.
• Ali Saib. Coğrafya-yı Mufassal Memalik-i Devlet-i Osmaniyye, Kostantiniyye: Matbaa-i Ebu Ziya, 1304.
• Ali Tevfik, Memalik-i Osmaniyye Coğrafyası, İstanbul: Kasbar matbaası, 1318.
• Ebû Ca’fer Muhammed B. Cerir et-Taberî. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi I, (Çev), Zâkir Kadirî Ugan ve Ahmet Temir, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Evliya Çelebi B. Derviş Mehmed Zıllî. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, 4. Kitap, (Haz), Yücel Dağlı ve Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• İbn’ül-Esîr. El-Kâmil Fit-Tarih, (çev.), Abdullah Köse, İstanbul: Bahar Yayınları, 1986.
• Mehmed Cemal. Anadolu (İstatistiki, İktisadi, Askeri Coğrafya), C.1, Matbaa-i Askeriyye, Dersaadet, 1336.
• Mehmed Kamil Efendi. Arusetü'd-Dünya Nam Coğrafya-yı Umumî-i Devlet-i Aliyye maa Hıdiviyet-i Celile-i Mısriye, İstanbul, 1290.
• Mehmed Salahi Bey. Kamus-ı Osmani, C.3, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1313.
• Mes’ûdî. Murûcu’z- Zeheb, (çev.), Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2004.
• Muhammed bin Süleyman er-Rûdâni. Cem’ul-Fevaid Min Câmi’il-Usûl ve Mecma’iz-Zevaid, C.3, İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2008.
• Muhammed Cemal, Anadolu (İstatistiki, İktisadi, Askeri, Coğrafya), C.1, Anadolu’nun Ahval-i Tabiiyyesi, İstanbul: Dersaadet Matbaası, 1336.
• Mustafa Rasim, Memalik-i Mahrusa-i Şahane Coğrafyası, İstanbul: Tophane-i Amire Matbaası, 1305.
• Nasırü’d-din bin Burhânü’d-din Rabguzi. Kısasü’l Enbiya, (çev), Aysu Ata, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
• Sipâhîzâde Mehmed. Evzahu’l-Mesâlik ilâ Maʻrifeti’l-Büldân ve’l-Memâlik, Haz. İlhami Danış, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2019.
• Süleyman Hüsni. Tarih-i Âlem, Kısm-ı Evvel, Tab-ı Evvel, İstanbul: Mektebi Harbiye Matbaası, 1293.
• Şemsettin Sami. Kâmûsu’l-A’lâm, İstanbul: C.3, Mihran Matbaası, 1308.