Yusuf Ziyāeddin Ezherī's Understanding of Prophethood

Yıl 2025, Sayı: 45, 393 - 412, 30.06.2025

Mustafa Kazan , Mehmet Şaşa

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1652072

Öz

This study aims to present not only the life and scholarly personality of Yusuf Ziyāeddin Ezherī but also his understanding of prophethood. This work, consisting of two main sections, first covers his birth, education, works, and the places where he passed away and was buried. Following that, it addresses Ezherī’s views on the main topics of prophethood, such as the possibility of revelation and the institution of prophethood, the proofs for the existence of revelation, the emergence of revelation and prophecy, the proof of prophethood, the qualities and duties of the prophets, and the proof of the prophethood of Prophet Muhammad (PBUH). Thus, the aim is to contribute to the resolution of contemporary problems related to prophethood, which is considered the lifeblood of religion. As a contemporary scholar, Ezherī sought to address the theological issues of his time. This aspect played a significant role in dedicating this work to him. His work, Revelation and Prophethood, written particularly in this field, has been the primary reference source for this study. In addition, works that contribute to the explanation of the issue have also been consulted. This research employs literature review, systematic analysis, and evaluation methods It has been determined that Ezherī considers the denial of the possibility of prophethood and revelation as a spiritual illness, recognizes that God's act of revealing is not only befitting His divine lordship but also necessitated by His infinite wisdom, acknowledges that revelation comes in various forms, and asserts that the rejection of miracles as evidence for prophethood stems solely from arrogance and obstinate denial. He asserts that miracles serve as evidence for prophethood, classifying them into two categories: sensory and intellectual. He maintains that prophets were appointed to guide humanity towards happiness in both the afterlife and worldly life, and while they might have dealt with issues like worldly sustenance, these were never their ultimate objectives. He argues that prophets are free from reprehensible qualities and that it is obligatory for them to be so. He also claims that there are both sensory and intellectual proofs to support the prophethood of Prophet Muhammad (PBUH). In this context, it has been established that despite the difficulties and death threats faced by Prophet Muhammad (PBUH), he never hesitated in his mission and patiently continued to fight for it. He was never seen committing even minor slips or lapses, whether before or after the revelation. In many instances, he prayed to his Lord and sought refuge in Him. His efforts for the rapid spread of Islam, his provision of information about the unseen, his deep concern for the salvation of people, and his significant effort in this regard have been noted. He distanced himself from worldly pleasures and focused on jihad, with no desire for worldly status or fame, among other aspects, which Ezherî considers as intellectual proof. It has been observed that he cited various extraordinary events -such as the splitting of the moon and the destruction of the idols in the Kaaba- as sensory (empirical) proofs of prophethood.

Anahtar Kelimeler

Kalam (İslâmic theology) , Yusuf Ziyāeddin Ezherī , Ersal , Prophethood , Prophet , Revelation

Yusuf Ziyâeddin Ezherî’nin Nübüvvet Anlayışı

Öz

Bu çalışma, Yusuf Ziyâeddin Ezherî’nin hayatı ve ilmî kişiliğinin yanı sıra onun nübüvvet anlayışını ortaya koymak amacını gütmektedir. İki temel başlıktan müteşekkil olan bu çalışmada ilk olarak onun doğumundan başlayıp ilim tahsili, eserleri, vefat ettiği ve defnedildiği mekânlar ele alınmıştır. Devamında da vahiy ve peygamberlik kurumunun imkânı, vahyi ispat delilleri, vahiy ve risâletin meydana gelmesi, peygamberliğin ispatı, peygamberlerin sıfatları ve vazifeleri, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) risâletinin ispatı şeklinde nübüvvetin ana konularına dair Ezherî’nin görüşleri işlenmiştir. Böylece dinin can damarı hükmünde olan nübüvvete dair güncel problemlerin çözümüne katkı sunulması hedeflenmiştir. Zira çağdaş âlimlerden biri olan Ezherî, yaşadığı dönemin itikâdî sorunlarını ele almaya çalışmıştır. Bu yönü, bu çalışmanın onun ile tahsis edilmesinde etkili olmuştur. Onun özellikle bu alanda kaleme aldığı Vahiy ve risâlet adlı eseri temel başvuru kaynağı olmuştur. Bunun yanında meselenin izahına katkı sunacak eserlere de müracaat edilmiştir. Bu araştırmada literatür tarama, sistematik tahlil ve değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma neticesinde Ezherî’nin risalet ile vahyin olanağını inkâr etmeyi manevi hastalık şeklinde adlandırdığı, Allah’ın vahiy iletmesini rubûbiyetinin şânında olduğu gibi hikmetinin de muktezası olarak kabul ettiği, farklı biçimlerde vahyin geldiğini, mu‘cizenin bir delil oluşunu inkâr etmenin sadece kibirlenerek inat etmekten doğduğunu zikrettiği saptanmıştır. Ayrıca mu‘cizenin risalet adına bir delil niteliği taşıdığını, mu‘cizeyi hissî ve aklî şeklinde iki başlığa ayırdığını, peygamberlerin ahiret ile dünya yaşamının saadeti adına rehber olmak üzere görevlendirildiğini, dünyevî kazanç ile geçim gibi çeşitli konular üzerinde dursalar dahi asıl görevlerinin asla bu olmadığını, peygamberlerin kötü/çirkin sıfatlardan berî oldukları gibi onlar için bunun vâcip olduğunu, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğini ispat eden hissî ve aklî delillerin olduğunu savunduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda Hz. Peygamber’in (s.a.v.) çekmiş olduğu sıkıntılar ile almış olduğu ölüm tehditlerine karşın davasında tereddüt etmeyerek sabırlı bir şekilde mücadele etmesini, vahiy öncesindeki ve sonrasındaki yaşamında münker namına zelle bile görülmemesini aklî delil olarak kabul ettiği saptanmıştır. Bunların yanı sıra onun pek çok halinde Rabbine dua ederek O’na sığınmasını, İslâm’ın hızlı biçimde yayılmasını, gayb ile alakalı bilgiler sunmasını, insanların kurtuluşu adına pek çok zaman üzülmesini ve oldukça ciddi bir çaba göstermesini, insanların çok istek duyduğu hazlardan uzak durarak cihadı ile ilgilenmesini, dünyevî makam ile şöhret benzeri heveslerinin olmamasını ve benzeri hususları da aklî birer delil olarak saydığı belirlenmiştir. Ayın ikiye bölünmesi, Kâbe’de bulunan putların yıkılması gibi çeşitli olağanüstü olayları da hissî delil olarak zikrettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kelâm , Yusuf Ziyâeddin Ezherî , Ersal , Nübüvvet , Peygamber , Vahiy

Kaynakça

• AA, Atatürk Ansiklopedisi. “Teali-i İslâm Cemiyeti”, Erişim 04 Mart 2025. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/teali-i-İslâm-cemiyeti/
• Ak, Ahmet. “İmam Mâturîdî ve Nesefî Şârihlerine Göre Peygamberlere İman”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2015), 71-89.
• Bektaşoğlu, Mustafa. Düzceli Âlim Yusuf Ziyâeddîn Ersal Hayatı ve Eserleri. Ankara: İmaj Yayınları, 2005.
• Beyhâkî, Ebubekir Ahmed b. Hasan. Delâilü’n-nübüvve ve ma‘rifeti ehvâli sâhibi’ş-şerîa. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Müğîra el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dib el-Boğa. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1414/1993.
• Bulut, Halil İbrahim. “Mu‘cize”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 30/351-354. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kenânî, Kitâbu Hüceci’n-nübüvve (Nübüvvetin Delilleri). çev. Abdülhamit Sinanoğlu (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2023.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasan es-Seyyid eş-Şerîf Ali b. Muhammed. Şerhu’l-Mevâkıf. tsh. Mahmud Ömer ed-Dimyâtî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Davudoğlu, Ahmed. Ölüm Daha Güzeldi. İstanbul: Şamil Yayınları, 2020.
• Ebu Zehra, Muhammed. Son Peygamber Hz. Muhammed. çev. Mehmet Keskin, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1993.
• Engin, Nihat. “Ahmed Davudoğlu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/52-53. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Ertürk, Haşim – Eminoğlu, Rasim. Bulgaristan’da Türk-İslâm Eğitim ve Kültür Müesseseleri ve Medresetü’n-Nüvvâb. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 1993.
• Ezherî, Yusuf Ziyâeddîn. Vahiy ve Risâlet. Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, 1960.
• Firyâbî, Ebubekir Cafer b. Muhammed b. el-Hasan el-Müstefâd. Delâilü’n-nübüvve, thk. Âmir Hasan Sabri (Mekke: Dâru’l-Hirâ, 1406/1986.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. M. Said Mutlu, İstanbul: İrfan Yayınevi, 1386/1966.
• Hasanov, Ahmed. Yusuf Ziyaeddin Ezheri (Ersal)'ın Hayatı Eserleri ve Tarih-i Kur'an Adlı Çalışması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnaût-Âdil Mürşid-vd., 50 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle li’t-Tıbâ‘ ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1421/2001.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Velîd b. Muhammed b. Selâme-Hâlid b. Muhammed b. Osmân. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Beyâni’l-Hadîse, 1422/2001.
• İbn Kesîr, el-Hâfız Ebu’l-Fidâ İsmâil ed-Dımeşkî. el-Fusûl fî sîrati’r-Rasûl. thk. Mustafa b. el-Adevî, Dâru İbn Receb, 1434/2013.
• İbn Müzeyyin, Ebû Abbâs Ziyauddîn Ahmed b. Ömer el-Endülîsî el-Kutubî. İsbâtu Nübüvveti Muhammed. thk. Muhammed Aytu. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyüddîn Ahmed. Kitâbü’n-nübüvvât. Riyâd: Mektebetu Edvâi’s-Selef, 1420/2000.
• İsbehânî, Ebû Naîm Ahmed b. Abdillah. Delâilü’n-nübüvve. thk. Muhammed Revvâs Kal‘acî-Abdulberra Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1406/1986.
• Kâdî Abdülcebbâr, İbn Ahmed el-Hemedânî. Tesbîtu delâili’n-nübüvve. thk. Abdülkerîm Osmân. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye li’t-Tıbâ‘ ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1386/1966.
• Kâdî Abdülcebbâr. Ahmed el-Hemedânî. Tesbîtu delâili’n-nübüvve. thk. Abdülkerîm Osmân, Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, ts..
• Kutluer, İlhan. “İnsan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Mebruk, Ali. Nübüvvet: Teolojiden Tarih Felsefesine. İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
• Meriç, Altay Cem. Peygamberliğin İspatı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2024.
• Nedvî, Ebu’l-Hasan. en-Nübüvve ve’l-enbiyâ fî dav’i’l-Kur’ân. Kâhire: el-Muhtâru’l-İslâmî li’t-Tıbâ‘ ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, IV. Basım, 1394/1974.
• Sirhindî, Ebü’l-Berekât Ahmed el-Fârûkī (İmâm Rabbânî). İsbâtü’n-nübüvve. İstanbul: Hakikat Kitâbevi, 2015.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İsam Yayınları, 2009.
• Ünverdi, Veysi ve Ünverdi, Mustafa. “Kâdî Abdülcebbâr’da Hz. Peygamber’in Nübüvvet Delilleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/2 (Eylül 2021), 671-703.
• Yavuz, Salih Sabri. İslâm Düşüncesinde Nübüvvet. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.