Model Bir Eğitim Kurumu Olarak Ahîlik

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 2, 717 - 734, 31.10.2018

Mustafa Çoban

Öz

Sivil
toplum kuruluşlarının etkisinin toplumlar ve devletler üzerinde günbegün
arttığı zamanımızda, insanlığın bugün de ihtiyaç duyduğu evrensel değerleri ve
sosyal hayatın temel ilkelerini fütüvvet geleneğinden ilham alarak hayatın
merkezine oturtmuş olan Ahîlik kurumu, XI. yüzyıldan itibaren Türklerin
Anadolu’ya gelişlerinde etkili olmuş, XIII-XX. yüzyıllar arası Türklere has bir
şekilde kurulup gelişerek varlığını sürdürmüş ferdî, iktisadî, sosyal ve
kültürel hayatımızda derin izler bırakmış bir esnaf teşkilatıdır.

     Ahî Evran (1171-1261) tarafından kurulan
Ahîliğin kurumsal olarak faaliyetlerinin odağına yerleştirdiği değerlerle hem
ticarî hem de sosyal hayatta ortaya koyduğu model insan tipi, her alanda
savrulmaların yaşandığı zamanımız toplumu için kadim medeniyetimizin kodlarıyla
yeniden buluşmanın, günümüzün temel problemlerinden olan ekonomi-ahlâk
dengesini yeniden kurmanın, son tahlilde sevgi, saygı, güven ve hoşgörü
ekseninde bir toplum inşa etmenin öncüsü olabilir.

     Millet olarak son dönemde toplumsal hayat
ve mer’î eğitim sistemi içerisinde model insan yetiştirememenin sonuçlarını her
alanda görmenin sıkıntısı yaşanmaktadır. İnsanımızın tahammül ve hoşgörü
katsayısının düştüğü, sinir katsayısının zirve yaptığı gergin bir ferdî, ailevî
ve ictimâî hayatın toplumsal problemlerin çözümüne katkı sağlamasını beklemek
mümkün görünmemektedir. Türkiye ekseninde bakıldığında teknolojik atılımlarla
ve sunduğu imkânlarla eşdeğer yürümeyen bir ahlâk algısının olduğunu her gün
medya aracılığı ile görmek mümkündür. Şifa için gittiği hastanede doktora
saldıran hasta, hastasına merhamet ve güler yüz göstermeyen doktor, öğrencisine
bir evlat naifliği ile bakamayan öğretmen, okul müdürünü odasında öldüren
öğrenci, “Müşteri velinimetimdir”; “Rızık Allah’tandır.” levhalarını işyerinin
duvarına asan ancak, ticari ahlâk kurallarını hiçe sayarak helal-haram
dengesini kuramayan tüccar -bu örnekler çoğaltılabilir- ahlâk algımızın hem düşünce
hem de fiilde nasıl da dumûra uğradığını gösteren önemli örnekleridir.

     Hem toplumsal hayatın önemli öğelerinden
biri olan ticaretin

mükemmel
bir şekilde düzenlenmesi, hem fertlerin kendilerine ve topluma karşı
vazifelerinin ilkelerle ortaya konularak denetlenmesi, hem de sanatta
mükemmellik, yaşayışta dürüstlük ve insana hizmette olgunluk ve fazilet gibi
önemli değerlerin hayata geçirilmesi bakımından ele alındığında Ahîliğin
fertleri eğitmek suretiyle toplumu taşıdığı noktanın,  modern dönemde benzeri kurumların sağlayamadığı
bir hedef olarak karşımıza çıktığı görülebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahîlik, Ahî Evran, Eğitim

Kaynakça

• Altay, Asuman (2007), “Bir Kamu Malı olarak Sosyal Sermaye ve Yoksulluk İlişkisi”, Ege Akademik Bakış, İzmir, ss.337-362.Anadol, Cemal (1991), Türk İslâm Medeniyetinde Ahîlik Kültürü ve Fütüvvetnâmeler, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay., Ankara.Aras, Osman Nuri (2012), “Günümüz İşletmelerinde Ortaklık Kültürünün Tesisinde Ahîlik Temel İlkelerinin Yeri ve Önemi”, II.Uluslararası Ahîlik Sempozyumu, SFNTV Tanıtım Tas. Yay., Kırşehir.Aslan, Adnan (2007), “Pozitivist Din Anlayışının Çıkmazları”, Diyanet Aylık Dergi, Temmuz, S.199.Barkan, Ömer Lütfi (1942), “İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler” Vakıflar Dergisi, II, Ankara, ss. 279-304.Çağatay, Neşet (1989), Bir Türk Kurumu Olarak Ahîlik, TTKYay., Ankara.Demir, Galip (2000), Osmanlı Devletinin Kuruluşu ve Ahîlik, Ahî Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yay., İstanbul.--------(2002), Ombudsman Aranıyor, Ahî Kültürünü Araştırma Yay.,İstanbul.Demirci, Mustafa (1992), Ahilik’te Tasavvufi Boyut: Fütüvvet, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, İzmir, ss.1-90.Doğan,D. Mehmed (1996), Büyük Türkçe Sözlük, Yeni Şafak, İstanbul.Doğru, Halime (1991), XVI. Yüzyıl Sultanönü Sancağında Ahîler ve Ahî Zaviyeleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.Düşkün, İlda (2012), Ahîlikte İş, İş Etiği ve Günümüze Yansımaları, (Ed.) K. Ceylan, Ahîliğe Genç Bakışlar Makale Yarışması ve Sempozyumu, SFNTV Tanıtım Tas. Yay., Kırşehir.Ergin, Osman Nuri (1995), Mecelle-i Umur-i Belediye, İstanbul BŞB Kültür Daire Başkanlığı Yay., İstanbul.Erken, Veysi (1998), Bir Sivil Örgütlenme Modeli Ahîlik, Seba İlmi Araştırmalar Dizisi, Ankara.Gülerman, Adnan ve TAŞTEKİL Sevda (1993). Ahî Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, Kültür Bak. Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müd. Yay., Ankara. Gülvahaboğlu, Adil (1991), Sosyal Güvenlik Öncüsü Ahî Evran ve Ahîlik, Memleket Yay., Ankara.Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2014), Ahîlik Ansiklopedisi, I, Önsöz, Ankara.Gürsoy, Kenan (2009), “Aydın Kimliği Üzerine”, Diyanet Aylık Dergi, Mart S. 219.Hızlı, Mefail (2011), Ahiliğin Anadolu’daki Gelişim Süreci, Kırklareli Ü. Yay., Kırklareli.İvgin, Hayrettin (1996), “Ahîlerde Ahlâkî Değerler ve Bunların Ticarette Uygulaması”,I.Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyum Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.Karagöz, İsmail (2015), Dinî Kavramlar Sözlüğü, DİB Başkanlığı Yay., Ankara.Karagül, Mehmet (2012), “Ahîlik ve Sosyal Sermaye Bağlamında İş Ahlâkı ve Üretim İlişkisi”, Akademik Bakış Uluslar Arası Hakemli Sosyal Bilimler e-Dergisi, 32, Kırgızistan.Kazıcı, Ziya (1978), “Esnaf Teşkilatı Ahîlik”, Diyanet Dergisi, Temmuz- Ağustos, Ankara, ss. 250-255.Kocatürk, Sadettin (1986), “Türk Kültürü ve Ahîlik”, XXI. Ahîlik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri”, Ahîlik Araştırma ve Kültür Vakfı Yay. İstanbul.Kurtulmuş, Zekeriya (2011), “Ahîlik ve Günümüze Yansımaları”, (ed.) B. Çakır, İ. Gümüş, Ahîlik, Kırklareli Üniversitesi Yay., İstanbul.Odabaşı A. Sefa (1999), “Ermenekli Hasan Tahsin Görgülü ve Berber Destanı”, Folklor ve Halk Edebiyatı Kongresi / 23-25 Ekim1998, Konya.Özerkemen, Necmettin (2004), Ahîliğin Tarihsel-Toplumsal Temelleri ve Temel Toplumsal Fonksiyonları- Sosyolojik Yaklaşım, AÜDTCF Dergisi 44/2, Ankara.Özköse, Kadir (2011),“Tasavvufî Öğretiler Bağlamında Ahîlikte Şahsiyet Eğitimi”, CÜİFD, c. XV, S. 2.Soykut, Refik (1980), İnsanlık Bilimi Ahîlik, Ankara, 1980.--------Ortayol Ahîlik (1971), Türkiye Esnaf Ve Sanatkâr Konf. Yay., Ankara.Turan, Kemal (1996), Ahîlik’ten Günümüze Meslekî ve Teknik Eğitimin Tarihî Gelişimi, İstanbul.Uçma, İsmet (2011), Bir Sosyal Siyaset Kurumu Olarak Ahîlik, İşaret Yay., İstanbul, 2011.Uslu, Mustafa (1996), Ahî Odaları ve Bir Ahîlik Belgesi, İnönü Ünv. Basımevi Malatya. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1982), Osmanlı Tarihi I, TTK Yay., Ankara.Ülgen, Erol (1996), Ahîlik, Osmanlı Ansiklopedisi, İz Yayıncılık, İstanbul.