Temel Kaynaklardan Hareketle Türk Devlet Geleneğinde Meşruluğun Dayanakları

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 2, 1079 - 1099, 20.10.2020

İsmail Göktürk

https://doi.org/10.33437/ksusbd.692693

Cited By: 2

Öz

Devlet, batı siyasal anlayışında belli bir ülkede yerleşmiş halkın üzerinde egemen olan bir siyasal otorite olarak anlaşılmaktadır. Bir ülkede iktidara gelme ve iktidarın sürdürülebilirliği, o ülke üzerine yerleşmiş halkın kültüründen kaynaklanan meşruiyet anlayışına yönetimin uyması ile mümkün olabilmektedir. Bu günümüzde genelde anayasalarda vazedilen süreçlerle belirlenmiştir. Türk milli kültürünün devlet anlayışı Egemenden hareketle tanımlanan bir anlayış değil; aşağıdan yukarı doğru bir örgütlenmedir. Devlet, milletin töresini yürütmek üzere, kut kazanmış iktidarlar tarafından yönetilen, milletin teşkilatlanmasıdır. Türk devlet geleneğinde meşruiyet bağlamında iki kavram öne çıkmaktadır: Töre ve Kut. Milleti ayakta tutan gücün töre olduğu; devletten önce geldiği Orhun Bengütaşları’ndan bugüne bilinir. Bir deyimimiz bunu çok güzel ifade eder, “il gider, töre kalır. Yani töre olduğu sürece devletin yeniden kurulabileceği, aslolanın töreyi korumak olduğu esas alınır. Devletin varlık sebebi de esasen töreyi yürütmektir. Törenin temel değerleri vardır. Adalet, ahlak, bilgelik, cömertlik, yiğitlik vb. değerleri şahsında meczedebilen kimse “kut” kazanmış sayılır. Kut kazanmak, liyakat kesbedebilmek veya layık olma erdemi şeklinde tanımlanabilir. Dolayısıyla Türk devlet geleneğinde meşruiyet kut kazanmak şeklinde tecelli eden, törenin öngördüğü değerleri taşımak ve sürdürmek esasına bağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Devlet, Töre, Kut, meşruiyet

Bases of Legitimacy in Turkish State Custom with Reference to Primary Resources

Öz

In western political perception, state is understood as political authority which is sovereign over the people settled in a specific country. Coming to and sustainability of power in a country can be possible if the government abides by people’s legitimacy perception arising from of their culture. At the present time, this is usually determined with processes preached in constitutions. State understanding of Turkish national culture is not a perception defined with reference to “hegemon” but an organization structured bottom to top. State is organization of the nation which is ruled by governments gained “kut” in order to sustain “töre” (moral laws) of the nation. In Turkish state custom, two concepts become prominent in the context of legitimacy: Töre and Kut. It has been known from Orkhon Inscriptions to now that the power keeping the nation on it’s feet is töre and the töre precedes state. A Turkish idiom expresses this beautifully: “Country goes, töre stays.” In other words, it is grounded on that a state can be re-established as long as the nation has töre and what really matter is retaining the töre. Raison d’être of the state is essentially implementing the töre. The töre has basic values. A person who interiorized the values such as justice, morals, wisdom, generosity, bravery etc. in her/his personality is considered as gained kut. Gaining the kut can be defined as obtaining merit of virtue. Hence, legitimacy in Turkish state custom is based on basis of having and maintaining the values that the töre prescribes and that appear in the form of the kut.

Anahtar Kelimeler

State, Töre, Kut, Legitimacy.

Kaynakça

• Arat R. Rahmetî, Eski Türk Şiiri, 3.b., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1991
• Başer Sait, Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., No. 1153, 1990
• Çağırıcı, Mustafa, (1988). “Adalet” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, 1. Cilt, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1988, ss:341-343.
• Davutoğlu Ahmet, “Seçim Sistemleri ve Siyasi Meşruiyet”, Aksiyon, Sayı.51, 25 Kasım- 1Aralık, 1995, s.23
• De Jouvenel Bertrand, İktidarın Temelleri, çev. Nejat Muallimoğlu, İstanbul: Birleşik Yay., 1997
• Duverger Mourice, Siyaset Sosyolojisi, İstanbul: Varlık Yayınları
• Ercilasun A. Bican (Haz.), “Göç Destanı”, Büyük Türk Klasikleri, 1. Cilt, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1985, s.54
• Ergin Muharrem, Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yay., 1980
• Erkal, Mustafa; Baloğlu, Burhan ve Filiz; (1997). Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü, Der Yayınları, İstanbul.
• Göktürk İsmail; Yılmaz Mehmet, 2005, “Türk Siyasetinin temel Etik Sorunu”, Düşünen Siyaset, postmodernizm Sayısı 21, Ankara, ss: 297-323
• Gözübüyük Şeref, Yönetim Hukuku, 4.b, Ankara: “ S” Yay., 1991
• İnan Abdulkadir (Haz.), Manas Destanı, 2. b.,İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., No.2127, 1992
• Kafesoğlu İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yay., 1983Kapani Münci, Politika Bilimine Giriş, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1989
• Kezer Aydın, Türk ve Batı Kültüründe Siyaset Kavramı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., No.784, 1987
• Kezer Aydın, Türk ve Batı Kültürü Üzerine Denemeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., No. 645, 1990
• Kösoğlu, Nevzat, Devlet, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1997
• Machiavelli Niccolo, Hükümdar, 2.b., çev. Selahaddin Bağdatlı, İstanbul: Sosyal Yay., 1985
• Meriç Cemil, Kırk Ambar, İstanbul: Ötüken Yay., 1980
• Niyazi Mehmed, Türk Devlet Felsefesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1996
• Özbilgen Erol, Mağlupların Zaferi, İstanbul: İnsan Yay., 1988
• Öztürk Ali, Ötüken Türk Kitâbeleri, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., No. 2955, 1997
• Rousseau J. J., Toplum Anlaşması, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., No.875, 1992
• Tanyol, Cahit, (2004). Kuruluş ve Fetih Destanı, Pozitif Yayınları, İstanbul.
• Topçu Nureddin, Devlet ve Demokrasi, İstanbul: Hareket Yay., 1969
• Türk Dil Kurumu, Oğuzdan Bugüne, Ankara: TDK Yay., No.640, 1996
• Türkdoğan Orhan, Türk Tarihinin Sosyolojisi, Ankara: Hasret Yayınları,
• Vergin Nur, “Siyaset, İlgisizleşme ve Türkiye’de Temsil Sorunu”, Türkiye Günlüğü, Sayı.38, Ocak- Şubat 1996, s. 5-22
• Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, çev. R. Rahmeti Arat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1991
• Weber Max, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, Çev. Özer Ozankaya, Ankara: İmge Yay., 1995