BÜROKRASİYE ELEMAN YETİŞTİREN YÖNETİCİLİK OKULU OLARAK ENDERUN MEKTEBİ: KURUMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 940 - 964, 28.08.2021

Erkan Arslan

https://doi.org/10.33437/ksusbd.872541

Öz

Türkiye’de kamu yönetimi eğitiminin tarihi köklerini işlevsel anlamda, kamu yöneticilerinin yetiştirilmesinde önemli fonksiyonlar görmüş ve uzun bir tarihe sahip kadim bir eğitim kurumu olarak Enderun Mektebi’ne kadar gerilere götürmek mümkündür. Osmanlı’da Enderun Mektebi dört asır boyunca devletin ihtiyaç duyduğu vezirlik makamından yeniçeri ağalığına birçok kademe de yöneticilerin yetiştirildiği bir saray ve yöneticilik okulu olarak köklü bir geleneği temsil etmektedir.
Enderun Mektebi Osmanlı’nın yönetici sınıfını yetiştiren bir kurumudur. Enderun Mektebi’nde zamanının çok ilerisinde ameli ve teorik formatta eğitimler verilmektedir. Enderun Mektebi, seçkin bir zümrenin eğitim aldığı, dar bir yönetici sınıfın bu şansı yakaladığı bir müessese olmaktan ziyade kabiliyetine göre çeşitli kesimden devşirme usulü ile toplanan çocukların eğitim aldığı ve devlet hayatında önemli kademelere kadar yükselme fırsatı elde ettiği örnek bir eğitim kurumudur.
19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren önemini kaybeden Enderun Mektebi bu fonksiyonunu Tanzimat’tan sonra Mekteb-i Mülkiye’ye bırakmıştır. Hukuken değil ancak geleneksel olarak Mekteb-i Mülkiye bu kültürü Cumhuriyet dönemine kadar taşımıştır. Geleneksel yapıların yerini modern yapılara terk ettiği günümüzde, devletin ihtiyaç duyduğu yönetici kadrolar, evrensel ilkelere göre oluşturulmuş olan üniversiteler aracılığı karşılanır hale gelmiştir. Tarihi süreç içerisinde Batı’nın örnek aldığı bu özgün eğitim kurumundan, Batı örnek alınarak oluşturulmuş eğitim anlayışına önemli bir değişim kendini hissettirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İdare Tarihi,, Enderun Mektebi,, Yönetici Eğitimi,, Osmanlı Eğitim Sistemi,, Devşirme Sistemi,

Teşekkür

Fatih Gürses Dr. Öğr. Üyesi, (Uludağ Üniv.) [e-mail] Halil Emre Daniş, Dr. Öğr. Üyesi, (Hakkari Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bil. ve Ulus. İlişkiler) Hatun KORKMAZ, Dr. İİBF Kamu Yönetimi, [e-mail]

Kaynakça

• Akarsu, F. (2004), “Enderun: Üstün Yetenekliler İçin Saray Okulu”. Üstün Yetenekli Çocuklar, (Ed. Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili), İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 97-101.
• Akgüner, T. (2009), Kamu Personel Yönetimi, Der Yayınları, İstanbul.
• Akkutay, Ü. (2004), “Osmanlı Eğitim Sisteminde Enderun Mektebi”. Üstün Yetenekli Çocuklar, (Ed. Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili), İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 85-96.
• Arslan, E. (2020), Kadimden Moderne Türkiye’de Kamu Yönetimi: Değişen Anlayışlar Değişmeyen Arayışlar, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Arslan, E. Gürses, F., ve Çiçek, A. (2019), “Türkiye’de Kamu Yönetimi Lisans Eğitimi: Öğrenci Tercihinde Etkili Olan Faktörler Üzerine Bir Değerlendirme”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), 507-526.
• Arnakis, G. G. (1963), “The Role Of Religion in The Development Of Balkan Nationalism”. The Balkans in Transition, (Edited by Charles and Barbara Jelavich), London: Cambrıdge Unıversıty Press, 115-144.
• Arslan, E. (2017), “Osmanlı Devletinde Bürokratik Yapıda Değişim: Bir Güç Odağı Olarak Bürokratik Elitlerin Yükselişi”. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, 9(36), 60-70.
• Avaner, T. Babaoğlu, C. (2020), “İdari ve Askeri Bilginin Teşkilatlanması: Enderun Mektebinde Yönetici Eğitimi”, Ankara hacı bayram veli üniversitesi İİBF dergisi, 22/3, 805-826.
• Berkes, N. (2003), Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, K.U. (2015), “TODAİE’nin Kamu Yönetimi Eğitimindeki Yeri ve Önemi”, Kamu Yönetimi Eğitimi, (Ed. Bekir Parlak, Murat Okçu, Elvettin Akman), Ekin Yayınevi, Bursa, 327-338.
• Corlu, M.S., Burlbaw, L.M., Capraro, R.M., Corlu, M.A and Han, S. (2010). “The Ottoman Place School Enderun and the Man with Multiple Talent, Matrakçı Nasuh”. Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, 4(1), 19-31.
• Demirci, A. (2015), “Enderun’dan Mülkiye’ye Osmanlı İmparatorluğunda Mülki İdarecinin Eğitimi” Kamu Yönetimi Eğitimi, (Ed. Bekir Parlak, Murat Okçu, Elvettin Akman), Ekin Yayınevi, Bursa, 77-111.
• Doğan, R. (1997), “Osmanlı Eğitim Kurumları ve Eğitimde İlk Yenileşme Hareketinin Batılılaşma Açısından Tahlili”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 407-442.
• Enç M. (2004a), “Özel Eğitimin Tarihçesi”. Üstün Yetenekli Çocuklar, (Ed. Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili), Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 15-35.
• Enç, M. (2004b), “Enderun”. Üstün Yetenekli Çocuklar, (Ed. Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili), Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 37-84.
• Eryılmaz, B. (2015), Kamu Yönetimi. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Görmez, K. (2015), “Olgusal ve Kuramsal Boyutlarıyla Kamu Yönetimi Eğitimi”, Kamu Yönetimi Eğitimi, (Ed. Bekir Parlak, Murat Okçu, Elvettin Akman), Ekin Yayınevi, Bursa, 25-36.
• Gündüz, M. (2016), “Enderun Eğitim Mektebi ve Osmanlı’da Üstün Yeteneklilerin Eğitimi”. Eğitime Bakış, 12(37), 11-20.
• Gürses, F. ve Arslan, E. (2019), “Üniversitelerin Değişen Eğitim Yaklaşımı ve Kamu Yönetimi Eğitimine Yanımalar: Türkiye’de Kamu Yönetimi Eğitiminin Mevcut Durumu Üzerine Bir Araştırma”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar, (H. Hale Künüçen, Xatire Quliyeva Yılmaz Seçgin), Ekin Yayınevi, Bursa, 277-297.
• Halaçoğlu, Y. (1991), XIV – XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Türk Tarih Kurumu Ankara.
• Halaçoğlu, Y. (2014), XIV – XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Heper, M. (1974), Bürokratik Yönetim Geleneği. Ankara.
• Heper, M. (2006), Türkiye’de Devlet Geleneği. Doğu-Batı, Ankara.
• İnalcık, H. (2003), Osmanlı Klasik Çağı (1300-1600). (Çev. Ruşen Sezen), Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2008), Makaleler II. Doğu-Batı, Ankara.
• İnalcık, H. (2014), Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar - I. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Karamuk, G. (2000), “Devşirmelerin Hukuki Durumları Üzerine”, Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Ed. Oktay Özel – Mehmet Öz), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 555-615.
• Kavak, N. (2017), Osmanlı Bürokrasisinde Görev Almış Kırım Kökenli Devlet Adamları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Koçi Bey, (ty), Koçi Bey Risalesi. (Haz. Zuhuri Danışman), Devlet M.E.B Kitapları
• Köprülü, F. (1986), Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. Ötüken, İstanbul.
• Mardin, Ş. (1990), Türkiye’de Toplum ve Siyaset. (Der. Mümtazer Türköne, Tuncay Önder), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mardin, Ş. (2005), Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mıhçıoğlo, C. (1988), Türkiye’de Çağdaş Kamu Yönetiminin Başlangıç Yılları. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Oflaslı, A. ve Bilgin K. U. (2019), “TODAİE-ENA Örneğinde Türkiye’de Üst Düzey Kamu Yönetici Eğitimi” 16. Uluslararası Kamu Yönetimi Formu Bildiriler Kitabı. 34-38.
• Ortaylı, İ. (2006), Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek. Timaş Yayınları, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (2012), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Cedit Neşriyat, Ankara.
• Önder, Ö. (2013), Türk Bürokrasisi ve Bürokratik Elitizm. Otorite Yayınları, Ankara.
• Özdemir, H. (2001), Osmanlı Devletinde Bürokrasi. Okumuş Adam Yayınları, İstanbul.
• Palmer, J.A.B. (2000), “Yeniçerilerin Kökeni”, Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Ed. Oktay Özel – Mehmet Öz), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 475-516.
• Pustu, Y. (2007), “Osmanlı-Türk Devlet Geleneğinde Modernleştirici Unsur Olarak Bürokratik Elitler”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 197- 214.
• Saylan, G. (2003), “Kamu Yönetimi Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar Üzerine Düşünceler”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, (Ed. Burhan Aykaç, Şenol Durgun ve Hüseyin Yayman), Yargı Yayınevi, Ankara, 573-593.
• Shaw S. J. (1963), “The Ottoman View Of The Balkans”, The Balkans in Transition, (Edited by Charles and Barbara Jelavich), Cambrıdge Unıversıty Press, London, 56-80.
• Speros Vryonis, Jr. (2000), “Selçuklu Gulâmı ve Osmanlı Devşirmesi” Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Ed. Oktay Özel – Mehmet Öz), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 517-554.
• Şengül, R. (2009). “Kamu Yönetiminde Yüksek Yöneticilerin Yetiştirilmesinde Okul Modeli: Fransa’da ENA Örneği” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı, 24, 291-299.
• Terzi, M.A (2012), Türk Devlet Geleneğinde Bürokrasi ve Memur. Sistem Ofset, Ankara.
• Timur, T. (1986), Osmanlı Kimliği. Hil Yayın, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988b), Osmanlı Tarihi. 1. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988a), Osmanlı Tarihi. 2. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Zengin, O. (2007), “Türkiye’deki Kamu Yönetimi Disiplininin ‘Özgünlük’ ve ‘Saflık’ Sorunu”, Kamu Yönetimi: Yöntem ve Sorunlar, (Ed. Şinasi Aksoy ve Yılmaz Üstüner), Nobel Yayınları, Ankara, 77-96.
• 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi.
• 48 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi