VARLIK VERGİSİ VE DİYARBAKIR UYGULAMASI

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 3, 2202 - 2228, 31.12.2021

Cengiz Şavkılı Meral Maviş

https://doi.org/10.33437/ksusbd.910463

Öz

II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet Rusya’nın tehditlerini de hesaba katan Türkiye, fiilen savaşın dışında kalmayı başarmıştır. Tarafsızlığını sürdürmenin bir bedeli olarak Türkiye, uzun bir süre siyasi ve ekonomik yaptırımlara maruz kalmıştı. Savaşın ülke ekonomisine getirdiği yük sebebiyle halkın ve ordunun ihtiyaçlarını acil olarak temin etmek zorunda kalan hükümet, bu sorunu bir an önce çözüme kavuşturmak için yeni kaynak arayışlarına yönelmiştir. Çünkü savaş yıllarında artan ve bir türlü kontrol altına alınamayan fiyatlar, ülkede kıtlık ihtimalini ortaya çıkarmış; bunun sonucu olarak ülkede karaborsacılık artmıştı. Dolayısıyla Hükümet, yaşanan sorunları bir nebzede olsa çözmek için Millî Korunma Kanunu ve Varlık Vergisi Kanunu gibi bir dizi tedbirleri hayata geçirmek zorunda kalmıştır. Aşırı kazanç sağlayanlardan alınmak üzere çıkarılan Varlık Vergisi Kanunu Diyarbakır’da da uygulanmıştı. Bu makalede, dönemin Diyarbakır yerel basınından faydalanılarak, Varlık Vergisi Kanunu’nun Diyarbakır’da uygulanması ve sonuçları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi Kanunu, Diyarbakır

Kaynakça

• AKSANYAR, Necati ve BİÇER, Murat (2008), “II. Dünya Savaşında Çıkarılan Varlık Vergisinin Türk Basınında ve Kamuoyunda Yansımaları (11 Kasım 1942 – 15 Mart 1944)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:21, Kütahya, ss. 379 400.
• ARI, Kemal (1998), Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Genel Kurmay Başkanlığı Ankara, Genel Kurmay Basımevi, Ankara.
• ARSLAN, Gürbüz (2014), “Şükrü Saraçoğlu’nun Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1886-1953)”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• AŞÇI, Züleyha Çakmak (2012), “İsmet İnönü Döneminde Uygulanan İç Politikanın İktisadi, Sosyo-Kültürel Etkileri (1938-1950)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• AVCIOĞLU, Doğan (1979), Türkiye’nin düzeni (dün-bugün-yarın), Tekin Yayınevi, Ankara.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya (1991), İkinci Adam, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• BALİ, Rıfat N. (1997), “Çok Partili Demokrasi Döneminde Varlık Vergisi Üzerine Tartışmalar”, Tarih ve Toplum Dergisi, Cilt:29, Sayı:165, İstanbul, ss. 47-60.
• BAŞ, Hakan (2006), “Varlık Vergisi’nin Türk Siyasal Yaşamına Yansımaları (1942-1957)”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• BERKES, Niyazi (1997), Unutulan Yıllar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BORATAV, Korkut (1993), Türkiye İktisat Tarihi (1908 – 1985), İstanbul Gerçek Yayınları, İstanbul.
• COŞAR, Nevin (2003), “Varlık Vergisi Konusundaki Yolsuzluk Söylentileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt:58, Sayı:2, Ankara, ss. 1-27.
• ÇETİN, Hasan (2007), “İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’nin Sosyo-Ekonomik Durumu (1939–1945)”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• ÇİFTÇİOĞLU, Ömer Metin (2008), “1945-60 Döneminde Şekillenen Dünya Konjonktüründe Türkiye Ekonomisinin Gelişme Ve Değişme Eğilimleri”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• DOKUYAN, Sabit (2014), “Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:15, Sayı:2, Eskişehir, ss. 23-55.
• EKİNCİ, Necdet (2002) “İnönü Dönemi ve II. Dünya Savaşı Yılları”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• GÖÇBAK, Serap (2013), “İkinci Dünya Savaşının Türkiye’deki Ekonomik Uygulamalara Etkileri (1939-1945)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• GÜÇLÜ, Muhammet (1991), “Varlık Vergisi (11.11.1942-15.3.1944)”, Akdeniz Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, Antalya, ss.96-109.
• GÜNEŞ, Güver (2002), “Türkiye’de Savaş Ekonomisi Uygulamaları ve Toplumsal Yaşama Etkileri”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt:17, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• HİÇ, Mükerrem (2002), “Cumhuriyet Döneminde Türkiye Ekonomisi” Türkler, Cilt:17, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. İNAN, Ayşe Afet (1989), “İzmir İktisat Kongresi”, TTK Basımevi, Ankara.
• İNCİ, İbrahim (2012), “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Varlık Vergisi Uygulaması”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:10, Sayı:2, Manisa, ss.272-290.
• KARABULUT, Kerem (2005), “11 Teşrinisani 1942 Tarihli Varlık Vergisine Bir Bakış”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt:11, Sayı:27, Erzurum, ss.325-339.
• KARPAT, Kemal (2010), Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal Kültürel Ekonomik Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul. KAYRA, Cahit (2011), Savaş Türkiye Varlık Vergisi, Tarihçi Kitapevi, İstanbul.
• KEYDER, Çağlar (1999), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KOÇAK, Cemil, Mete-Tunçay, Hikmet-Özdemir, Murat-Katoğlu, Ayla Ödekan, Korkut-Boratav (1995), Çağdaş Türkiye (1908-1980), Cilt:4, Cem Yayınevi, İstanbul.
• KOÇTÜRK, O. Murat ve GÖLALAN, Meryem (2010), “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, Cilt:45, Sayı:2, ss. 48-65.
• KORALTÜRK, Murat (2002),“Türkiye Ekonomisi (1923-1960)”, Türkler, Cilt:17, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. LEWİS, Bernard (2011), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• MAVİŞ, Meral (2019), “IX. Dönem TBMM Diyarbakır Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri (1950-1954)”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• MERİH, Turgay (2006), Soğuk Savaş ve Türkiye 1945- 1960, Ebabil Yayıncılık, Ankara.
• METİNTAŞ, Mustafa Yahya ve KAYIRAN, Mehmet (2008), “Refik Saydam Hükümetleri Döneminde Türkiye’nin Ekonomi Politikası (1939-1942)”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, Eskişehir, ss. 155-184.
• MUTLU, Sevda (2007), “1930’lar Türkiye’sinde Devletçilik Tartışmaları”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, Sivas, ss. 31-52.
• ÖKTE, Faik (1951), Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul.
• ÖZTÜRK, İbrahim Mert (2013), “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Olağanüstü Ekonomik Kararlar: Milli Korunma Kanunu ve Varlık Vergisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt:32, Sayı:54, Ankara, ss.135-166.
• PARASIZ, İlker (1998), Türkiye Ekonomisi 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Ezgi Kitapevi Yayınları, Bursa.
• SOFRACI, İhsan Erdem (2013), “Tarihsel Perspektiften Varlık Vergisi Uygulamasına Bir Bakış”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi Cilt: XV, Sayı:1, Afyon, ss. 317-334.
• ŞEKER, Kadir (2011), “Tek Parti Dönemi Ekonomik Politikaları ve Özel Teşebbüs Yatırımlarına Bir Örnek: Nuri Demirağ Tayyare Atölyesi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2011, Sayı:23, Isparta, ss. 129-143.
• TEKİN, Ayşe (2010), “Atatürk Sonrası Tek Partili Dönemde (1938 1945) Cumhuriyet Halk Partisi’nin Ekonomi Politikaları”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• TOKGÖZ, Erdinç (1999), Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914 2004), İmaj Yayınevi, Ankara.
• TUFAN, Ayhan (1997), Türkiye Ekonomisi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• TURAN, Şerafettin (1999), Türk Devrim Tarihi, Cilt:4, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• UYAR, Hakkı (2012), Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayıncılık, İstanbul.
• ÜNAL, Yenal (2009), “1940–1950 Yılları Arasında Türkiye’de Fiyat Artışları ve Bu Dönem Ekonomisinin Genel Görünümü Üzerine Bir İnceleme”, Tarih Okulu Dergisi, Cilt:2009, Sayı: III, Ankara, ss. 69-107.
• VARLI, Arzu (2012), “Devletçilik Politikalarının Tarım Kesimi Üzerinde Etkileri (1930 – 1940)”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, Cilt:10, Sayı:38, İstanbul, ss. 113-124.
• YALÇIN, Osman (2012), “Varlık Vergisi Kanunu ve Uygulaması”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, İstanbul, ss. 313-354.
• YAVUZ, Erdem (2015), “Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi Kanunu ve Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu Tartışmaları: Erzincan Uygulamaları”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:12, Erzincan, ss. 161-180.
• YEŞİLYURT, Şahin (2016), “Varlık Vergisi Hakkında Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt:12, Sayı:27, Zonguldak, ss. 293-310.
• ZÜRCHER, Eric Jan (2000), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, çev. Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul.