Örgütsel Stresin Sınıf Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Düzeylerine Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 2, 575 - 589, 31.08.2022

Özge Şimşek , Niyazi Can

Öz

Bu çalışmanın amacı örgütsel stresin sınıf öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerine etkisini belirlemektir. İlişkisel tarama yöntemin kullanıldığı araştırmada örneklem, basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Adana ilinde görev yapan sınıf öğretmenleri; örneklemini ise 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Adana ili merkez ilçelerinde görev yapan 304 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verileri örgütsel stres ve işe yabancılaşma ölçekleriyle toplanmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında; sınıf öğretmenleri iş yükü ve beceri boyutlarında yüksek, karar verme ve sosyal destek boyutlarında düşük düzeyde örgütsel stres yaşamaktadırlar. Sınıf öğretmenlerinin işe yabancılaşmaları ise güçsüzlük, yalıtılmışlık ve okula yabancılaşma alt boyutlarında düşük; anlamsızlık alt boyutunda ise çok düşük düzeydedir. Örgütsel stres ile işe yabancılaşma düzeyleri arasında yüksek düzeyde pozitif ilişki tespit edilmiştir. Örgütsel stres, işe yabancılaşma değişkeninin % 40’ını etkilemektedir. Ayrıca örgütsel stres ve işe yabancılaşma düzeyleri cinsiyet ve yaş değişkeni açısından incelenmiş, ilgili sonuçlar literatürle karşılaştırılmıştır. Bu sonuç doğrultusunda Milli Eğitim Bakanlığında görev yapan yöneticilere örgütsel stresi azaltıcı çalışmalar konusunda planlamalar yapmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Stres, Yabancılaşma, İşe Yabancılaşma, Sınıf Öğretmeni

Kaynakça

• Abaslı, K. (2018). Örgütsel dışlanma, işe yabancılaşma ve örgütsel sinizm ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Akbulut, D. (2019). Öğretmen ve yöneticilerin öğrenci davranışlarından kaynaklanan stres nedenleri ve baş etme yöntemleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi.
• Akpolat, T., & Oğuz, E. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinde örgütsel sinizmin işe yabancılaşma düzeyine etkisi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 947-997.
• Altan, S. (2018). Örgütsel yapıya bağlı stres kaynakları ve örgütsel stresin neden olduğu başlıca sorunlar, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 137-158.
• Arıcan, K. (2011). Örgütsel stres kaynakları: kavramsal bir çözümleme, Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, (4), 55-76.
• Aslan, M., & Bakır, A. A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları örgütsel stres kaynakları, Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7(4), 349-365.
• Ateş, A. S. (2016). Örgütsel stresin örgütsel yabancılaşma üzerine etkisi Kocaeli’nde özel bir hastanede, hastane çalışanları üzerine yapılan bir araştırma, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Bahadır, M., (2017). Sağlık çalışanlarında iş stresi ve yabancılaşma (bir eğitim ve araştırma hastanesi örneği), [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Balcı, A. (2000). Öğretim elemanının iş stresi kuram ve uygulama. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Barlı, Ö. (2008). Davranış bilimleri ve örgütlerde davranış (3. Baskı). İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Veri analizi el kitabı (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (27. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çınar, O. (2010). Eğitim ve sağlık çalışanlarının iş stresi düzeyi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (33), 101-121.
• Çidem, A. (2019). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin, öğretmenlerin stres düzeylerini etkileyen etkenlere ilişkin algıları, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi.
• Dak, G. (2019). Milli eğitim bakanlığı taşra örgütündeki üst düzey yöneticilerin algılarına göre kadın yöneticilerin liderlik davranışları ve öğretmenlerin örgütsel stres düzeyleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Dönmez, B. (2017). İşe yabancılaşma. Özdemir, S.,& Cemaloğlu, N. (Ed.). Örgütsel davranış ve yönetimi (s. 553-576) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Erdem, M. (2014). The Level of Quality of Work Life to Predict Work Alienation. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(2), 534-544.
• Eren, E. (2020). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (17. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Erkılıç, E. (2012). Örgütsel stresin örgütsel yabancılaşma üzerine etkisi: beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Erol, Z. (2015). Sosyal çalışmacıların işe yabancılaşması ile iş stresi arasındaki ilişki: İstanbul il örneği, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Eryılmaz, A., & Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri, Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.
• Göksel, A., & Tomruk, Z. (2016). Akademisyenlerde stres kaynakları ile stresle başa çıkmada ve stres durumunda gösterilen davranışların ilişkisi, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(2), 315-343.
• Göksoy, S., Arıcan, K., & Eriş, H. M. (2015). Birleştirilmiş sınıflı ilkokullarda görevli öğretmenlerin stres düzeyleri, Asya Öğretim Dergisi, 3(1), 92-106.
• Güney, S. (2011). Örgütsel Davranış. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hatiboğlu, E., & Radmard, S. (2015). İlk ve ortaokul yöneticilerinin stres kaynaklarının ve stres yönetimi stillerinin incelenmesi, Electronic Journal of Education Sciences, 4(7), 51-72.
• Kalkan, R. (2018). Okul yöneticileri ile öğretmenlerin stres düzeylerinin karşılaştırılması, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kasapoğlu, S. (2015). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Kesik, F., & Cömert, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-27.
• Kurtulmuş, M., & Yiğit, B. (2016). İşe yabancılaşmanın öğretmenlerin işten ayrılma niyetine etkisi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 860-871.
• Mantı, M. (2020). Akademisyenlerde örgütsel stres ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Özdemir, S. (2017). Örgütsel değişme. Özdemir, S., & Cemaloğlu, N. (Ed.). Örgütsel davranış ve yönetimi (s. 249-277) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2019). Örgütsel Davranış (14. Basımdan çeviri). (Çev. Erdem, İ.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sirke, Ç. (2016). Özel okul öğretmenlerinde örgütsel stres ve örgütsel özdeşleşme, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Şanlı, Ö. (2017). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 385- 396.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T., & Çelik, A. (2011). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış (7. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şirin, E. F. (2010). Beden eğitimi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 164-177.
• Tutar, H. (2011). Kriz ve stres yönetimi (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yadav, G. K., & Nagle, Y. K. (2018). Work alıenatıon and occupatıonal stress. Social Science International, 28(2), 333-344.
• Yıldırım, Y., Taşmektepligil, M. Y., & Üzüm, H. (2011). Kısa Versiyon Örgütsel Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 103-108.
• Yıldız, E. (2016). Öğretmenlerin meslek etik ilkelerine uygun davranma algılarının işe yabancılaşma, yaşam doyumu ve bazı değişkenler açısından incelenmesi,[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Yorulmaz, Y.İ., Altinkurt, Y. & Yilmaz, K. (2015). The relationship between teachers’ occupational professionalism and organizational alienation, Educational Process: International Journal, 4(1-2), 31-44.