İskenderun’da (Hatay) Sanayileşmeye Bağlı Göçler ve Değişen Kentsel Doku

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 799 - 821, 31.08.2024

Bülent Ocak , Eylül Karagel

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1469151

Öz

İskenderun şehri ile körfezi çevreleyen sahada kurulmuş olan yerleşmeler yörede yapılan sanayi yatırımları sayesinde büyük göç hareketinden etkilenmişlerdir. Bu durum göçle gelen nüfusun yerleşim sorunlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Göç eden kalabalık nüfus kitlesinin kentin dokusunda meydana getirdiği farklılıkları ortaya çıkarmak bu çalışmanın temel hedefidir. Sanayi faaliyetlerine bağlı olarak gerçekleşen göç olayı il sınırları içerisinde kalmayarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin ekonomik bakımdan geri kalmış ilçe ve köylerinden de nüfusu çekmiştir. Sanayileşmenin göçe olan etkisi ve buna bağlı olarak kentleşme süreci hızlı bir şekilde gerçekleşme eğilimine girmiştir. Bu dönemden 2000’li yıllara kadar göçle gelen nüfus şehir merkezinde konut bulma problemleriyle karşılaşmıştır. Arsa ve konut fiyatlarının yüksek oluşu insanları daha ucuz konut bulabilecekleri dağlık alanın yamaçlarındaki engebeli sahalara yöneltmiştir. Buna bağlı olarak şehrin dış kuşağında tepe mahalleleri olarak bilinen gecekondu alanları meydana gelmiştir. Araştırma sahasında sanayiye bağlı olarak yaşanan göçlerin yeni kurulan mahalleler üzerindeki en büyük etkisi şehrin konut dokusuna uymayan yeni konut dokularının oluşmasıdır. Ayrıca sosyo kültürel özellikleri itibariyle de farklı mahallelerin meydana gelmesine sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hatay, İskenderun, Sanayileşme, Göç

Etik Beyan

Etik beyana gerek yoktur

Migration due to Industrialisation and Changing Urban Fabric in İskenderun (Hatay)

Öz

The settlements established in the area surrounding the city of İskenderun and the gulf have been affected by the large migration movement thanks to the industrial investments made in the region. This situation has led to the emergence of settlement problems of the migrating population. The main objective of this study is to reveal the differences in the texture of the city caused by the crowded population mass migrating. Migration due to industrial activities did not remain within the borders of the province and attracted the population from the economically backward districts and villages of the Eastern and Southeastern Anatolia Region. The effect of industrialisation on migration and accordingly the urbanisation process has tended to take place rapidly. From this period until the 2000s, the migrant population faced problems in finding housing in the city centre. The high land and housing prices directed people to the hilly areas on the slopes of the mountainous area where they could find cheaper housing. Accordingly, slum areas known as hill neighbourhoods have emerged in the outer belt of the city. The biggest effect of the migration due to the industry in the research area on the newly established neighbourhoods is the formation of new housing textures that do not fit the housing texture of the city. In addition, it has caused the formation of different neighbourhoods in terms of socio-cultural characteristics.

Anahtar Kelimeler

Hatay, İskenderun, Industrialisation, Migration

Kaynakça

• Alagöz, C. A. (1944). Coğrafya gözüyle Hatay. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2(2), 203-216.
• Ayzeren, S. (1985). Kentleşme ve sanayileşme. İçinde: N. Oruç ve S. Aksoylu (Eds.) Kentleşme Sanayileşme Etkileşimi, Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları: Eskişehir Örneği Kolokyumu (ss. 51-54), Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, Eskişehir.
• Başer, T. (2024). Kırsal yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesine etki eden coğrafi faktörler: Dörtyol (Hatay) ilçesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Bayraktar, A. & Aslanboğa İ. (1985). Kentleşme-sanayileşme etkileşiminin İzmir kentinde insan yaşama ortamında yarattığı sorunlar. İçinde: N. Oruç ve S. Aksoylu (Eds.) Kentleşme Sanayileşme Etkileşimi, Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları: Eskişehir Örneği Kolokyumu (ss. 176-184), Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, Eskişehir.
• Bülbül, S. & Köse A. (2010). Türkiye’de bölgelerarası iç göç hareketlerinin çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(1): 75-94.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Çabuk, V. (1993). İskenderun’un kısa tarihçesi. Hatay Fikir ve Sanat Dergisi, 2/2, 32, İskenderun. Çakır, S. (2011). Geleneksel Türk kültüründe göç ve toplumsal değişme. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 129-142.
• Çalışkan, Z. (2006). Türkiye’de şehirleşme ve gecekondulaşma. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 4(2) 55-61, Elazığ.
• Çekirge, S. (2013). Sanayileşmenin kentleşmeye etkisi: Kırıkkale örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Çetin, B. (2012). Antakya ve İskenderun-Dörtyol çevresinde suburbanizasyon (banliyöleşme). Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi 17(28):259-281.
• Demir, Ö. & Acar M. (2005). Sosyal Bilimler Sözlüğü. Adres Yayınları, Ankara.
• Erdoğmuş, Z. (1985). Türkiye’de kentleşme ve sanayileşmenin birlikte etkilediği bazı sosyal problemler. İçinde: N. Oruç ve S. Aksoylu (Eds.) Kentleşme Sanayileşme Etkileşimi, Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları: Eskişehir Örneği Kolokyumu (ss. 154-170), Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, Eskişehir.
• Ertürk, H. & Sam N. (2019). Kent ekonomisi (6. Baskı). Ekin Yayınları, Bursa.
• Es, M. & Ateş H. (2004). Kent yönetimi, kentlileşme ve göç: sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi 48, 205-248.
• İsbir, E. (1986). Şehirleşme ve meseleleri. Ocak Yayınları, Ankara.
• Karaboran, H. H. (1993). Sanayi coğrafyası çerçevesinde sanayi, sanayi devrimi ve Türkiye’de sanayinin gelişmesi. Fırat Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Ders Notları. Elazığ.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. baskı). Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Kıray, M. (1964). Ereğli, ağır sanayiden önce bir sahil kasabası. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kıray, M. (1966). Ereğli’de bazı şehirleşme ve sosyal değişme eğilimleri. 8. İskân ve Şehircilik Haftası Konferansları (14-18 Aralık 1964), Türkiye’de Bölge Planlaması, Mahalli İdareler ve Toplum Kalkınması, İskân ve Şehircilik Derneği Yayını No:3, (ss. 163-187), Ankara.
• Koday, S. (1998). İskenderun limanı. Türk Coğrafya Dergisi 33, 211-235.
• Kongar, E. (1981). İmparatorluktan günümüze Türkiye’nin toplumsal yapısı. Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Mortan, K. & Çakmaklı C. (1985). Sanayi, kent, konut. İçinde: N. Oruç ve S. Aksoylu (Eds.) Kentleşme Sanayileşme Etkileşimi, Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları: Eskişehir Örneği Kolokyumu (ss. 54-70), Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, Eskişehir.
• Ocak, B. (2023). İskenderun’da (Hatay) sanayileşmeye bağlı göçlerin kentsel dokuya yansıması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Okur, M. A. (2000). İskenderun şehir coğrafyası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, M. (2008). Türkiye’de iç göç olgusu, nedenleri ve Çorlu örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Sezal, İ. (1992). Şehirleşme. Ağaç Yayıncılık, İstanbul.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin idari taksimatı cilt VII (1920-2013). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Tekin, M. (1993). Hatay tarihi. Hatay Kültür, Turizm ve Sanat Vakfı Yayınları, Antakya.
• Toroğlu, E. Kaya, Ö. (2014). Kentleşme sürecinde Oruçreis mahallesi (Kocasinan-Kayseri). Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(2), 161-186.
• Tüfekci, S. (2002). Kırsal kesimlerden büyükşehirlere göç ve göçün aile yapısında meydana getirdiği değişiklikler (İstanbul örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türkdoğan, O. (2012). Türkiye’de göçler, sorunları ve çözüm yolları. İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 35 (1-4), 40-67, İstanbul.
• Uzun, B. & Çete M. (2005). Gelişmekte olan ülkelerdeki yasadışı yerleşim sorunlarının çözümü için bir model. Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2(93): 14-19.
• Üçeçam Karagel, D. (2018). Hatay ili yerleşme coğrafyası I (yerleşmelerin kuruluşu, gelişmesi ve idari coğrafya özellikleri). Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara. Harita, İstatistik, Kanun, Envanter Bilgileri
• DİE, 1942-2002. 1940-2000 Genel nüfus sayımları, Ankara.
• DPT 2004. İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması, Ankara.
• Harita Genel Komutanlığı. 1/25.000 ölçekli topoğrafik paftalar (O36a3, O36b4, O36c1, O36c4, O36d2, O36d3, O36d4, P36a1, P36a2, P36b1), Ankara.
• Harita Genel Komutanlığı. 1/100.000 ölçekli topoğrafya paftaları (O36, P36), Ankara.
• Hatay Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü. 1/5000 ölçekli imar planı paftaları İsdemir Enerji Tesisleri Müdürlüğü. İsdemir tesisleri envanter bilgileri. İskenderun.
• TBMM, 2012. 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı on üç ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi altı ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun, Resmi Gazete Tarih: 06.12.2012, Sayı: 28489.
• TÜİK, 2007-2022. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemleri istatistik verileri