Mobil Yemek Sipariş Uygulamalarında Kuponların Aşırı Sipariş Davranışı Üzerindeki Aracılık Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 712 - 725, 31.08.2024

Ahmet Erdem

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1492078

Öz

Araştırmanın amacı, mobil yemek sipariş uygulamaları üzerinden gerçekleştirilen aşırı gıda sipariş etme davranışında tüketicilere sunulan kuponların aracılık etkisinin analiz edilmesidir. Bu bağlamda araştırma, Planlı Davranış Teorisi temelinde incelenmiş ve sipariş sürecinde sunulan kuponların aşırı yiyecek ve içecek sipariş etme davranışında aracılık rolünün olup olmadığına bakılmıştır. Planlı davranış teorisi alt boyutlarından tutum ve öznel norm mobil yemek sipariş uygulamaları kullanma niyetini pozitif yönlü anlamlı olarak etkilemektedir. Mobil yemek sipariş uygulamaları kullanma niyeti de aşırı sipariş davranışını pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilemektedir. Ayrıca mobil yemek sipariş uygulayıcıları tarafından sağlanan kuponların aşırı sipariş etme davranışı üzerinde aracılık etkisi olduğu tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında katılımcıların demografik özellikleri kontrol değişkeni olarak ele alınmıştır. Yapılan farklılık testleri sonucunda cinsiyet, gelir düzeyi, eğitim durumu, mobil uygulama kullanma sıklığı ve mobil uygulamaları kullanma sürelerinde aşırı sipariş verme davranışı üzerinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mobil Yemek Sipariş Uygulamaları, Planlı Davranış Teorisi, Aşırı Sipariş Davranışı.

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behavior And Human Decision Processes, 50(2), 179-211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
• Ajzen, I. (2011). The theory of planned behaviour: Reactions and reflections. Psychology & Health, 26(9), 1113-1127.
• Akdemir, R., & Fırat, A. (2022). Paylaşım ekonomisinde bireylerin dijital platformlarda ürün/hizmet kiralama niyetlerinin ajzen’in planlanmış davranış teorisi kapsamında değerlendirilmesi, Akademik Hassasiyetler, 9(20), 35-62.
• Belanche, D., Flavián, M., & Pérez-Rueda, A. (2020). Mobile apps use and WOM in the food delivery sector: The role of planned behavior, perceived security and customer lifestyle compatibility. Sustainability, 12(10), 4275. https://doi.org/10.3390/su12104275
• Beyrouthy, L. (2024). Online food delivery worldwide – statistics & facts. Erişim tarihi: 26.03.2024, Erişim adresi: https://www.statista.com/topics/9212/online-food-delivery/#topicOverview
• Bozkurt Kutluk, A & Avcıkurt, C. (2019). Planlanmış davranış teorisi ile yerli y kuşağı turistlerin destinasyon tercih etme niyetinin belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1294-1307.
• Calvo-Porral, C., Medín, A. F., & Losada-López, C. (2017). Can marketing help in tackling food waste?: Proposals in developed countries. Journal Of Food Products Marketing, 23(1), 42-60. https://doi.org/10.1080/10454446.2017.1244792
• Carranza, R., Díaz, E., Martín-Consuegra, D. and Fernández-Ferrín, P. (2020),. PLS–SEM in business promotion strategies. A multigroup analysis of mobile coupon users using MICOM, Industrial Management & Data Systems, 120(12), 2349-2374. https://doi.org/10.1108/IMDS-12-2019-0726
• Corsini, F., Annesi, N., Annunziata, E. & Frey, M. (2024). Exploring success factors in food waste prevention initiatives of retailers: the critical role of digital technologies, British Food Journal, 126(5), 1941-1957. https://doi.org/10.1108/BFJ-01-2023-0034
• Coşkun, A., & Özbük, R. M. Y. (2020). What influences consumer food waste behavior in restaurants? An application of the extended theory of planned behavior, Waste Management, 117, 170-178. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2020.08.011
• Demirağ, B., Çavuşoğlu, S., Dağ, K., & Paksoy, S. (2022). Elektronik ağızdan ağıza iletişimin turizm destinasyon seçimi üzerindeki etkisi: planlı davranış teorisi bağlamında bir inceleme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 421-435.
• Demirağ, F. (2020). Planlı davranış teorisi çerçevesinde elektronik ağızdan ağıza iletişimin satın almaya etkisi. İzmir İktisat Dergisi, 35(2), 241-253.
• Erdoğan, G. (2023). Kullanıcıların mobil uygulamalarda uygulama içi satın alma davranışsal niyeti belirleyicileri: geliştirilmiş planlı davranış teorisi ile bir model önerisi. Business and Economics Research Journal, 14(2), 289-301.
• Fraj-Andrés, E., Herrando, C., Lucia-Palacios, L. & Pérez-López, R. (2023), Intention versus behaviour: integration of theories to help curb food waste among young Spanish consumers, British Food Journal, 125 (2), 570-586. https://doi.org/10.1108/BFJ-09-2021-1042
• Hair, J., Black, W., Babin, B., & Anderson, R. (2010). Multivariate Data Analysis (7th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis. New York, NY: Guilford Publications, Inc.
• Hayes, A. F. (2015). An index and test of linear moderated mediation. Multivariate Behavioral Research, 50 (1), 1-22.
• Islam, S.A., Jones, R.P., Akhi, A.A. & Talukder, M.S. (2024), Do food delivery apps influence food waste generation? A stimulus-organism-behavior-consequence (SOBC) exploration, British Food Journal, 126(2), 879-897. https://doi.org/10.1108/BFJ-07-2023-0648
• Ivanov, S., Seyitoğlu, F. & Webster, C. (2024), Tourism, automation and responsible consumption and production: a horizon 2050 paper, Tourism Review, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/TR-12-2023-0898
• Jabeen, F., Dhir, A., Islam, N., Talwar, S., & Papa, A. (2023). Emotions and food waste behavior: Do habit and facilitating conditions matter?. Journal of Business Research, 155, 113356. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2022.113356
• Jia, L., Zhang, Y., & Qiao, G. (2022). Consumer-Related antecedents of waste behavior in online food ordering: a study among young adults in china. Foods, 11(19), 3098.
• Joshi, D., & Bhatt, V. (2021). Does the advertisement and sales promotion have impact on behavioral intentions of online food delivery application users?. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 18(7), 1398-1418.
• Kadırhan, G. (2022). Gıda İsrafı ve Teknolojik Uygulamalar. İçinde, Erdem A., Barakazı, M. ve Göktaş, L.S. (eds), GastroTeknoloji. Detay Yayıncılık.
• Kalkan, A. (2011). Kişisel tutum, öznel norm ve algılanan davranış kontrolünün girişimcilik niyeti üzerindeki etkisi: üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 189-206.
• Karaca, Ş., & Yemez, İ. (2022). Planlı davranış teorisi kapsamında yeşil otelleri tavsiye etme davranışı ve satın alma niyetinin incelenmesi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 235-261.
• Khalifa, M., & Shen, K. N. (2008). Drivers for transactional B2C m-commerce adoption: Extended theory of planned behavior. Journal of Computer Information Systems, 48(3), 111-117.
• Kirmani, M. D., Uddin, S. F., Sadiq, M. A., Ahmad, A., & Haque, M. A. (2023). Food-leftover sharing intentions of consumers: An extension of the theory of planned behavior. Journal of Retailing and Consumer Services, 73, 103328. Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Korkmaz Karaman, G. (2023). Z kuşağı tüketicilerin online alışverişinin planlı davranış teorisi kapsamında incelenmesi, [Yüksek lisans Tezi]. Tarsus Üniversitesi.
• Meydan, C. H. & Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Nebioğlu, O., & Kalıpçı, M. B. (2020). Planlı davranış teorisi ve turizm üzerine yapılan uluslararası yayınların bibliyometrik analizi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-14.
• Nunnally, J. C. (1970). Introduction to Psychological Measurement. New York, NY, US: McGraw-Hill.
• Öztürk, A., Kırmızıkaya, A., & Akın, M. S. (2021). Çevrimiçi kuponların ve tek tuşla ödeme işlem kolaylığının çevrimiçi plansız satın alma üzerine etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (33), 19-36.
• Portingale, J., Eddy, S., Fuller-Tyszkiewicz, M., Liu, S., Giles, S., & Krug, I. (2023). Tonight, I’m disordered eating: The effects of food delivery app use, loneliness, and mood on daily body dissatisfaction and disordered eating urges. Appetite, 180, 106310. https://doi.org/10.1016/j.appet.2022.106310
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. & Müller, H. (2003). Evaluating the Fit of Structural Equation Models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Shankar, A., Dhir, A., Talwar, S., Islam, N., & Sharma, P. (2022). Balancing food waste and sustainability goals in online food delivery: Towards a comprehensive conceptual framework. Technovation, 117, 102606.
• Sharma, R., Dhir, A., Talwar, S., & Kaur, P. (2021). Over-ordering and food waste: The use of food delivery apps during a pandemic. International Journal of Hospitality Management, 96, 102977. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2021.102977
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2006). Using multivariate statistics. 5th Edition, Allyn and Bacon, Boston.
• Talwar, S., Kaur, P., Ahmed, U., Bilgihan, A., & Dhir, A. (2023). The dark side of convenience: How to reduce food waste induced by food delivery apps. British Food Journal, 125(1), 205-225. https://doi.org/10.1108/BFJ-02-2021-0204
• Tavşancıl, E. (2018). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tran, V. D. (2021). Using mobile food delivery applications during the COVID-19 pandemic: Applying the theory of planned behavior to examine continuance behavior. Sustainability, 13(21), 12066. https://doi.org/10.3390/su132112066
• Trivedi, V., Trivedi, A., Pandey, K. K., & Chaurasia, S. S. (2023). Ordering the right quantity? Examining the impact of plate size vagueness on food waste in an online food delivery system. Journal of Cleaner Production, 391, 136052. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.136052
• Wansink, B., & Van Ittersum, K. (2013). Portion size me: plate-size induced consumption norms and win-win solutions for reducing food intake and waste. Journal of Experimental Psychology: Applied, 19(4), 320.
• Yıldırır, S. C. (2022). Planlı davranış teorisi ile mobil uygulama kullanımı üzerine bir araştırma. Journal Of Social, Humanities And Administrative Scıences, 7(45), 1740-1752.
• Yu, Z., Ju, X., Bai, L., & Gong, S. (2021). Consumer's over-ordering behavior at restaurant: Understanding the important roles of interventions from waiter and ordering habits. Appetite, 160, 105092. https://doi.org/10.1016/j.appet.2020.105092
• Zhang, X., Liu, S., Wang, L., Zhang, Y., & Wang, J. (2020). Mobile health service adoption in China: Integration of theory of planned behavior, protection motivation theory and personal health differences. Online Information Review, 44(1), 1-23.