Görünmeyen Emekten Dijital Muhalefete: Instagram Üzerinden Kadınların Gündelik Direniş Pratikleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 719 - 749, 30.11.2025

Büşra Öztürk , Cihan Ertan

https://doi.org/10.33708/ktc.1740326

Öz

Bu çalışma, kadınların sosyal medya platformlarını kullanarak toplumsal normlara ve patriyarkal baskılara karşı geliştirdikleri direnişi incelemektedir. Arlie Hochschild’ın (1983) “duygusal emek” kavramıyla tanımlanan ve genellikle kadınlara yüklenen ev içi ve bakım emeği, patriyarkal toplumsal cinsiyet normları nedeniyle görünmez hale gelmiş ve ekonomik sistemlerde ölçülmemiştir. Dijital medya, özellikle Instagram gibi platformlar, bu emeği görünür kılmak için güçlü bir araç olmuştur. Kadınlar, sosyal medyada bireysel hikâyelerini paylaşarak dayanışma ağları kurmakta, bu emeği yeniden tanımlamakta ve toplumsal farkındalık yaratmaktadır.
Ayrıca bu çalışma, gündelik direnişin kavramsal çerçevesi doğrultusunda, kadınların sosyal medya içerikleriyle direniş sergilediklerini öne sürmektedir. Kadınlar, ev içi emeğin küçümsenmesine ve görmezden gelinmesine karşı doğrudan çatışmaya girmeden, mizah, hikâyeleştirme ve görsellik gibi stratejilerle direniş göstermektedirler. Böylece kadınlar, toplumsal normlara karşı açıkça bir meydan okuma yerine; ‘sessiz’ fakat etkili yöntemlerle eşitsizliği görünür kılmaktadır. Dolayısıyla çalışma, kadınların dijital medya aracılığıyla ev içindeki emeği ve duygusal yüklerini görünür kılarken, sosyal medya aracılığıyla patriyarkal normların yeniden üretimine karşı direnç geliştirdiklerini ve toplumsal dönüşüm sürecinin öncüsü haline geldiklerini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Görünmeyen Emek , Gündelik Direniş , Sosyal Medya , Instagram.

From Invisible Labor to Digital Dissent: An Examination of Women's Everyday Resistance Practices on Instagram

Öz

This study examines women's resistance to social norms and patriarchal oppression by using social media platforms. Domestic and care labour, defined by Arlie Hochschild's (1983) concept of ‘emotional labour’ and generally attributed to women, has become invisible due to patriarchal gender norms and has not been measured in economic systems. Digital media, especially platforms such as Instagram, have been a powerful tool to make this labour visible. By sharing their individual stories on social media, women build solidarity networks, redefine this labour and raise social awareness.
Furthermore, this study, relying on the the conceptual framework everyday resistance, argues that women exhibit an external form of resistance through their social media content. Women resist the belittling and ignoring of domestic labour through strategies such as humour, storytelling, and visuality without engaging in direct conflict. Thus, women make inequality visible through ‘silent’ but effective methods instead of openly challenging social norms. Therefore, the study reveals that while women make their domestic labour and emotional burdens visible through digital media, they present their resistance against the reproduction of patriarchal norms through social media and become the pioneers of the social transformation process.

Anahtar Kelimeler

Invisible labour , Everyday Resistance , Social Media , Instagram.

Kaynakça

• Acar-Savran, G. & Demiryontan, N.T. (2022). Kadının Görünmeyen Emeği. İstanbul: Pasifik Ofset.
• Agarwal, B. (1994) Gender, resistance and land: Interlinked struggles over resources and meanings in South Asia, The Journal of Peasant Studies, 22:1, 81-125, DOI: 10.1080/03066159408438567
• Aktaş, G. (2013). Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak. Edebiyat Fakültesi Dergisi. 30(1). 53-72.
• Awad S. H., Wagoner B. & Glaveanu V. 2017, “The Street Art of Resistance”. Eds. N. Chaudhary, P. Hviid, G. Marsico & J. W. Villadsen, Resistance in Everyday Life. New York, 161 – 181.
• Aydoğan, F., & Kırık, A. M. (2012). Alternatif Medya Olarak Yeni Medya. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(18), 58-69.
• Baaz, M., Lilja, M., Schulz, M., & Vinthagen, S. (2016). Defining Resistance: Possible entrances to the study of subversive practices. Alternatives: Global, Local, Political, 41(3), 137–153.
• Banet-Weiser, S. (2018). Empowered: Popular feminism and popular misogyny. Duke University Press. Beauvoir, S.D. (1980). Kadın Nedir? (Çev.Nejla Kalkavan). İstanbul: Metis Yayınları
• Berktay, F. (2011). Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi (AÖF).
• Bivens, R., & McDonald, K. (2021). Instagram as a feminist platform: Visual narratives and collective empowerment. New Media & Society, 23(5), 849-865.
• Boyd, D. (2014). It's Complicated: The Social Lives of Networked Teens. Yale University Press.
• Bulut, E., & Yeşilyurt, A. (2023). Delivery workers’ visibility struggles: Weapons of the gig, (extra)ordinary social media, and strikes. Convergence, 30(1), 450-470. https://doi.org/10.1177/13548565231188415.
• Butler, J. (1990). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi.(çev. Başak Ertür). İstanbul: Metis Yayınları. Chen, G. M., Pain, P., & Barner, B. (2018). “Hashtag feminism”: Activism or slacktivism? In D. Harp, J. Loke, & I. Bachmann (Eds.), Feminist approaches to media theory and research (pp. 197–218). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-90838-0_14
• Clark-Parsons, R. (2019). Building a Digital Girl Army: The Cultivation of Feminist Safe Spaces Online. New Media & Society, 21(6), 1181-1196.
• Clark, R. (2016). Hope in a hashtag: The discursive activism of #WhyIStayed. Feminist Media Studies, 16(5), 789-805.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma Tasarımı: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. (Çev. Selçuk Beşir Demir). (4. baskı). İstanbul: Eğiten Kitap Yayınevi.
• Çakır, S. (2011). Feminist Tarih Yazımı: Tarihin Kadınlar İçin, Kadınlar Tarafından Yeniden İnşası. Koç Üniversitesi Yayınları. 505-533
• Çalışkan, M. & Mencik, Y. (2015). Değişen Dünyanın Yeni Yüzü: Sosyal Medya. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi. 50. Sayı. 254-277
• Çelik, H., & Ekşi, H. (2013). Söylem Analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117.
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadın Emeği. Toplum ve Bilim Dergisi. 86. Sayı. 139-170.
• El-Kholy, H. A. (2002). Defiance and Complience: Negotiating Gender in Low-Income Cairo, Berghan Books, New York, Oxford.
• Ellefsen, R. & Sandberg, S. (2021). A repertoire of everyday resistance: young Muslims’ responses to anti-Muslim hostility. Journal of Ethnic and Migration Studies, 48, 2601 - 2619. https://doi.org/10.1080/1369183X.2021.1894913.
• Fiske J. (2005). Reading the Popular. Routledge, London and New York.
• Fiske, J. (2021). Popüler Kültürü Anlamak. (Çev.Süleymen İrvan). Ankara: Pharmakon
• Fiske, J. (1994). Media Matters: Race And Gender in U.S. Politics. Minnepolis: University of Minnesota Press. Foucault, M. (1978). Cinselliğin Tarihi: Cilt 1: Giriş. New York: Pantheon Books.
• Freelon, D. (2020). "Social Media Activism: Beyond Hashtags." Media and Communication Studies Review.
• Gedik, E. (2020). Dünyada ve Türkiye’de Dijital Feminizm İncelenmesi: Gençlerin Dijital Aktivizm Deneyimleri. Toplum Ve Kültür Araştırmaları Dergisi (5), 123-136.
• Gray, H., & Sweeney, A. (2020). Voices in the digital age: Women’s activism on social media platforms. Feminist Review, 125(2), 113-128.
• Günay, G., & Bener, Ö. (2011). Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi Yaşamı Algılama Biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153(153). https://doi.org/10.20296/tsad.36267
• Haraway, D. (1991). Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature. Routledge.
• Hochschild, A. R. (1983). The Managed Heart, University of California Press
• Hollender, J.A. & Einwohner R. L. (2004). Conceptualizing Resistance. Sociological Forum. 19 (4). 533-554
• Jenkins, H. (2016). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York University Press.
• Johansson A. & Vinthagen S. (2020). Conceptualizing Everyday Resistance: A Transdisciplinary Approach, New York and London.
• Johansson, A. & Vinthagen, S. (2014). “Dimensions Everyday Resistance: An Analytical Framework”. Critical Sociology, 1 – 19. doi:10.1177/0896920514524604.
• Jost, J., Barberá, P., Bonneau, R., Langer, M., Metzger, M., Nagler, J., Sterling, J., & Tucker, J. (2018). How Social Media Facilitates Political Protest: Information, Motivation, and Social Networks. Political Psychology, 39, 85-118. https://doi.org/10.1111/POPS.12478.
• Kaya, Ş. (2018). Kadın ve sosyal medya. Gaziantep University Journal of Social Sciences 17(2), 563-576.
• Laughey, D. (2010), Medya Çalışmaları: Teoriler ve Yaklaşımlar, Ali Toprak (çev.), Kalkedon Yayınları: İstanbul.
• Mathison, S. (2019). Resistance in the Quotidian Life: With Special Attention to Daily Life in Schools. Cultural Logics: Marxist Theory & Practice, 23, 55 – 67.
• McKinley, C. E., Liddell, J. & Lilly, J. (2021). All Work and No Play: Indigenous Women "Pulling the Weight" in Home Life. The Social service review, 95(2), 278–311. https://doi.org/10.1086/714551
• Nartey, M. (2024). Women’s voice, agency and resistance in Nigerian blogs: A feminist critical discourse analysis. Journal of Gender Studies, 33(4), 418 – 430.
• Numan, N. (2017). Duygusal Emek: Bir Literatür Değerlendirilmesi. International Journal Entrepreneurship and Management Inquiries Dergisi. 1(1). 29-39
• Oakley, A. (1974). Housewife. London: Penguin Books.
• Olubunmi, A. P. (2015). The Ambiguous Power of Social Media: Hegemony or Resistance?. New Media and Mass Communication, 33, 1 – 9.
• Özkaplan, N. (2009). Duygusal Emek ve Kadın İşi/Erkek İşi. Çalışma ve Toplum. 2009/2. 15-24.
• Schultz, T. (2018). Digital solidarity: How social media empowers women’s activism against gender norms. Journal of Feminist Media Studies, 10(3), 245-260.
• Scott, J. C. (2019). Tahakküm ve Direniş Sanatları: Gizli Senaryolar (Çev. E. Sarıoğlu). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sönmezer, Z. & Ilgaz Büyükbaykal, A. C. (2024). Dijital Medya ve Teknolojinin Kolektif Kullanımı. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 14(3), 753-762.
• Sultana, A. (2019). Ataerkillik ve kadının ikincilliği: Kuramsal bir analiz (S. Altay, Çev.). e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi (Journal of Oriental Scientific Research), 11(1), 417–427.
• Şakrak, B. E. (2020). Dizi filmlerde toplumsal cinsiyet bağlamında kadının temsili: “Kadın” dizisi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 420–434.
• Tong R. & Botts, T.F. (2021). Feminist Düşünce. (Çev. Beyza Sumer Aydaş). İstanbul: Sel Yayıncılık/Kadın Kitaplığı
• Turiel, E. (2003). Resistance and Subversion in Everyday Life. Journal of Moral Education, 32, 115 - 130. https://doi.org/10.1080/0305724032000072906.
• Tufekci, Z. (2017). Twitter ve Göz Yaşartıcı Gaz: Ağla Tanımlanan Protesto Eylemlerinin Gücü ve Zayıflığı. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ufuophu-Biri, E. & Ojoboh, L. (2017). Social Media as a Tool for Political Resistance: Lessons from the Arab Spring and the Nigerian Protests. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 6, 61 - 66. https://doi.org/10.5901/ajis.2017.v6n1p61.
• Uzun Yedekci, E. (2025, Mart). Dijital emek ve hashtag feminizmi. In Düzce Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Sempozyumu III: Bildiri özetleri kitabı (s. 163–164). Düzce Üniversitesi.
• Uzun Yedekci, E., & Aydoğan Boschele, F. (2022). Sosyal Medyada Dişil Söylemin İnşası: Instagram Örneği. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 118–140. https://doi.org/10.46442/intjcss.1175299
• Uzunoğlu, A. (2022). Yeni toplumsal hareketler ve dijital medya. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 9, 81-95.
• Ünlü, S. (2024). Ev içi Ücretsiz Emeği Cumhuriyet’in Kadın İdealiyle Okumak. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 10(1), 1-24.
• Valenzuela, S. (2013). Unpacking the Use of Social Media for Protest Behavior. American Behavioral Scientist, 57, 920 - 942. https://doi.org/10.1177/0002764213479375.
• Yanık, C. & Öztürk, M. (2014). Toplumsal hareketlerin dönüşümü üzerine bir değerlendirme. Mukaddime, 5(1), 45-63.